Fréttablaðið - 27.12.2005, Blaðsíða 57

27. desember 2005 ÞRIÐJUDAGUR40
Nasa hittir beint í mark
4. júlí varð áætlaður árekstur milli
könnunarfars bandarísku geim-
ferðastofnunarinnar NASA og og
loftsteinsins Tempel 1. Könnunar-
farið, Deep Impact, rakst á Tempel
1 á 36.800 kílómetra hraða svo agnir
og mulningur þeyttust af yfirborði
hans sem hægt var að rannsaka
og fylgjast með. Þetta var fyrsti
árekstur milli hluts af manna-
höndum og loftsteins. Áreksturinn
leiddi í ljós að á Tempel var þykkt
lag af ryki og loftsteinninn allur
var mun léttbyggðari og frauð-
kenndari en búist var við. Hann
innihélt nokkuð af lífrænu efni,
sem gefur kenningunni um að líf á
jörðinni hafi sprottið af efnum úr
loftsteinum aukna vigt.
Skjóta til að drepa
Hinn 22. júlí nýttu lögreglumenn í
London sér í fyrsta sinn „Skjóta til
að drepa“ stefnu stjórnvalda, sem
innleidd var eftir hryðjuverkin 11.
september 2001, þar sem lögregla
má stöðva hugsanlega sjálfsmorð-
sárásarmenn með banaskoti í höf-
uðið. Hinn grunaði var Jean Charles
de Menezes, 27 ára gamall brasil-
ískur rafvirki. Hann var skotinn til
bana eftir að hafa stigið um borð
í neðanjarðarlest. Í fyrstu bentu
ýmsar frásagnir til þess að Menez-
es hefði verið við það að sprengja
sprengju, en nánari eftirgrennslan
leiddi í ljós að hann var saklaus og
að röð lögreglumistaka hefði leitt
til hrikalegra afleiðinga.
Lögreglan og bresk stjórnvöld
báðu fjölskyldu Menezes afsökun-
ar og buðu henni bætur.
Fjölmiðli úthýst
2. ágúst tilkynnti Rússland að það
myndi ekki veita blaðamönnum
hjá ABC fréttastofunni umboð
til starfsemi innan landsins. New
York Times sagði að þetta væri í
fyrsta sinn sem erlendum fjöl-
miðli væri vísað frá landinu frá
falli Sovétríkjanna. Tilkynning-
in kom stuttu eftir að þátturinn
Nightline sem framleiddur er af
ABC sýndi viðtal við Shamil Bas-
ajev, tsjetsjneskan leiðtoga sem
hefur lýst yfir ábyrgð sinni á
fjölda hryðjuverka, þar á meðal
fjöldamorðunum í Beslan árið
2004. Freedom House, samtök sem
fylgjast með málfrelsi fjölmiðla,
hafa gefið Rússum slakari ein-
kunnir síðustu ár vegna aukinna
hafta á fréttaflutning.
Hlutföll breytast, og breytast aftur
Hinn 11. ágúst tilkynnti ísraelska
dagblaðið Haaretz að hlutföll
gyðinga sem byggju í Ísrael og
landnumdu svæðunum miðað við
Palestínumenn, ísraelska araba
og aðra minnihluta hópa væri
í fyrsta sinn fallið niður fyrir
fimmtíu prósent. Þetta eru talin
þáttaskil í áratugalangri og oftar
en ekki blóðugri baráttu um völd
og réttindi í lýðveldinu sem bæði
Palestínumenn og Ísraelar vilja
kalla móðurjörð sína. Hins vegar
breyttust hlutföllin aftur í kjölfar
brottflutnings gyðinga frá Gaza-
svæðinu sem lauk 12. september
og telja gyðingar nú 56,8 prósent
þeirra sem byggja Ísrael og her-
numin svæði vesturbakkans. Talið
er að þeir verði í meirihluta á
svæðinu næstu tuttugu árin.
Sífrerinn bráðnar
Í fyrsta sinn frá síðustu ísöld, eða
í um 11.000 ár, hefur sífreri á gríð-
arstóru mómýrarsvæði í Síberíu
byrjað að bráðna. Samkvæmt vís-
indamönnunum Sergei Kirpotin og
Judith Marquand, sem birtu niður-
stöður sínar í „The New Scientist“
13. ágúst, hafa miklar breytingar
orðið á hinu fyrrum flata og frosna
svæði, sem er á stærð við Frakk-
land og Þýskaland til samans. Nú
hafa þar sprottið upp grunn stöðu-
vötn á víð og dreif. Sumir vísinda-
menn spá því að ef þessi þróun
haldi áfram muni mýrin leysa frá
sér gríðarlegt magn metans, sem
eykur gróðurhúsaáhrif.
Færri Japanir en áður
Hinn 23. ágúst tilkynnti vinnu-,
heilbrigðis- og félagsmálaráðu-
neyti Japans að í fyrsta sinn síðan
mælingar hófust hefði Japönum
fækkað yfir sex mánaða tímabil,
um 31.034 manns. Lág fæðingar-
tíðni er í Japan, 1,29 börn á hverja
konu, og lítið um innflytjendur,
svo mögulegt er að tilkynningin
tákni að fólksfjöldi landsins hafi
náð toppi sínum í 128 milljónum
og Japönum muni fækka héðan af.
Alþjóðabankinn tilkynnti á árinu
að fæðingartíðni hefði dottið niður
fyrir samanlagða brottflutnings-
og dánartíðni í yfir sjötíu löndum.
Skattlausir eftir tvö árþúsund
Nú í haust þurftu kínverskir
bændur í fyrsta sinn í hartnær tvö
árþúsund ekki að borga skatta. Allt
að 25 prósenta landbúnaðarskattur
á hveiti, hrísgrjón og aðrar afurðir
hefur verið í landinu frá upphafi
keisaraveldisins og kommúnista-
flokkur hélt honum áfram eftir
byltingu. Kínversk stjórnvöld
felldu hann niður í ár til að auka
hrísgrjónaframleiðslu og til að
reyna stemma stigu við brottflutn-
ingi úr sveitum til borganna þar
sem meðal innkoma heimilanna er
fimmföld á við sveitirnar.
Mexíkóska innrásin
8. september voru mexíkóskir
hermenn sendir á vettvang innan
Bandaríkjanna í fyrsta sinn síðan
stríð geisaði milli landanna árin
1846-1848. Hermennirnir voru
þar við hjálparstörf í kjölfar felli-
bylsins Katrínar. Bílalest sem
flutti eldunaráhöld, tæki til vatns-
hreinsunar og annan búnað, auk
næstum 200 óvopnaðra hermanna,
verkfræðinga, lækna og hjúkrun-
arfræðinga, kom sér fyrir í San
Antonio í Texas og snaraði fram
málsverð fyrir 500 manns.
Svartur fyrir hvítann
Hinn 22. september kunngjörði rík-
isstjórn Suður-Afríku áætlun sína
um að færa hvítum bónda tilkynn-
ingu um landeignarnám. Er þetta
þáttur í nýrri stefnu sem miðar
að því að auka eign svartra á land-
búnaðarjörðum landsins úr tuttugu
prósentum upp í þrjátíu fyrir árið
2014. Hingað til hefur sala hvítra
bænda á landi sínu verið sjálfvilj-
ug í landinu, þar sem ríkisstjórnin
hét því að gera ekki sömu mistök
og gerð voru í Simbabve, þar sem
óskipulagt eignarnám og endur-
dreifing landbúnaðarlands olli
hruni hagkerfisins. Bóndinn, Hans
Visser, segist ætla að berjast gegn
eignarnáminu í réttarsal.
Sjóskrímsli á mynd
28. september tilkynntu japönsku
rannsóknarmennirnir Tsunemi
Kubodera og Kyoichi Mori að þeir
hefðu náð myndum af hinum goð-
sagnakennda risasmokkfisk sem
getur orðið allt að átján metra
langur eða jafnvel meira og hefur
verið hvatinn að ófáum sögum um
sjávarskrímsli gegnum aldirnar.
Smokkfiskurinn er djúpsjávardýr
sem aldrei áður hafði verið ljós-
myndað úti í náttúrinni þó dauð
dýr hefðu fundist. Sá sem náðist á
mynd beit á öngul sem beittur var
með smokkfisk og rækju á rúm-
lega 900 metra dýpi. Myndavél var
föst við línuna. Dýrið barðist um
og slapp að lokum en skildi eftir
fimm og hálfs metra langan arm.
Ómannaðir skriðdrekar árið 2015
9. október vann bíllinn Stanley
tveggja milljón dollara verðlaun
í keppni þróunardeildar varnar-
málaráðuneytis Bandaríkjanna
þar sem ómönnuð farartæki etja
kappi yfir 210 kílómetra leið í
gegnum Mojave-eyðimörkina.
Að baki Stanley, sem er breyttur
Volkswagen-fjölskyldubíll, stóð
Stanford-háskóli og tók það bílinn
sex klukkutíma og 54 mínútur að
ljúka leiðinni. Þegar keppnin var
haldin á síðasta ári komst enginn
keppandi mikið lengra en ellefu
kílómetra, en í ár komust fimm af
23 keppendum í mark. Keppnin er
haldin til að reyna að mæta þing-
lýstri tilskipun þess efnis að einn
þriðji landfarartækja hersins skuli
verða ómannaður árið 2015.
Kosið um byssueign
23. október var í fyrsta sinn hald-
in þjóðaratkvæðagreiðsla í Bras-
ilíu um hvort banna ætti byssu-
eign almennings. Bannið var lagt
til vegna gríðarlega hárrar tíðni
morða með skotvopnum í landinu.
Að sögn brasilíska arms UNES-
CO voru 39.000 drepnir þar með
skotvopnum árið 2003, en 177
milljónir manns búa í Brasilíu.
Það hlutfall er einungis hærra í
Venúsúela. Skotvopn eru helsta
dánarorök ungs fólks í landinu og
þriðja algengasta dánarorsök allra
íbúa þess. Tillagan var felld, en 64
prósent kjósenda kusu gegn henni.
Margir þeirra sögðu að markaðs-
herferð með byssueign sem gekk
samhliða kosningunum hefði sann-
fært þá um að þeir þyrftu byssur
til verndar gegn glæpamönnum.
Norður-Kórea viðurkennir
Ríkisstjórn Suður-Kóreu sagði að
Norður-Kóreumenn hefðu viður-
kennt í fyrsta skipti að þeir héldu í
haldi suður-kóreskum stríðsföng-
um sem hnepptir voru í fangelsi í
Kóreustríðinu árin 1950-1953, auk
ellefu annara Suður-Kóreubúa
sem rænt var til upplýsingaöflun-
ar. Suður-Kórea vilja hins vegar
meina að Norður-Kóreumenn
séu með 546 stríðsfanga í haldi
og 485 suður-kóreska borgara.
Í það minnsta 38 aldraðir stríðs-
fangar hafa sloppið úr haldi og
flúið suður síðustu tíu ár. Margir
þeirra segjast hafa verið þvingað-
ir til erfiðisvinnu, svo sem í kola-
námum.
Nafnleynd ljós
Hinn 3. nóvember gat táning-
ur, hvers faðir var maður sem
gefið hafði sæði nafnlaust í sæð-
isbanka, engu að síður fundið
út hver faðir hans var. Þetta
gerði drengurinn með því að
nota DNA-skrá á netinu og með
annarri rannsóknarvinnu. Er
þetta talið vera í fyrsta sinn sem
nafn sæðisgjafa hefur komist
upp á þennan máta. Málið hefur
vakið upp spurningar um áfram-
haldandi nafnleynd sæðisgjafa,
en einnig um það hvort lögregla
eða heilbrigðisfyrirtæki og aðrir
aðilar geti notað svipaðar aðferð-
ir og stigið þannig kringum lög
um friðhelgi einkalífsins.
Afrísk kona í fyrsta sinn
8. nóvember vann Ellen Johnson-
Sirleaf yfirgnæfandi sigur í for-
setakosningum í Líberíu. Þar með
varð hún fyrsta konan til að verða
þjóðkjörinn þjóðhöfðingi í Afríku-
ríki. Eftir margra ára borgarastríð
hefur kjör hennar til embættis þótt
lofa góðu. Hún lærði hagfræði við
Harvard-háskóla og vann við fjár-
málastörf fyrir ríkisstjórn Líberíu
hjá Alþjóðabankanum. Mikil kjör-
sókn meðal kvenna gæti hafa verið
stór þáttur í sigri hennar.
HITT Í MARK Tölvugerð mynd af áætluðum árekstri milli könnunarfars Nasa og lofsteinsins Tempel í júlí.
< Framhald af síðu 38
MYND NÆST AF SJÓSKRÍMSLI Japanar náðu að taka myndir hinum goðsagnakennda risa-
smokkfisk, sem getur orðið allt að átján metra langur.
KONA FYRST Í MARK Írönsk kona sem sigraði
í kappakstri var fyrsta konan þar í landi til
að keppa á móti karlmanni í nokkurri íþrótt
síðan íslamska byltingin var gerð árið 1979.
NETIÐ NOTAÐ TIL AÐ FINNA FÖÐUR Ungl-
ingur fann líffræðilegan föður sinn, sem
hafði gefið sæði nafnlaust, með því að
nota DNA-skrá á netinu.