Tíminn - 03.04.1977, Blaðsíða 18

18
rnm

Sunnudagur 3. apríl 1977
Meginhugsj ón
þjóðlegrar
umbótastefnu
breytist ekki
Hún er j af n mikilvæg
nú og fyrir 60 árum
Mér er þaö mikill heiftur aö
vera kvaddur til aö minnnast
Framsóknarflokksins og Timans
vegna sextugsafmælis þeirra fé-
laga. Verkefniö má gera einfald-
ara meö þvi aö segja strax, aö ég
hefi alltaf taliö og tel, aö flokk-
urinn og blaöiö séu eitt, góöu
heilli, — og mjög nærri sanni þaö
sem einhver snjall maöur sagöi á
miðstjórnarfundinum i gær eöa
fyrradag, aö Timinn væri slagæö
flokksins. Þeir eiga þvi óskiliö
mál i þvi, sem ég segi flokkurinn
og Timinn.
Fróölegt er aö skoöa þær
heimildir, sem menn hafa um
upphaf flokksins og blaðsins, og
þá ekki sizt þær stefnuskrár, sem
i öndveröu voru settar. Engir
„ismar” eru nefndir, en þjóöleg
umbótastefna, félagshyggja,
samvinna, framfarir atvinnu-
vega og aukin menntun er mjög
haftá oddi, og i fyrstu stefnuskrá
Framsóknarflokksins er ákvæði
um aö stuöla aö þvi aö hin ótömdu
náttUruöfl landsins veröi hagnýtt,
og þau eigi látin af hendi viö út-
lendinga.
Málaflokkar eru margir
greindir, sem unnið hefur veriö
að siöan, en litið um fræöilegar
bollaleggingar. Stefnan mörkuö
fremur meö þvi aö segja blátt
áfram hvað gera beri i hverjum
málaflokki.
Þaö voru forustumenn og
áhrifamenn úr Búnaðarsamtök-
unum, Ungmennafélagshreyf-
ingunni og Sam vinnuhreyf-
ingunni, sem stofnuöu Framsókn-
arflokkinn, tóku þar forustu og
mótuöu stefnuna.
Þannig var Framsóknarflokk-
urinn i öndverðu vaxinn upp af
þjóölegri rót og stofnsettur sem
umbótaflokkur til stuönings Ufs-
baráttu fjöldans.
Var flokknum strax ætlað aö
vera i fararbroddi framfaranna á
pólitiska sviöinu, hliöstætt þvl,
sem samtök almennings önnur
ýmiss konar, höföu oröiö á öörum
sviöum og ætluöu sér aö veröa.
Flokkurinn átti aö veröa vernd
og skjól sjálfsbjargarfélagsskap-
ar fólksins i baráttu þess fyrir
framförum, efnalegu sjálfstæöi,
lifvænlegri afkomu og aukinni
menntun.
Þetta upphaf hefur mótaö
viöhorfog vinnuaöferöir flokksins
alla tiö. Sótzt hefur veriö eftir þvi
að vinna meö flokkum, sem rætur
eiga i almannasamtökum,
hliöstætt og Framsóknarflokk-
urinn, en hafi sú leiö ekki veriö
fær, hefur verið unniö meö Sjálf-
stæöisflokknum. Utan stjórnar
hefur Framsóknarflokkurinn
ekki veriö nema samtök hafi
beinlinis myndazt gegn þátttöku
hans. Það hefur sem sé alltaf
veriö haft rikt i huga aö skorast
ekki undan ábyrgö, og svo þaö aö
baráttan er háö til þess aö koma
góöum málum i framkvæmd.
Framsóknarflokkurinn hefur
nú veriö eitt sterkasta þjóöfélags-
afliö á Islandi i 60 ár og þaö er
hann i dag. Hann er fæddur og
uppalinn i sveit. Hann hefur samt
haldiö styrkleika sinum, þótt
þjóöin hafi á ævi hans breytzt úr
breifbýlisþjóð I þá þjóö, sem býr
aö meirihluta til i kaupstöðum.
Fróölegtfinnst mér aö lita á Is-
lenzkt þjóöfélag i dag meö eldri
stefnuskrá stjórnmálaflokkanna 1
huga og kenningar þeirra. Aug-
ljóst er, aö ekki hefur Sósialism-
inn komizt I framkvæmd né Kapi-
talisminn. Þessar kenningar hafa
ekki reynzt eins einfaldar og
traustar og af var látiö og margir
töldu.
Meira sýnist mér margt af þvi,
sem komizt hefur i framkvæmd i
þjóölifinu, likjast úrræöum
Framsóknarmanna en „ismum”
þessum, sem boöaöir hafa veriö
ákaft á bæöi borö.
Litum á örfá einkenni islenzka
þjóöarheimilisins.
Övenju margir einstaklingar
eru efnalega sjálfstæöir, og
óvenju margir beinir þátttak-
endur i framleiöslu eöa einhvers
konar starfrækslu. Mjög sterk
samvinnuhreyfing, sem stutt
hefur m.a. þessa þróun. Engin
auöfélög hafa einokunaraðstöðu i
þýöingarmikilli viöskipta-, fram-
leiöslu- eöa þjónustugrein. Sterk
verkalýöshreyfing og launþega-
samtök, og samtök bænda og
framleiöenda viö sjávarsiöuna.
Löggjöf til stuönings þvi, aö sem
flestirgeti eignazt eigin Ibúöir og
haft eigin rekstur ef hugur þeirra
stendur til. öflug framleiöenda-
samtök um sölu afuröa, ýmist á
samvinnugrundvelli eöa i ööru fé-
lagsformi. Rikis- og bæjarfyrir-
tæki til aö annast orkuframleiöslu
og stærri iönaö, þar sem sam-
keppni gat ekki komiö til greina
(áburöarverksmiöja, sements-
verksmiöja), og frumkvæöi rikis-
valdsins til örvunar, ef taliö var
þurfa (Sildarverksmiöjur rikis-
ins, Lagmetisverksmiöja rikisins
o.fl.).
Nálega allur atvinnurekstur i
landinu er i höndum íslendinga
sjálfra nema álveriö i Straums-
vik. Almannatryggingar, nokkuö
hliöstætt þvi, sem tiökast meö
nálægum menningarþjóöum.
Jafnariaöganguraö menntun og
minni stéttaskipting en viðast
annars staöar.
Byggðastefna i framkvæmd.
Atvinnuleysi ekkert og örbyrgö
vandfundin. Fiskveiðilandhelgin
oröin 200 milur, og viö eigum enn
litt mengaö land.
Þaö er fjarri mér aö kenna
þessi dæmi viö Framsóknarflokk-
inn einan, en þau sýna aö minum
dómi, skoöuö i réttu ljósi og i
samhengi aö áhrif Framsóknar-
stefnunnar hafa oröiö mikil og
farsæl.
Málefni okkar standa vel þegar
á allt er litiö, ef menn sleppa sér
ekki alveg og slita sundur lifæöar
lýöræöisins í innbyröis togstreitu
— og það tel ég raunar vist, þrátt
fyrir allt, aö ekki veröi ofan á.
Þótt veröbólgan sé hættuleg og
erfiö viöfangs og ýmiss konar
vandi á höndum aö jafnaöi, þá tel
ég sem sé, aö sá vandi muni leys-
ast farsællega yfirleitt áöur en
illa fer — ef islenzka þjóöin getur
komiö svo málum i skiptum viö
fólk i öörum löndum, aö þjóöin
haldi sjálfstæöi sinu og sjálfsfor-
ræöi, bæöi stjórnarfarslega og
efnahagslega —, og er þó raunar
óþarfi aö greina þar á milli þvi
þaö er sama máliö.
Þaö hefur mikið á Framsókn-
arflokkinn reynt I þvi aö móta
stöðu Islands I þjóöasamfélaginu
ogsambúðinni viö nágrannana —
og á þeim vettvangi hefur hann
mikið hlutverk að vinna.
Ég minni á sumt af þvi, sem
gerzt hefur.
Barn að aldri átti flokkurinn
hlut að lausn fullveldismálsins
1918. Framsóknarflokkurinn
hafði með öörum flokkum forustu
um stofnun lýöveldisins 1944.
Flokkurinn hefur ásamt öörum
boriö hita og þunga af erfiöri
framkvæmd varnarmála
þjóöarinnar.
1 landhelgismálinu, þessu
mesta máli islenzku þjóöarinnar,
næst sjálfri frelsisbaráttunni,
hefur Framsóknarflokkurinn haft
úrslitaáhrif i öllum sóknarlotum
þess mikla áratuga langa striös,
sem nú hefur leitt til sigurs, og að
minum dómi tryggt farsæla
framtiö þjóöarinnar i landinu, ef
rétt er að fariö.
Er hér á fátt minnzt af mörgu,
sem þurft hefur aö vinna aö og
móta og alltaf koma til ný verk-
efni, sem sinna þarf og sköpum
getur skipt fyrir þjóöina hvernig
fram úr er ráöiö.
Þaö er vandsiglt fyrir smáþjóö
á veraldarsjónum. Svo hefur
þetta veriö, og engin breyting
sjáanleg á þvi, þótt menn geröu
sér um skeiö vonir um aö svo
yröi, ekki sizt i skjóli Sameinuöu
þjóöanna.
Island liggur milli steins og
sleggju. Risaveldi á bæöi borö.
Þessir risar koma sér ekki
saman, og vilja mörgu ráöa
annars staöar en heima hjá sér.
Þaö á viö þá báöa, lika þann, sem
menn hafa taliö rétt, aö væri hér
um sinn meö annan fótinn á
þjóðarheimilinu.
Þvi heimili er vandstjórnaö,
sem viö þetta býr. Þaö væri
barnask.apur aö gera sér ekki
fulla greina fyrir þvi.
Við höfum oröiö margs visari á
undanförnum árum um þær
vinnuaöferöir, sem notaöar eru
hjá öðrum þjóöum, jafnvel á
beztu bæjum, bæöi heima fyrir og
I skiptum viö aöra. Viö höfum
oröiö margs visari, sem sýnir aö
þaö er ekki vandaminna en viö
héldum aö búa viö okkar skilyröi.
Þetta reynir mikiö á og krefst
mikils raunsæis og við treystum
aöeins okkar flokki meö sinar af-
ar sterku þjóölegu rætur og þeim
mönnum, sem úr honum koma til
aö risa undir þessum vanda.
Nýlendustefnan i sinni gömlu,
ljótu mynd er á undanhaldi, en
peningavaldiö er I fullu fjöri og
finnur sér nýja farvegi.
Fjölþjóöafyrirtæki heitir þetta
núna. Voldugir risar, sem leita á
alls staðarþar sem þeirtelja feng
aö finna. Vilja ná itökum i
auölindum landanna og svo
auövitaö eins mikil völd og itrast
erhægt aö ná i krafti peninganna
og meö hjálp nútima áróðurs-
tækni.
Útsendarar eru um allan heim
að kanna hvar feitt er á stykk-
inu — og lofa vist gulli —
'græna skóga geta þeir ekki
boðið. Farið er land úr landi
og jafnvel sveit úr sveit. Hér
á þvienn viö ekki siður en fyrir 60
árum, að gæta veröur þess aö
náttúruöfl landsins verði eigi
látin af hendi viö útlendinga.
Framsóknarfl. hefur uppruna
sinum trúr enn á ný, markað
sér sömu stefnu i þessum vanda-
sömu málum og brautryöjend-
umir. Viö vitum vel aö I þvi efni
hefur flokkurinn þýðingarmiklu
hlutverki að gegna, og aö þaö
geturskipt sköpum fyrir islenzku
þjóöina hvernig til tekst I þvi
tilliti.
Framsóknarflokkurinn er nú
sextiu ára — og hefur mörgu til
vegar komiö. Enginn sést vottur
þess, aö hánn sé farinn aö mæö-
ast. Skýringin er liklega ofur ein-
föld, sem sé sú aö þjóölegur fram-
faraflokkur félagshyggjumanna
á jafn brýnt erindi með þjóðinni
nú og fyrir 60 árum. Verkefnin
eru ótæmandi, og þau breytast
meö nýjum viöhorfum i atvinnu-
og menningarlifi, og ný viöfangs-
efni koma lika aö utan vegna
nýrra viöhorfa i alþjóöamálum og
nýrra vinnuaöferöa annarra
þjóöa. En meginhugsjón þjóö-
legrar umbótastefnu brey tist ekki
og hún er sú mikla leiðarstjarna,
sem á aö visa veginn, þegar leitaö
er úrræöa til úrlausnar nýjum
viöfangsefnum sem látlaust
koma til.
Flokkarnir eru ekki til flokk-
anna vegna heldur vegna
þjóömálanna, vegna þjóöarinnar.
Ég tel aö Framsóknarflokkurinn
hafi reynzt Islen’ku þjóöinni vel.
Ég álit aö hún megi allra
sizt án hans vera. Ég tel
þvert á móti þjóöarnauð-
syn, aö hann styrkist og þaö
svo, aö fram hjá flokknum veröi
ekki komizt þegar örlagarikustu
málunum er ráöiö til lykta. Mun
vel farnast ef þau öfl, sem aö
flokknum standa geta framvegis,
jafnvel i enn rikara mæli en
hingaö til, ráöiö feröinni.
NU viö þessi timamót getur
veriö gott aö gera sér grein fyrir
þvi, sem áunnizt hefur. Umfram
allt ber þó brýna nauðsyn til aö
heröa sóknina fyrir vexti flokks-
ins og þar meö auknum áhrifum
hans á gang þjóömálanna.
Viö þekkjum mátt samtakanna
og vitum þvi aö viö erum mikils
megnug, ef við stöndum fast
saman og leggjum okkur vel
fram.
Afmælisgjöf okkar til flokksins
og Timans ætti helzt aö vera
kröftug sókn til undirbúnings
alþingiskosningunum, sem fram-
undan eru á næsta ári.
Ræða Eysteins Jónssonar í kvöldfagnaði Framsóknar-
manna 27. marz í tilefni af 60 ára afmæli Framsóknar-
flokksins og Tímans