Tíminn - 23.10.1977, Blaðsíða 10

10
Sunnudagur 23. október 1977
í dag heimsækjum viö gamla
en kunna kempu, harmtínikku-
leikara, sem einnig er hótelhald-
ari i Hverageröi, Eirik Bjarnason
frá Bóli. En hann hefur um hálfr-
ar aldar skeið verið viðriðinn svo
kallaðan skemmtanaiðnað, fyrst
sem harmtínikkuleikari en siðan
hefur hann staðið fyrir ýmiss
konar skemmtanahaldi. Við lát-
um gamminn geisa og komum
viða við, af nógu er að taka.
Veiktist 12 ára af berkl-
um.
slæmt, en það vill
enginn viðurkenna
það,því það er peninga-
þefur af
stórum
dansleikj um’ ’
— Var það svo upp úr þessum
veikindum þinum, að þú fórst að
spila á harmónikku?
„bað má kannski segja þaö. Ég
var i Reykjavikog gekk til læknis
tvisvar á dag, þegar ég var ekki á
spitölum. Þá gat ég farið að gera
eitthvað,svoég fór i körfugerðina
til Þorsteins Bjarnasonar og var
þar i2 til 3 ár. Ég fann fljótlega að
þetta var ekki starf við mitt hæfi.
Hér myndi ég ekki una ævina út.
Þá hugsaði ég meö mér að bezt
væri að gera eitthvað i tima, þvi
annars yrði kröfugerðin mitt
hlutskipti i lifinu. Ég hætti siðan
þarna i körfugerðinni og snéri
mér algjörlega að músikinni.
A meðan sjónin var i lagi, var
.ég byrjaður að læra á orgel og
pianó, og hafði fengið þar þó
nokkra undirstöðu. Hins vegar sá
égaðharmónikkan var liklegri til
að veita mér lifibrauð og tók hana
þvi dálitið alvarlega, og fór út i
það að spila á dansleikjum. Það
gerðir ég svo I yfir 25 ár.”
— Þið spiluöuð mest saman, þú
og Einar Sigvaldason?
,,Já, en Einar fór aftur á móti
út og ætlaði að fullnema sig i
músikinni, en striðið skall þá á og
Einar lokaðist inni. Þá varð ég
aftureinn,en fékk ýmsa með mér
i músíkina þegar krafan varð sú,
að það yrði leikið á fleiri hljóðfæri
en harmónikkuna eina.
En við Einar ferðuðumst viöa
um landið og héldum hljóm
leika. Það var nú fyrst og fremst
vegna þess, að við tókum okkur til
fyrirmyndar þessa erlendu gesti,
sem hingað komu á árunum upp
úr 1930. Ég man eftir þvi, að það
voru bæði Gellin og Borgström,
dönsku harmónikkuleikararnir,
sem voru mjög vinsælir. Einnig
koma Alex og Richard um þetta
leyti.
Ég var svo heppinn að augn
læknirinn minn Kjartan Olafsson,
ftír til Gellins og Borgströms, þar
sem þeir dvöldust á Hótel ísland,
og sagðist vera hér með ungan
mann sem væri að missa sjónina,
hvort þeir gætu nú ekki gert eitt-
hvað fyrir hann. Þeir ttíku mér
furöu vel, og ég fékk aö vera á æf-
ingum hjá þeim, og fannst hafa
mjög gott af á ýmsan hátt. Þegar
þeir fóru keyptiég af þeim vara-
harmónikkuna þeirra.
Vegna þessara kynna minna af
þeim Gellin og Borgström kynnist
ég þvi, hvernig á að spila vinsæla
músik, en það er néttúrulega oft
bundiö við það að kunna að velja
réttu lögin, lögin sem fólkið v.ill
hlusta á,og leggja rækt við það að
spila þau rétt.”
Hótelrekstur i 30 ár.
— Fórst þú svo beint úr har-
mtínikkuleiknum yfir i hótel-
reksturinn hér i Hveragerði, eða
stundaðirðu þetta kannski jöfnum
höndum?
,,Ég stundaði þetta jöfnum
höndum framan af. En ég get
sagt þéreitt, og hefsagt það áður,
að ég £é alltaf eftir þvi að ég
skyldi nokkurn tima fara út i
þennan hótelrekstur. Ég hefði
miklu heldur viljað vera alveg i
músikinni, þegar aldurinn færist
yfir.
En þetta gat ekki farið saman
til lengdar. Hótelið þarfnaðist
allra minna krafta. Það var eng-
inn leikur að byr ja og við hjónin
urðum að vinna baki brotnu. Þa
varð harmónikkuleikurinn aðeins
hálft starf”.
— Hvaða ár er það sem þú
byrjaðir hótelrekstur hér i
Hveragerði?
„Það var árið 1947.”
— Eitthvað sérstakt sem olli
þvi öðru fremur, að þú fórst út i
hótelrekstur?
„Ja, það var svo sem engin sér-
stök ástæða. Það var fyrst og
fremst spurningin um það, að
eignast einhvern samastað. En ég
gat ekki liðsinnt eða hjálpað for-
eldrum mínum neitt við búskap-
inn, þannig að ég varð að velja
mér einhverja aðra leið. Mér
fannst eðlilegast að velja músik-
ina til að skemmta fólkinu.”
Ótækt að halda dansleik
nema að hafa eitthvað
fleira til skemmtunar.
„En ég get sagt ykkur að hér i
gamla daga þótt ótækt að halda
samkomu eða dansleik án þess að
bjóða upp á eitthvað fleira til
skemmtunar, svo sem ræðuhöld,
leikrit, söng, eða eitthvað þess
háttar. Annaö þekktist ekki.
Upp úr 1940 fór aö bera á þvi, að
fólk vildi yfirgefa samkomusal-
inn þegar ræðumaðurinn kom
inn, nema eitthvað sérstakt kæmi
til. Það var áhyggjuefni fólks sem
að samkomuhaldi stóð, að
leysá úr þessum vanda og hafa
eitthvað annaö en dans til
skemmtunar.
Það þótti ótækt að láta fólkið
dansa frá klukkan niu á kvöldin
til klukkan þrjú, fimm eða sex á
morgnana.
Þetta var mikill höfuðverkur
hjá mér um tima, en þá er það að
bióhugmyndin fæðist. Og ég verð
að segja það, að ef einhver hlutur
hefur verið merkilegur hjá mér i
þá daga, þá er það hugmyndin i
sambandi við bitíið.”
Nýja ferðabióið
„Nýja ferðabióið tekur til starfa
árið 1939, þ.e. nokkrum árum
áður en ég hóf hótelrekstur hér i
Hveragerði. Eins og ég sagði
áðan, var ég alltaf að reyna að
finna eitthvað sem ég gæti haft
með mérásamkomur.en það var
ekki auðfundið.
Bjarni Jónsson, bióstjóri iNýja
biói i Reykjavik, var náfrændi
minn og i gegnum hann kynntist
ég þessum kvikmyndasýningum,
og hef kannski tekið bakteriuna.
En ég fer að hugsa með mér, að
ef bitísýningar eiga svona mikið
erindi til fólksins í stærri bæjun-
um, þá hlýtur þetta h'ka að eiga
erindi til fólksins i dreifbýlinu. En
þá kom upp nýtt vandamál. Það
var aöeins hægt að sýna 16 mm
filmur út i sveitunum vegna tak-
markaös vélakosts. 16 mm filmur
voru undantekningalaust
fræðslumyndir, og það þótti ekki
mikið sport i þvi.
Slðan gerist það árið 1939, aö
Bjarni Jtínsson hringir til min og
segir, að nú geti hann útvegað
mér vélar af réttri stærö. Það sé
kominn maður frá Ameriku með
kvikmyndasýningarvélar sem
taki filmur sem eru 35 mm að
stærð, og þaö sé auövelt að ferð-
astmeð þær. Nú það verður úr að
ég kaupi þessar vélar. Eru þær
upphafið af Nýja ferðabióinu,
sem enn þann dag i dag er til, þó
það standi reyndar ekki undir
nafninu sem sliku, en bitíiö hér i
Hverageröi heitir raunverulega
Nýja ferðabióiö, þvi ég hef aldrei
endurskirt þaö.”
„Setur það ekki allt i bál
og brand?”
Ég var einmitt að hugsa um það
hérna áðan,að þegar Bjarni heit-
inn var skólameistari á Laugar-
vatni, átti ég tal við hann og
spurði, hvort ég ættiekki að koma
þangað upp eftir á skólatimabil-
inu og sýna biómynd. Bjarni
sagði strax „Þetta þarf ég að
hugsa vel. Setur þaö ekki allt I bál
og brand?” Ég segi honum að það
séfjarri þvi. Ég skuli koma meö
mynd sem bæta eigi hugann, ekki
glæpamynd, en þá var auðvitað
miklu minna um glæpamyndir en
nú.heldur velja einhverja mynd á
alheimsmælikvarða, listræna og
hvað eina.
Það varð úr að við Sigriöur
kona min fórum upp eftir um vet-
urinn og sýndum bió og ég spilaöi
fyrir dansi á eftir,- Mæltist þetta
mjög vel fyrir hjá fólkinu þar
uppfrá.
Ég man t.d. að Þráinn Valde-
marsson var þá i héraðsskólanum
á Laugarvatni og geröi hann mig
næstum taugaveiklaðan með þvi
að halda þessar óskaplegu
lofræður um mig, aö böllunum
loknum. En ég komst að þeirri
niöurstöðu ekki þá, heldur miklu
seinna,að lofræðurnar hefðu bara
farið eftirþvl, hversu góða dömu
hann hafði náð sér i, i þaö og þaö
skiptið.”
— viðtal við
Eirík
Bjarnason
hótelhaldara
og harmón
ikkuleikara
í Hveragerði
Hef bara ekki lent i öðru
eins.
— Nú ferðaðist þú mikiö i
tengslum við þessar bitísýningar
þinar. Lentir þú aldrei i einum
svaðilförum?
„Maður man þetta nú ekki. En
jú, einu sinni vorum viö Sigriður,
kona min, að fara frá Laugar-
vatni og höfðum fengið lánaðan
sleða hjá Bjarna skólameistara,
sem hesti var beittfyrir.Enáætl-
unarbillinn kom ekki að Laugar-
vatni nema annan hvern dag, og
mátti ég ekki vera að þvi að biða
hans. Ætlaði ég mér að komast
niður að Sveinavatni i veg fyrir
bilinn, en þetta er drjúgur spotti.
Það var svona útsynnings garri
ihonum og helvlti kalt. Maðurinn
— Flestum er kunnugt um ætt
þina oguppruna, en þú ert fæddur
oguppalinn I Biskupstungum. En
svo verður þú fyrir þvi óláni I
æsku að missa sjónina?
„Nei, það er ekki alls kostar
rétt. Ég veiktist tólf ára af berkl-
um, en það var ekkifyrren ég var
kominn undirtvitugt að ég missti
sjónina alveg. Ég var undir
læknishendi á Vi'filsstöðum i tvö
ár en dvaldi næstu tvö árin
heima, og kenndi mér einskis
meins. Þá kom upp mislingafar-
aldur og ég var mjög veikur i 18
vikur. Það varö til þess að bakt-
erian varð til i mér og bjó um sig i
háræðum augans, með þeim af-
leiðingum að ég missti sjónina.”
— Hvað varstu gamall þegar
þetta byrjaði?
„Ég var á átjánda ári. Þetta
hófst þannig, að ég var i heyskap
úti á túni. Þegar mamma kom
meö kaffið þangað, sagði ég við
hana: Það er eins og það sé eitt-
hvað upp I auganu á mér. Nú
þetta versnaði, og þá um kvöldið
fór ég til héraðslæknisins i Laug-
arási. Hann sá strax hvað var á
seyði og sagði, að ég yröi að fara
suður eldsnemma i fyrramálið.
Það gerði ég, og það kostaði aö
ég varð útlagi af heimili minu 112
ár. Þetta tók langan tima. Fyrst
fóru veikindin i annað augað en
síðan i hitt, og alltaf var læknirinn
að berjast viö þau”.
Þá kom harmónikkan
„Ég spila nú mest fyrir sjálfan mig núorðið”
,,Það vita allir að ástandið er