Fréttablaðið - 01.12.2006, Blaðsíða 34

34 1. desember 2006 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
frá degi til dags
ÚtgáfUfÉlag: 365
ritstJÓrar: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson aÐstOÐarritstJÓrar: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir frÉttastJÓrar:
Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason fUlltrÚar ritstJÓra: Björgvin Guðmundsson og Páll
Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og
þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér
rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
UmræÐan
UNICEF í Síerra Leóne
Í dag verður haldin landssöfnun UNIC-EF á Íslandi. Ég fékk nýlega tækifæri
til að sjá með eigin augum hversu miklu
starf UNICEF getur skilað er ég heim-
sótti Afríkuríkið Síerra Leóne ásamt full-
trúum frá Barnahjálp Sameinuðu þjóð-
anna.
Síerra Leóne er eitt fátækasta ríki ver-
aldar. Í skýrslunni Human Development
Report, sem er gefin út af þróunaráætlun
Sameinuðu þjóðanna (UNDP), er landið í 176. sæti
af þeim 177 ríkjum þar sem lífsgæði eru flokkuð.
Ekki síst eru það börn og konur sem líða fyrir
ástandið í landinu. Talið er að 70% þjóðarinnar lifi
við algjöra fátækt. Barnadauði er með því hæsta
sem gerist, 176 af hverjum þúsund börnum fæðast
andvana og 286 af hverjum 1000 börnum ná ekki
fimm ára aldri.
UNICEF í Síerra Leóne starfar aðallega á fjórum
sviðum; við verndun barna, heilsugæslu, menntun
og vatn og hreinlæti. UNICEF vinnur einnig að því
að endurheimta börn sem notuð hafa verið í stríði,
veita þeim sálræna aðstoð og sameina þau fjölskyld-
um sínum. Sú vinna hefur gengið vel, en mikil
áhersla er nú lögð á götubörn og stúlkur sem hafa
orðið fyrir kynferðislegu ofbeldi.
Talið er að um 300 þúsund börn, sem búa í sveita-
héruðum landsins, fari á mis við nám vegna fjar-
lægðar frá næsta grunnskóla. Borgarastyrjöldin í
Síerra Leóne eyðilagði stóran hluta menntakerfis-
ins og því hafa mörg börn og ungmenni
ekki fengið tækifæri til náms í rúma tvo
áratugi. Ástandið er sérstaklega slæmt í
sveitahéruðunum þar sem enga skóla er
að finna og erfitt er fyrir litla fætur að
ganga langar vegalengdir í næsta grunn-
skóla og margar hættur sem leynast á
leiðinni, ekki síst fyrir ungar stúlkur.
UNICEF hefur því fært skólana nær
börnum í sveitahéruðunum með því að
byggja svokallaða samfélagsskóla fyrir
aldurshópinn 6 til 9 ára.
Nú er verið að byggja fimmtíu samfé-
lagsskóla í sveitahéruðum landsins fyrir
framlög frá íslenskum aðilum og eru margir þeirra
þegar tilbúnir. Alls mun þetta leiða til þess að um
4.500 börn á aldrinum 6 til 9 ára fá tækifæri til að
öðlast góða þriggja ára menntun.
Ég heimsótti fimm af „íslensku skólunum“ í hér-
uðunum Bombali og Kono og opnaði m.a. einn þeirra
formlega. Það var ótrúlega sterk upplifun að sjá
hversu miklu framlag Íslendinga hefur skilað og
snertir daglega líf þúsunda barna. Ekki síst skiptir
það miklu máli fyrir þau hundruð stúlkna sem hefðu
ekki komist í skóla að öllu óbreyttu.
Stúlkur eru oft giftar ungar og algengt að þær
séu farnar að eignast börn 12-13 ára. Eru þær þá
gjarnan þriðja eða fjórða eiginkona manns síns en
fjölkvæni er algengt í sveitum Síerra Leóne. Með
menntun aukast líkurnar á því að stúlkur giftist
seinna og ráði meiru um framtíð sína.
Framlög okkar bjarga mannslífum.
Höfundur er menntamálaráðherra.
Framlag okkar bjargar mannslífum
Háskóli Íslands hýsti fyrir skömmu ráðstefnu um Maó
formann, sem vinir Kínverska
alþýðulýðveldisins höfðu skipu-
lagt. Einn þeirra, Arnþór Helga-
son, sagði í viðtali við Morgun-
blaðið 10. nóvember, að „hlutlæg
umræða“ um Maó væri nauðsyn-
leg. „Í því samhengi er svo
mikilvægt að forðast að fordæma
hvaðeina sem fyrir augu og eyru
ber. Því okkar er ekki að fordæma
þar sem við getum ekki sett okkur
almennilega í spor þeirra sem
bæði urðu fyrir hremmingum á
þessu tímabili og þeirra sem
stjórnuðu þeim.“ Meðal annars
voru á ráðstefnunni fluttar
íslenskar þýðingar á ljóðum Maós.
Í ráðstefnulok bauð kínverska
sendiráðið til hófs.
Samkvæmt heimsmetabók
Guinness er Maó afkastamesti
fjöldamorðingi sögunnar. Lesa má
um illvirki hans í nýlegri ævisögu
þeirra Jons Hallidays og Jung
Chang, sem bönnuð er í Kínaveldi,
en ég hef sagt frá því stórfróðlega
riti hér í blaðinu. Margir Íslend-
ingar hafa lesið aðra ágæta bók
eftir Jung Chang, Villta svani, sem
kom út á íslensku 1995. Ég hef
beðið eftir viðbrögðum við þessari
ráðstefnu, en þau hafa engin verið
(að undantekinni stuttri hugleið-
ingu Guðmundar Magnússonar
sagnfræðings á netsíðu sinni), svo
að ég legg hér orð í belg.
Hvað hefði verið sagt, ef svipuð
ráðstefna hefði verið haldin um
Adolf Hitler? Forsvarsmaður
hennar hefði sagt opinberlega, að
„hlutlæg umræða“ um Hitler væri
nauðsynleg; við mættum ekki
fordæma hann, þar sem við
gætum hvorki sett okkur í spor
hans né þeirra, sem orðið hefðu
fyrir „hremmingum“ í stjórnartíð
hans; kunnur listgagnrýnandi
hefði flutt vinsamlegt erindi um
vatnslitamyndir Hitlers og vinsæll
leikari lesið upp valda kafla úr
Mein Kampf eftir einræðisherr-
ann þýska í íslenskri þýðingu. Þótt
ég sé lítill spámaður, er ég viss
um, að Háskóli Íslands hefði aldrei
komið nálægt slíkri ráðstefnu, en
fjölmiðlar farið hamförum gegn
skipuleggjendum hennar.
Maó var þó að minnsta kosti
jafnmikil ófreskja í mannsmynd
og Hitler. Munurinn er sá, að eftir
seinni heimsstyrjöld var gert
rækilega upp við Hitler. Hinar
hræðilegu myndir úr útrýmingar-
búðum nasista hafa verið lagðar á
minni mannkynsins, ekki aðeins í
dagblöðum frá 1945, heldur líka í
ótal kvikmyndum, heimildaþáttum
og kennslubókum. Gyðingar hafa
gætt þess vandlega, að helförin
gleymdist ekki. Ekkert sambæri-
legt uppgjör hefur farið fram við
kommúnista. Fáar myndir eru til
úr þrælakistum þeirra. Dauflegt
orðalag er notað í kennslubókum
um ógnarstjórn þeirra. Hverfandi
áhugi er á kvikmyndum og
heimildaþáttum um ódæði þeirra.
Engir öflugir hópar sjá sér hag í
því að halda uppi minningunni um
þær 100 milljónir manna, sem
féllu á tuttugustu öld af völdum
kommúnisma.
Þetta skýrir tvískinnunginn,
þótt það afsaki hann ekki. Ég tel
óeðlilegt að banna áróður fyrir
nasisma, eins og gert er víða í
Norðurálfunni, þótt ég skilji vel
hina sáru reynslu ýmissa þjóða af
þeirri stefnu. Á sama hátt tel ég
óeðlilegt að banna áróður fyrir
kommúnisma. Ég er hins vegar
ósammála Arnþóri Helgasyni um
það, að við getum ekki fordæmt
hryðjuverk Maós og annarra
kommúnista, um leið og ég virði
auðvitað rétt hans til að halda
fram því sjónarmiði. Hitt er hæpn-
ara, að Háskóli Íslands skyldi
gerast aðili að þessari ráðstefnu,
þótt ég þekki suma íslenska
þátttakendur í henni að góðu einu
og telji víst, að þeir séu annarrar
skoðunar um Maó en Arnþór.
Þessa tvískinnungs um
kommúnisma gætir víða. Milton
heitinn Friedman hélt fyrirlestra
um hagstjórn í Chile 1975 og hitti
yfirvöld þar að máli. Hann gaf
þeim það ráð að auka atvinnu-
frelsi. Farið var eftir því, og er
Chile eina landið í Rómönsku-
Ameríku, sem nálgast hefur
Bandaríkin í landsframleiðslu á
íbúa. Pinochet einræðisherra fór
frá völdum 1989, eftir að hann
hafði tapað kosningum. Friedman
var óspart skammaður fyrir
Chileför sína. En hann hélt líka
fyrirlestra um hagstjórn í
Kínaveldi 1980, hitti yfirvöld þar
að máli og gaf þeim sama ráð. Þar
var líka farið eftir því, og hefur
hagvöxtur síðan verið ör í
Kínaveldi. Enginn hallaði orði á
Friedman fyrir Kínaför hans. Þar
eystra situr enn blóðug einræðis-
stjórn og þaggar tafarlaust niður
gagnrýnisraddir. Hér vestra
heyrast slíkar raddir hins vegar
varla fyrir veisluglaumnum eftir
ráðstefnur eins og þá í Háskólan-
um.
Tvískinnungur: Maó og Hitler
ÞOrgerÐUr Katrín
gUnnarsdÓttir
hannes hÓlmsteinn gissUrarsOn
í dag | Tvískinnungur um
kommúnisma
Jón Baldvin Hannibalsson, fyrrverandi utanríkisráðherra og formaður Alþýðuflokksins, greinir frá því í viðtali við þetta blað liðinn miðvikudag að hann hafi á þeim tíma er hann gegndi þessum embættum báðum talið meira en litlar líkur á að
fulltrúar bandarísku leyniþjónustunnar CIA hefðu haft aðgang
að sérstöku öryggisherbergi í utanríkisráðuneytinu til þess að
stunda njósnir.
Í þessu sambandi tilgreinir ráðherrann fyrrverandi einkum
árin 1992 og 1993 þegar endurskoðun á varnarsamningnum stóð
yfir. Jafnframt segir hann aðspurður að ekki hafi verið kostur á
að kæra mál af þessu tagi því að þau hefðu farið til dómsmála-
ráðuneytisins sem hefði falið sömu bandarísku leyniþjónustu-
mönnum rannsóknina.
Vandinn við að meta þessi ummæli er fyrst og fremst sá að
ekki er ljóst hvort ráðherrann fyrrverandi vill láta líta á þau
sem raup eða alvöru. Ef rétt þætti að líta á þau sem alvöru vakna
fyrst og fremst upp nokkrar spurningar.
Hvað ber ráðherra að gera sem fær grun um að erlendir
njósnarar noti hans eigið ráðuneyti til starfsemi sinnar gegn
hagsmunum íslenska ríkisins? Á honum hvíla einfaldlega þær
skyldur að viðlagðri ábyrgð samkvæmt lögum um ráðherra að
gera ráðstafanir til þess að stöðva það ástand án tafar. Hvers
vegna var það ekki gert?
Þá er ástæða til að spyrja hvort líklegt sé að erlendir njósn-
arar hafi árum saman stundað iðju sína í utanríkisráðuneytinu
án aðildar eða vitneskju annarra embættismanna þess? Hvers
vegna lét ráðherra það álitamál kyrrt liggja?
Málið er svo einfalt að ráðherra ber ábyrgð á að í ráðuneyti
hans gerist ekkert sem andstætt er lögum og stjórnarskrá eða
stefnir heill ríkisins í hættu. Ráðherra má eins og kunnugt er
krefja ábyrgðar fyrir störf, vanrækt starfa og stórkostlegt
hirðuleysi. Finnst ráðherranum fyrrverandi nú að það hefði átt
að gera?
Hvers vegna var málið ekki kært til Rannsóknarlögreglu rík-
isins sem fór með rannsókn opinberra mála á þeim tíma? Ráð-
herrann fyrrverandi gefur þá skýringu að dómsmálaráðuneytið
hefði tekið málið til sín og og stýrt rannsókninni sjálft og notað
til þess sömu erlendu njósnara og hann hafði grunaða. Felast
ekki í þessum ummælum grunsemdir um brot dómsmálaráðu-
neytisins á lögum og stjórnarskrá?
Gat nokkur annar en dómsmálaráðherrann borið ábyrgð á
slíkum vinnubrögðum? Sat hann ekki í embætti í stjórnskipu-
legu umboði þingmanna Alþýðuflokksins eins og aðrir ráðherr-
ar á þeim tíma? Var ekki fullkomlega ábyrgðarlaust af þeim að
styðja með þeim hætti ráðherra sem þeir grunuðu um slík verk?
Hvers vegna var Alþingi ekki gerð grein fyrir grunsemdunum
um háttsemi dómsmálaráðuneytisins?
Þetta eru þau raunverulegu álitaefni sem við blasa ef ráð-
herrann fyrrverandi kýs að láta meta ummæli sín í alvöru. Kjósi
hann hins vegar að litið sé á þau sem raup er aðeins efni til að
spyrja einnar spurningar:
Er ekki ástæða til að færa umræður um mál af þessu tagi á
aðeins hærra plan?
Líkur á CIA-njósnum í utanríkisráðuneytinu:
Raup eða alvara?
ÞOrsteinn PálssOn sKrifar
lét ekki blekkjast
Reykjavíkurlistinn sótti á sínum tíma
hart að Kjartani Gunnarssyni og tók
landareign hans í Norðlingaholti
eignarnámi. Vildi R-listinn aðeins
greiða í kringum 60 milljónir króna
fyrir landið, í mesta lagi 111 milljónir.
Kjartan lét ekki blekkjast og ætlaði
að sætta sig við 130 milljónir. Að því
gekk borgin ekki. Nú hefur mats-
nefnd eignarnámsbóta úrskurðað
að verðmæti hektaranna sé 208
milljónir. Það sama verður
ekki sagt um marga
aðra landeigendur
í nágrenninu sem
gengu að tilboðum R-
listans eftir að emb-
ættismenn
fullyrtu að
þeir fengju ekki hærra verð en borgin
byði. Ætli þeir nagi sig í handarbakið
nú?
einn á móti
Kjartan Magnússon, borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins, greiddi einn
atkvæði gegn því í borgarstjórn að
land nafna hans Gunnarssonar í
Norðlingaholti yrði tekið eignarnámi.
Kjartan hefur átt umrætt land í ára-
tugi. „Ég er af grundvallarástæðum
andvígur eignarnámi nema brýnir
almannahagsmunir krefji. Í þessu
tilfelli taldi ég slíkt ekki vera fyrir
hendi,“ sagði Kjartan í samtali
við DV á sínum tíma. Nú vill
Vilhjálmur borgarstjóri að
borgin sættist við Kjartan
og klári þann leiðangur
sem R-listinn hóf.
Óvinir ríkisins
Þingmenn voru hressilegir í gær
þegar þinghald hófst aftur eftir
annríki á nefndarfundum síðustu
daga. Jólamatur var á borðum í
skreyttum matsalnum. Jólatrén
eru komin upp á Alþingi en þessir
hefðubundnu jólasveinar halda sig
enn í fjöllunum. Jólaskapið var ekki
langt undan; hlógu margir á meðan
aðrir glugguðu í nýútkomna bók
Guðna Th. Jóhannessonar um
óvini ríkisins. Mesta spennan
fólst auðvitað í að vita hvort
eitthvert nafn núverandi
þingmanna væri þar að finna.
Mörður Árnason var einn
þeirra „heppnu“.
bjorgvin@frettabladid.is
LAUGARDAGUR EFTIR IAN McEWAN
ÓMISSANDI
SKÁLDSAGA
ÓMISSANDI SKÁLDSAGA FYRIR ALLA
ÞÁ SEM MÓTMÆLTU ÍRAKSSTRÍÐINU.
OG HINA SEM GERÐU ÞAÐ EKKI.
„Það óviðjafnanlega við bækur McEwans
er að þær uppfylla bæði flettiþörf og
þörfina fyrir að hugsa og finnast maður
hafa breyst, jafnvel þroskast, við lesturinn.“
– Silja Aðalsteinsdóttir, TMM