Fréttablaðið - 27.04.2007, Blaðsíða 22

Kvótakerfið er enn efst á blaði
hjá ykkur þótt lítið hafi verið talað
um sjávarútvegsmál í pólitíkinni
síðustu misseri og af því megi
álykta að sátt ríki um kerfið. Eruð
þið ekki á villigötum?
Að mínu viti er þetta misskilningur.
Það er engin sátt um kvótakerfið.
Hins vegar hafa stjórnarflokkarn-
ir reynt að þegja málið skipulega
og meira að segja liggur við að LÍÚ
ætli að þegja kosningabaráttuna af
sér. Það er afar merkilegt þegar
horft er til síðustu kosningabaráttu
þar sem þeir voru á fullu og gáfu
út yfirlýsingar og dulbúin skilaboð
um að þeir sem vildu breyta kvóta-
kerfinu væru hættulegir menn.
Það hefur orðið gríðarleg sam-
þjöppun í kerfinu, líklega aldrei
meiri en síðustu ár eftir að allar
tegundir í smábátakerfunum voru
kvótasettar. Handfærabátum hefur
fækkað óhemju mikið, sem auðvit-
að hefur haft neikvæð áhrif fyrir
hinar dreifðu sjávarbyggðir.
Skuldir sjávarútvegsins hafa
aukist og aukist en heildartekj-
urnar standa í stað. Árið 1995 voru
skuldirnar níutíu milljarðar en eru
nú tæpir þrjú hundruð milljarðar.
Væri slík staða uppi hjá venjuleg-
um fyrirtækjum eða heimilunum
væri nú talið að þau væru á beinni
leið á hausinn.
Það er samþjöppun og hagræðing
í flestum greinum, er ekki eðlilegt
að það gerist líka í sjávarútvegi?
Það er ekki hægt að mæla gegn hag-
ræðingu en við verðum að spyrja
okkur hvort æskilegt sé, með til-
liti til þess hve margar byggðir
eru háðar sjávarútvegi, að kerfið
sé svo opið að við sjáum ekki fram
fyrir okkur. Til hvers erum við með
byggðastefnu ef aðalatvinnuvegur
landsbyggðarinnar er svo á floti
að ef einn maður deyr í þorpi er
atvinnurétturinn horfinn af því að
erfingjarnir vilja fá peningana?
Við skulum ekki gleyma því að
kvótakerfið var sett á á sínum tíma
vegna þess að Hafrannsóknastofn-
unin spáði 200 þúsund tonna þorsk-
afla, sem var það minnsta sem
menn höfðu séð frá stríðsárunum,
og markmiðið var að tryggja at-
vinnu í landinu og dreifa aflaheim-
ildum á flotann. Svo hefur þetta
þróast yfir í að vera hreint pen-
ingakerfi þar sem menn eru hættir
að horfa á auðlindina og atvinnu-
réttinn í samhengi og horfa bara á
verðmæti aflaheimildanna.
Og af því að þú spyrð um hag-
ræðinguna þá spyr ég hvort hag-
ræðing sé fólgin í að búa til at-
vinnuleysi úti á landi og gera eignir
fólks verðlausar? Hvaða hagræð-
ing er í því?
Í stóriðju- og virkjanamálum
segja sumir stopp og aðrir ekkert
stopp. Hvað segið þið?
Við segjum að það sé kominn tími
til að hægja á þenslunni á suðvestur-
horninu. Nú eru reyndar líkur á að
allt sé að fara af stað í Helguvík og
það mun viðhalda þenslunni. Af-
staðan til þessara mála helgast því
fyrst og fremst af efnahagslegum
forsendum þótt við viljum líka að
varlega sé farið vegna náttúru-
verndarsjónarmiða.
Það er lífsspursmál fyrir þjóð-
ina að hægt verði á þenslunni en
það þarf að gera það þar sem hún
er, ekki þar sem er mínus hagvöxt-
ur eins og vestur á fjörðum þar
sem ríkisstjórnin dró úr vegafram-
kvæmdum. Ríkið og sveitarfélögin
verða að taka saman á þessu en
það er erfitt að ráða við einstakl-
ingsframtakið; byggingariðnaðinn
til dæmis.
Það þarf þó að passa að missa
hagvöxtinn ekki niður, hann þarf
að vera svona tvö til þrjú pró-
sent og þess vegna getum við ekki
skrúfað fyrir allar framkvæmdir.
Háir útlánavextir bankanna
vaxa þér og svo sem fleirum í
augum og þú telur eina ráðið vera
að hér starfi erlendur banki. Hvað
viltu gera til að svo megi verða?
Já, ég vil að hér starfi öflugur er-
lendur banki í samkeppni við ís-
lensku bankana. Það er erfitt
að greiða götu banka í opnu við-
skiptaumhverfi eins og hér ríkir
en ráðherrarnir okkar, sem eru
oft á miklum ferðalögum erlendis,
gætu til dæmis rætt við stóra
banka á Norðurlöndunum og
reynt að benda mönnum á að hér
sé eftirsóknarverður viðskipta-
markaður. Við verðum að fá hér
inn stóra virka samkeppnisaðila á
peningamarkaði og ég held reynd-
ar að það sé eina raunhæfa ráðið
til að hér ríki eðlileg samkeppni
um þjónustu við almenning.
Þangað til það gerist getur ríkið
afnumið stimpilgjöld og sett lög
um hve há lántökugjöld megi vera.
Allra helst vildi ég að íslensku
bankarnir gengju á undan með
góðu fordæmi og afnæmu verð-
trygginguna.
Þú varst andvígur afnámi há-
tekjuskattsins, viltu taka hann upp
aftur?
Við leggjum það ekki til enda er
erfitt að leggja á skatta sem menn
hafa asnast til að afleggja þótt þeir
séu réttlátir eins og raunverulegur
hátekjuskattur er. Rökin fyrir því
að hátekjuskatturinn var afnuminn
voru að hann var farinn að teygja
sig niður til almenns launafólks.
Gott og vel, ég gat viðurkennt það
á þeim tíma en það átti ekki að af-
nema allan hátekjuskatt. Það var
hægt að lækka prósentuna í þrjú til
fimm prósent og hækka tekjuvið-
miðið upp í kannski 800 til 900 þús-
und á mánuði.
Við viljum lækka skatta lágtekju-
fólks með því að hækka persónu-
afsláttinn og ná skattleysismörkun-
um upp í 112 þúsund krónur að lág-
marki og það er ekki ný stefna. Þeir
sem hafa minna en 1,8 milljónir í
árslaun eiga ekki að greiða tekju-
skatt og hjá þeim verða skattleys-
ismörkin 150 þúsund krónur. Þessi
viðbótarpersónuafsláttur á svo að
vera frávíkjandi að þremur millj-
ónum fyrir einstakling og sex millj-
ónum fyrir hjón. Þetta er ekki ný
stefna, við lögðum þetta til 2003.
Hvað kostar þessi útfærsla?
Þetta kostar mikið, líklega um 21
milljarð þegar allt er talið. Reynd-
ar höldum við að breytingarnar
kosti minna því megnið af fólk-
inu fær aukinn kaupmátt og mun
nýta peningana í veltu í þjóðfélag-
inu; í verslun og þjónustu. Þetta
mun örugglega ekki fara undir
koddann eða inn á bankabækur hjá
láglaunafólki.
Þú ert áhugasamur um sam-
göngubætur og vilt stórátak. Hvar
á að byrja?
Jarðgöng, þverun fjarða og stytt-
ing vegalengda á að vera forgangs-
mál á næstu tíu til tólf árum. Það
þarf að koma öllu helsta þjóðvega-
kerfi landsins niður fyrir 200 metra
yfir sjó, hætta fjallabaksinu, hætta
hlíðaklifrinu, stytta vegalengdir
eins og mögulegt er og fara leiðir
sem aðrar þjóðir í fjöllóttu lands-
lagi hafa farið.
Við teljum að það þurfi að ráð-
ast í fjórtán jarðgöng til viðbót-
ar við það sem þegar er komið á
áætlun og okkur reiknast til að það
séu kannski um sextíu kílómetrar í
það heila. Sé miðað við að fullfrá-
genginn kílómetri í jarðgöngum
kosti 700 milljónir, eins og reynd-
in varð í Fáskrúðsfjarðargöng-
unum, þá erum við að tala um 42
milljarða. Ef við gerum þetta á tíu
til tólf árum þarf að leggja til fjóra
til fjóra og hálfan milljarð á ári.
Ríkissjóður aflar mikilla tekna af
umferðinni, miklu meiri en varið
er til hennar. Og með þessum að-
gerðum styttum við vegalengd-
ir og minnkum því mengun, drög-
um úr slysahættu, lækkum flutn-
ingskostnað og tengjum saman
byggðirnar. Þetta mun því hjálpa
okkur í byggðavandanum, atvinnu-
málunum, menningarmálunum og
menntamálunum. Og til viðbótar
lengjum við ferðamannatímann.
Okkur finnst því ekki spurning að
gera þetta.
Þið segið kostnað utanríkis-
þjónustunnar óheyrilega háan.
Hvaða sendiráðum viltu loka?
Þegar við opnuðum sendiráð í Japan
höfðum við átt viðskipti við Japani
í þrjátíu ár. Ég veit ekki annað en
að öll þessi viðskipti hafi gengið
vel þó ekkert sendiráð hafi verið í
Tókýó. Og gættu að því að það kost-
aði milljarð bara að koma því fyrir.
Ég er ekki að gera lítið úr fólkinu
sem starfar í utanríkisþjónustunni
en ég taldi – og tel – þetta óþarft.
Ég spyr líka hvaða nauðsyn hafi
verið á að byggja sendiráð í Berlín.
Við erum í samvinnu við Norður-
löndin og viljum efla hana og
treysta. Af hverju getum við ekki
verið saman með sendiráð?
Svo er alltaf verið að segja
okkur Íslendingum að við séum svo
tæknivædd þjóð, kunnum svo vel
á tölvur og samskiptatæki að við
getum setið á Íslandi og unnið fyrir
hvern sem er hvar sem er. En þegar
kemur að utanríkisþjónustunni er
allt annað í gangi, sendiherrum og
sendiráðum er fjölgað.
Víkjum að útlendingamálunum.
Sumir segja Frjálslynda vera
rasista, sem er eitthvað það ljót-
asta sem sagt er um fólk. Og það
kemur bara til vegna ykkar eigin
orða og athafna.
Mér sárnar þegar það er sagt. Við
höfum eingöngu sagt að við þurfum
að átta okkur á hvert stefnir í þess-
um málum og spurt hvort mönn-
um sé sama um að eftir fjögur til
fimm ár verði hér kannski fimmtíu
þúsund útlendingar. Ráðum við við
það? Við höldum að það verði ákaf-
lega erfitt og viljum því – og höfum
alltaf viljað – taka betur á móti
þeim sem koma til landsins. Við
verðum að ráða við þá aðlögun. Til
dæmis viljum við að vinnuveitend-
ur veiti fólki upplýsingar um rétt-
indi á þess eigin tungumáli.
Ef eitthvað er vil ég snúa þessu
rasistatali við því þeir sem vilja
ekkert aðhafast, ekki auka eftir-
lit, ekki tryggja upplýsingagjöfina,
þeir taka áhættuna á að búa hér til
rasistaþjóðfélag þar sem smátt og
smátt getur myndast óeining milli
hópa.
Hvað sem þú segir nú er ljóst að
málið hefur snúist í höndunum á
flokknum.
Fólk úr öðrum stjórnmálaflokkum
sakaði okkur um að hafa sagt að Ís-
land ætti bara að vera fyrir okkur
og að við vildum aðra burt. Þetta
höfum við aldrei sagt. Það er hægt
að snúa út úr orðum okkar eins og
annarra.
Andstæðingar okkar sögðu þetta
vegna þess að þeir sáu að margt
fólk, skynsamt fólk eins og flestir
Íslendingar eru, áttaði sig á að við
vorum að benda á vandamál sem
gætu komið upp og væri eðlilegt
að ræða. Ég hef ferðast mikið um
landið á undanförnum vikum og
hitt fjölda fólks sem segir að við
förum stundum glannalega í um-
ræðuna en þegar rætt er við það
segist það algjörlega sammála
og telur okkur eiga heiður skilinn
fyrir að þora að ræða málin. Og ég
trúi því að það verði eins með þetta
mál og fjölmörg önnur sem við
höfum viljað ræða fordómalaust og
ofan í kjölinn að fyrr en síðar verði
það gert okkur öllum, gömlum og
grónum sem og nýjum Íslending-
um, til góðs.
Lífsspursmál að hægja á þenslu
Guðjón Arnar Kristjánsson vill ráðast í stórfellda jarðgangagerð enda renni hún stoðum undir byggð í landinu. Í samtali við
Björn Þór Sigbjörnsson segist hann vilja loka sendiráðum í Tókýó og Berlín og laða erlendan banka til starfsemi á Íslandi.