Fréttablaðið - 27.04.2007, Blaðsíða 62

Vikuna 23.-29. apríl stendur yfir Alþjóðleg umferðarör-
yggisvika Sameinuðu þjóðanna.
Umferðarslys eru eitt stærsta
heilbrigðisvandamál sem heim-
urinn stendur frammi fyrir sam-
kvæmt mati WHO, heilbrigðis-
málastofnunar Sameinuðu þjóð-
anna. Að fækka umferðarslysum
er á margan hátt auðveldara en að
vinna bug á mörgum þeim sjúk-
dómum sem leggja jafn marga
eða fleiri að velli en umferðar-
slys. Mikilvægt skref í rétta átt
er breytt viðhorf vegfarenda.
Finnst þér í lagi að t.d. flug-
umferðarstjóri, barnaskólakenn-
ari eða tannlæknir neyti áfengis í
starfi sínu? Við erum ekki að tala
um eitthvert fyllerí heldur að þeir
dreypi á aðeins einu glasi í starfi
sínu. Er það í lagi? Þessi spurning
er sett fram í nýjum auglýsingum
Umferðarstofu og Vínbúða sem
sjá hefur mátt í fjölmiðlum und-
anfarið.
50 þúsund Íslendingum (samkv.
viðhorfskönnun US og Ríkislög-
reglustjóra) finnst í lagi að aka
bifreið eftir að hafa neytt eins
áfengs drykkjar. Er sú ábyrgð
eitthvað minni? Getur verið að
það gæti einhvers misskilnings
eða skeytingarleysis í afstöðu
okkar til ölvunaraksturs?
Við skulum skoða nokkrar al-
gengar ranghugmyndir varðandi
ölvunarakstur:
1) Ég er nýbúinn að borða svo
mikið þannig að mér er óhætt að
keyra.
2) Ég drakk svo lítið.
3) Það er í lagi að keyra því það er
svo langt síðan ég drakk síðasta
drykkinn.
4) Ég er að fara svo stutta vega-
lengd.
5) Ég keyri hvort eð er hægt og
varlega.
Þetta eru nokkrar af algengum
ranghugmyndum sem ökumenn
hafa þegar þeir, skertir athygli og
viðbragðsflýti, setjast undir stýri
og aka undir áhrifum áfengis.
Samkvæmt umferðarlögum
má enginn vera undir áhrifum
áfengis eða annarra örvandi eða
deyfandi efna við stjórn vélknú-
ins ökutækis. Ef lögregla mælir
áfengi í öndunarprófi ökumanns
hefur hún heimild til að banna
viðkomandi að halda áfram akstri
jafnvel þótt magn áfengis mælist
undir refsimörkum sem eru 0,5‰.
Þetta undirstrikar það að eftir
einn drykk má ekki aka!
Áfengi lengir við-
bragðstíma ökumanns
og dregur úr hæfni
hans til að bregðast rétt
við aðsteðjandi hættu.
Einnig minnkar hæfi-
leikinn til að meta fjar-
lægð og hraða rétt.
Sjónsvið þrengist. Öku-
maður á erfiðara með að
meta hættur í jaðarsjón-
sviði og getur því ekki
brugðist eins örugglega
við þeim.
En skoðum þessar
ranghugmyndir sem
minnst var á hér að
framan.
1) Það að borða ofan í neyslu
áfengis dugar skammt. Matur í
maga dregur það lítið úr áhrifum
að þrátt fyrir neyslu staðgóðrar
máltíðar skaltu
gera ráð fyrir því
að áfengið hafi
letjandi áhrif á at-
hygli þína og dóm-
greind.
2) Það þarf ekki
nema einn drykk
til að hafa áhrif á
getu þína til að aka
og á hæfni þína
til að bregðast við
hættu.
3) Það þarf að vera
liðinn langur tími
frá því að þú neytt-
ir áfengis til að þú
getir verið viss
um að áhrifanna gæti ekki leng-
ur. Það getur borgað sig að bíða
í allt að sólarhring, allt eftir því
hve mikils er neytt.
4) Komið hefur í ljós að flest slys
eiga sér stað innan við 3 km frá
upphafsstað.
5) Það skiptir litlu þótt þú vandir
þig við aksturinn því dómgreind
þín og öll sú hæfni sem þarf að
vera í lagi við akstur er skert.
Sama hvað þú vandar þig.
Segjum að ölvaður ökumaður
sé á 90 km hraða. Ef viðbragðs-
tími hans lengist um eina sek-
úndu vegna þess að hann hefur
neytt jafnvel lítils magns áfengis
þá er bifreiðin búin að fara u.þ.b.
25 metrum lengra en ef viðbragð
ökumannsins hefði verið óskert.
Þessir metrar geta skilið á milli
feigs og ófeigs.
Ef þú ferð út á lífið með vinum
þínum, fáðu þá hópinn til að til-
nefna einhvern ábyrgan ökumann
úr hópnum. Sá tekur að sér að
koma þeim sem neytt hafa áfengis
á áfangastað. Svo er bara að láta
einhvern annan gegna þessu hlut-
verki næst. Vitanlega er einnig
hægt að taka leigubíl, strætó eða
fá far með einhverjum.
Ef þú átt þátt í umferðarslysi og
það mælist áfengi í blóðinu áttu
það á hættu að tryggingarfélagið
geri þig ábyrgan fyrir öllu tjóni
sem af hegðun þinni hlýst – jafn-
vel þótt mælanlegt magn áfengis
sé mjög lítið. Þetta getur gerst
jafnvel þótt þú hafir ekki valdið
slysinu.
Meðalfjöldi þeirra sem slas-
ast alvarlega og látast í umferðar-
slysum á Íslandi af völdum
ölvunaraksturs eru 15 manns á
ári. Ölvunarakstur telst ekki til
mannlegra mistaka. Einstaklingur
sem veldur umferðarslysi vegna
ölvunar þarf að bera byrðar víta-
verðs kæruleysis alla sína ævi.
Höfundur er upplýsingafulltrúi
Umferðarstofu.
Rétt og rangt ölvunarakstur
Finnst þér í lagi að t.d. flug-
umferðarstjóri, barnaskóla-
kennari eða tannlæknir neyti
áfengis í starfi sínu? Við erum
ekki að tala um eitthvert fyllerí
heldur að þeir dreypi á aðeins
einu glasi í starfi sínu. Er það
í lagi?
Orka á tombóluprís
Orkuverð til stóriðju á Ís-
landi er leynd-
armál. En hvers
vegna er því hald-
ið leyndu? Getur
verið að orkuverð-
ið sé algerlega
óviðunandi og nið-
urgreitt af almenn-
ingi og íslenskum
iðnaði?
Í Brasilíu eru báxít-
námur sem súrál
er unnið úr og hrá-
efnið því á staðnum. Flutnings-
kostnaður er nær enginn og
mengun vegna flutninga í lág-
marki.
Til Íslands þarf að flytja hrá-
efnin um hálfan heiminn jafn-
vel alla leið frá Ástralíu, með
kostnaði og mengun.
Í Brasilíu er launakostnaður
miklu lægri en á Íslandi og því
allar framkvæmdir ódýrari.
Í Brasilíu eru risastór vatns-
orkuver svo álið þar er líka
framleitt með vatnsorku. Í raun
er í Suður-Ameríku notuð meiri
vatnsorka í álbræðslur en hægt
væri að framleiða á Íslandi með
því að virkja hvern einasta læk
og hver. Ólíkt því sem ráðamenn
á Íslandi hafa haldið fram, er
meirihluti áls í heiminum fram-
leitt með vatnsorku eða annarri
endurnýjanlegri orku.
Hvort skyldi vera ódýrara
að framleiða ál á Íslandi eða í
Brasilíu ef orkuverðið er und-
anskilið?
Hvort skyldi vera umhverfis
Til að vinna upp flutningskostn-
að hráefnis og gríðarlegan
mun á launakostnaði við bygg-
ingu virkjana, álvera og rekst-
ur þeirra verður orkuverðið á
Íslandi að vera lágt. Svo lágt
að fjárfestingin borgi sig fyrir
álrisana. Það er því ljóst að ís-
lensk orkufyrirtæki eru að undir-
bjóða þróunarlönd í orkuverði
og valda um leið meiri mengun
með hráefnaflutningi yfir hálf-
an heiminn. Sá eini sem græðir
til lengri tíma litið er stóriðjan,
erlend fyrirtæki sem fá orkuna
á útsölu og arðurinn rennur til
útlanda. Ekki má heldur gleyma
því að náttúran sem lend-
ir á höggstokki orkuútsölunn-
ar er ekki metin til verðs held-
ur fylgja ómetanleg náttúru-
auðævi með í kaupbæti. Álver í
Helguvík, Húsavík og Þorláks-
höfn eru enn öll á
dagskrá stjórnar-
flokkanna, Sjálf-
stæðis- og Fram-
sóknarflokks, sem
áfram vinna að því
að færa auðlind-
ir landsins, þjóðar-
gersemi, sameign
okkar allra, erlend-
um stórfyrirtækj-
um á silfurfati.
Á meðan blæðir
öðrum iðnaði, garð-
yrkjubændum og
almenningi á Ís-
landi. Er ekki mál
að linni?
Jafnvel ein og sér
er náttúra Íslands mikils virði
og hægt er að nýta hana á marg-
víslegan hátt. Að nýta náttúruna
til orkuöflunar er ein leið og þá
með hámarksarðsemi enda er
auðlindin ekki óþrjótandi.
Nú er lögð áhersla á hversu
hagstætt sé að virkja jarð-
varma til stóriðju. Vissulega
er jarðvarmi endurnýjanleg-
ur en vatnið sem verið er dæla
upp var þúsundir ára að seytla
niður í berggrunninn og hitna.
Árið 1930 voru heitar laugar á
yfirborði í Reykjavík en nú þarf
að sækja vatnið á mörg hundruð
metra dýpi. Enginn veit hversu
miklu heitu vatni má dæla upp í
jarðvarmavirkjunum á Reykja-
nesskaganum. Ef vatninu er
dælt of hratt endurnýjast auð-
lindin ekki sem skyldi og gæti
valdið skorti á heitu vatni. Þess
vegna eigum við að verja næstu
árum í að rannsaka og læra á
nýtingu jarðvarmans á þeim
svæðum sem við notum nú
þegar til orkuvinnslu. Þá fyrst
vitum við hvernig best má nýta
jarðhitann og sú þekking er
verðmæt útflutningsvara.
Hvað varðar vatnsaflsvirkj-
anir gildir það sama, það er
aldrei þess virði að sökkva stór-
um svæðum fyrir stundargróða
fárra á kostnað framtíðarinnar.
Við verðum að umgangast
auðlindir landsins af varúð og
virðingu. Leyfum ám og vötn-
um að renna til sjávar uns þörf-
in fyrir orku þeirra er brýn
nauðsyn fyrir þjóðarhag. Látum
Kerlingarfjöll, Grændal, Torfa-
jökulssvæðið og öll hin jarðhita-
svæðin sem enn eru ósnortin
njóta vafans því fegurð þeirra
og fjölbreytileiki er auðlegð.
Höfundur skipar 1. sæti
Íslandshreyfingarinnar í
Suðurkjördæmi.