Fréttablaðið - 18.03.2008, Blaðsíða 16

16 18. mars 2008 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Í laugardagsblaði 24 stunda er stutt frétt í dálki um fólk með
fyrirsögninni: Minnie Driver með
barni. Þetta er svo fátítt orðaval
nú um stundir að maður spyr sig
ósjálfrátt: Hvaða blaðamaður
skyldi hafa þýtt þessa frétt? Hjá
flestum hefði fyrirsögnin verið –
Minnie Driver ólétt!
Í jafnréttismálum er eitt sem
aldrei getur fallið körlum í skaut,
sama hvað þeir sæktu það fast –
það, að finna nýtt líf kvikna innra
með sér og verða smám saman að
manneskju. Hlutverk karla er að
kveikja þetta líf, síðan er það
konunnar einnar þar til það
fæðist. Að eignast barn er alltaf í
ætt við kraftaverk, og að koma
því til manns er það mikilvægasta
sem lífið trúir manni fyrir. Það er
því undarlegt að konur skuli
sætta sig við að meðgöngu sé lýst
með orðum sem byrja á ó.
Ó-orðin lýsa að jafnaði ekki því
sem er eftirsóknarvert. Þetta eru
orð eins og óánægja, óskemmti-
legt, ógeðfellt, óþolandi og ólund.
Samt þykir sjálfsagt og eðlilegt
að tala um að konur séu óléttar
eða ófrískar þegar þær eiga von á
barni. Einnig er talað um að þær
séu þungaðar eða vanfærar.
Vanfærar um hvað?
Ekkert af þessum orðum vísar
til barnsins sem í vændum er, eða
gleðinnar yfir því. Öll gefa til
kynna óþægindi, vanlíðan og ó-
spennandi útlit konunnar sjálfrar.
Af hverju þykir nútímakonum
ekkert athugavert við þetta,
meðan þær rita og ræða hástöfum
um mikilvægi þess að finna nýtt
orð um kvenráðherra og vilja
frekar stýra en stjórna?
Hjónaskilnaður fyrr og nú
Vestræn þjóðfélög hafa breyst
umtalsvert eftir að konur fóru að
taka þátt í atvinnulífinu til jafns
við karla, ekki síst fjölskyldulíf
fólks. Þetta hefur gerst á ótrúlega
stuttum tíma. Foreldrar konu sem
ég þekki skildu árið 1956. Hún
var þá að hefja skólagöngu. Hún
fór í gegnum barnaskóla,
gagnfræðiskóla og framhaldsnám
án þess að kynnast nokkrum
öðrum sem var barn fráskilinna
foreldra. Viðbrögð umhverfisins
við sérstöðu hennar voru með
þeim hætti að við bar að hún
segði að faðir hennar væri látinn.
Henni þótti mun erfiðara að vera
skilnaðarbarn í samfélagi þar
sem slíkt þekktist naumast en
skilnaðurinn sjálfur.
Í dag er þetta eins og þjóðsaga.
Hjónaskilnaðir eru svo algengir
að þeir teljast ekki til tíðinda
nema hjá nánustu fjölskyldu og
margir ræða af léttúð um slíkar
fréttir. Upplausn fjölskyldu er þó
alltaf sár fyrir þá sem í hlut eiga.
Það breytist ekkert þó að
skilnuðum fjölgi og margt bendi
til að það geti orðið regla fremur
en undantekning að alast upp í
stjúpfjölskyldu.
En nýir tímar og nýtt gildismat
kallar á endurskoðun tungumáls-
ins.
Miklu skiptir að neikvæð orð
um skilnað og allt sem honum
fylgir verði hugsað í ljósi
breyttra aðstæðna íslenskra
fjölskyldna og gildishlaðin orð
sem fela í sér fordóma og
vandlætingu, kannski án þess að
fólk veiti því athygli, séu skoðuð
upp á nýtt.
Sjálfstætt foreldri
Fyrir nokkrum árum skrifaði
Arna Schram grein í Morgunblað-
inu um þá málvenju að tala um
einstæða foreldra. Betur færi á
að tala um sjálfstæða foreldra.
Þetta er hárrétt hjá henni og
viðblasandi kostur. Ég tek því
undir með Örnu og öðrum sem
hafa tjáð sig um þetta mál.
Barátta kvenna fyrir jafnrétti
hér á landi hefur skilað árangri.
Fleiri konur en karlar ljúka
háskólanámi og þær láta að sér
kveða á öllum sviðum samfélags-
ins, víða með glæsibrag. Á
síðustu árum hefur samstaða
kvenna aukist, en á það skorti
lengi vel. Þó mætti miða betur
þegar um valdastöður er að ræða.
Þær hafa verið að rýna í tungu-
málið og er það vel. Hins vegar
þarf maður ekki endilega að vera
sammála öllu sem þar er sett á
oddinn.
Í stað þess að stöðuheiti sé það
sama hver sem gegnir stöðunni,
vilja áhrifakonur undirstrika
hvort kynið er á bak við stöðuna.
Semsé ná jafnrétti með aðgrein-
ingu. Konur og karlar eru bæði
menn. Karlmaður og kvenmaður.
Þegar konur leggja áherslu á að
vera blaðakonur og þingkonur, en
ekki blaðamenn og þingmenn,
eru þær að afsala sér mennsk-
unni.
Ég vona að leitin að öðru orði
en ráðherra fyrir konur í þeirri
stöðu lukkist ekki. Herra merkir
vald og yfirráð. Ekki bara
herrann sem er með frúnni. Að
vilja frekar vera stýra en stjóri
er kannski bara smekksatriði. Það
hefur lengi verið notað og er
ágætis orð. Allir kannast við orð
eins og skólastýra, klappstýra og
hótelstýra. Það býr þó ekki yfir
sömu hughrifum og bæjarstjóri,
forstjóri og skólastjóri.
Áður en nútímatækni var tekin
í notkun í skipum var stýrimaður-
inn kannski mikilvægasti
maðurinn um borð meðan hann
stóð við stýrið – en hann var ekki
skipstjóri!
Óléttar stýrur og ófrískar
Í DAG | Kynjaumræða
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
UMRÆÐAN
Álver í Helguvík
Algeng rök gegn byggingu álvers í Helguvík eru á þá leið að ekki sé ýkja
mikið atvinnuleysi á Suðurnesjum, þar
séu fremur konur en karlar án atvinnu og
þær sæki síður en karlar í vinnustaði á
borð við álver. Þá sé ekki búið að tryggja
orku fyrir væntanlega stækkun álversins
síðar meir. En er það hlutverk stjórnmála-
manna að stýra annars sjálfsprottinni
uppbyggingu atvinnulífs út frá sjónar-
miðum á borð við þessi?
Nú er það raunar svo að á annað hundrað kvenna
starfar hjá Alcoa Fjarðaáli á Reyðarfirði. Aðal-
atriðið er hins vegar það að fjárfestingar eins og
þessi eiga ekki sífellt að vera settar í einhvers
konar varnarstöðu af hálfu fólks úti í bæ sem telur
sig hafa þarna betri yfirsýn yfir alla hluti. Nýlega
bárust þannig fréttir af því að erlend leikfanga-
keðja hyggist síðar á þessu ári opna nýjar verslan-
ir í Grafarholti og á Akureyri. Hvað ef tölur sýna
nú að atvinnuleysi meðal íbúa í Grafarholti og á
Akureyri sé mest í hópi eldra fólks? Henta þessi
störf kannski betur fyrir ungt fólk? Ætti
þá ef til vill að stöðva þessi áform? Og
hvað með ef útgerðir kaupa ný skip, án
þess að hafa fyrirfram tryggt þeim nægan
kvóta næstu árin? Þarf ekki að koma upp
stjórntækjum til að stöðva slíkt ábyrgðar-
leysi? Auðvitað er þetta fráleit umræða.
Bygging álvers í Helguvík á einfaldlega
að lúta þeim almennu leikreglum sem öll
fyrirtæki lúta með sínar framkvæmdir og
fjárfestingar. Umhverfismat, fram-
kvæmda leyfi, skipulagsmál og hvað það nú
allt heitir sem unnið hefur verið að í
fjögur ár, í samstarfi við sveitarstjórnir og
fleiri aðila. En það er ekki hlutverk
stjórnmálamanna eða svonefndra kjaftastétta að
fella dóma um þessi áform út frá eigin sjónarmið-
um um það hverjum slík störf henti, hversu mikil
eftirspurn verði eftir þeim, eða hvort forsvars-
menn umrædds fyrirtækis séu örugglega búnir að
reikna dæmið til enda. Ekki frekar en gildir um
fjárfestingaráform fyrirtækja í öðrum atvinnu-
greinum.
Höfundur er aðstoðarframkvæmdastjóri
Samorku, samtaka orku- og veitufyrirtækja.
Framkvæmdir og leikreglur
GÚSTAF ADOLF
SKÚLASON
Fjárskortur
Ekki eru þær traustvekjandi nýjustu
fregnir af Lögreglunni í Reykjavík.
Áður var móttakan við Hverfisgötu
opin allan sólarhringinn. Nú er henni
lokað á nóttunni og búið að hengja
upp miða þar sem gestum er bent á
að nota dyrasíma vestan-
megin. Hringingunni
er svarað ef einhver á
stöðinni heyrir og hefur
tíma. Það er sjálfsagt til
vitnis um sáran fjár-
skort lögreglunnar
að hún hefur ekki
einu sinni efni á að
eyða prentarableki
í tilkynninguna,
heldur er hún
handskrifuð.
Annþór til dyra
Ekki er þó víst að allir treysti sér til að
nota dýrasímann við Hverfis-
götu. Miðað við nýlegar fréttir
er allt eins von á Annþóri
Karlssyni handrukkara til dyra
– en eins og kunnugt er slapp
hann úr gæsluvarðhaldi á
dögunum eftir að lögreglunni
láðist að læsa klefa hans yfir
nóttina.
Púkalausir páskar
Páskar eru fram undan með
tilheyrandi súkkulaðimauli.
Löng hefð er fyrir gulum
hænuungum á toppi páska-
eggja en í seinni tíð hafa aðrar
verur prílað upp á súkkulaði-
tindana, svo sem strumpar
og púkar. Þeir síðarnefndu sættu
reyndar gagnrýni af hálfu kirkj-
unnar manna, sem létu
sumir í ljós að verið væri
að að ginna saklausar
súkkulaðiætur til að dufla
við myrkraöflin á sjálfum
páskunum. Ósagt skal
látið hvort það tengist
þeirri gagnrýni en nú hafa
súkkulaðiframleiðendur látið
púkana hverfa. Í þeirra stað
eru komnar ekki ósvipaðar
verur, en kallast einfaldlega
fígúrur.
bergsteinn@frettabladid.isA
llt er breytingum undirorpið. Sá ráðherra í núverandi
ríkisstjórn sem ber ábyrgð á varnarsamningnum við
Bandaríkin, frumvarpi að fyrstu löggjöf um hernaðar-
lega starfsemi á vegum íslenskra stjórnvalda og
íslenskri friðargæslu á vegum Atlantshafsbandalags-
ins er gamall herstöðvaandstæðingur.
Þetta er til marks um ábyrg og ánægjuleg hugmyndafræðileg
umskipti. En svo sýnist það líka hafa gerst að sumir þeirra sem
áður gengu fremst í baráttu fyrir vörðu landi og aðild að Atlants-
hafsbandalaginu hafi valið sér nýjan sjónarhól í tilverunni þaðan
sem utanríkisráðherrann sést enn eins og í sjónglerjum Þjóðvilj-
ans á sinni tíð í hlutverki leikbrúðu Bandaríkjanna.
Umræður um aukna hlutdeild Íslands í friðargæslu í Afganistan
og ferð utanríkisráðherra til landsins hafa dregið þessi pólitísku
hamskipti fram í dagsljósið. Ærin ástæða er til að ræða hlutverk
Íslands á þessu sviði. Það getur að vísu aldrei orðið stærra eða
umfangsmeira en efni segja til um. Stærð þjóðarinnar setur okkur
eðli máls samkvæmt veruleg takmörk en leysir okkur ekki undan
skyldum og ábyrgð.
Að sönnu er það rétt að Ísland ræður ekki yfir eigin herafla.
En endurteknar yfirlýsingar um Ísland sem herlaust land eru um
sumt misvísandi. Með gagnkvæmum samningi við Bandaríkin
var hér varnarlið í áratugi. Það er nú farið en samningsbundin
varnarskuldbinding Bandaríkjanna stendur enn. Reyni á þessar
skuldbindingar bera Íslendingar ábyrgð á ákvörðunum þar að lút-
andi.
Aukheldur hefur núverandi ríkisstjórn ákveðið að taka yfir loft-
varnir Íslands. Það er í fyrsta skipti sem Ísland sér á eigin ábyrgð
um hernaðarlega starfsemi. Sú upplýsingaöflun getur einn góðan
veðurdag orðið forsenda ákvarðana um beitingu hervalds. Við
öxlum með öðrum orðum ríkari skyldur á þessu sviði en áður.
Allar þær ráðstafanir sem gerðar hafa verið til að tryggja
öryggi landsins eru innan ramma aðildar Íslands að Atlantshafs-
bandalaginu. Í hartnær sex áratugi hefur sú aðild verið hornsteinn
öryggisstefnunnar. Af þeirri aðild hefur verið augljós ávinningur
sem sumir sáu ekki áður en sjá nú.
Sem aðildarríki að Atlantshafsbandalaginu ber Ísland ábyrgð á
ákvörðunum um hlutverk þess í Afganistan í umboði Sameinuðu
þjóðanna. Þátttaka í friðargæslu í þessu stríðshrjáða landi er því
bæði rétt og eðlileg.
Undir dönskum áhrifum lýsti Ísland yfir ævarandi hlutleysi
við fullveldisstofnunina. Það reyndist gagnslaust þegar á reyndi.
Ekkert hefur breyst að því leyti. Fyrir þá sök er Ísland virkur
þátttakandi í varnarbandalagi. Í samræmi við efnahag og þekk-
ingu hvílir þar af leiðandi á okkur sú skylda að axla ábyrgð með
bandalagsþjóðunum.
Þau verkefni sem Ísland hefur tekið að sér í friðargæslu hafa
svo sem vænta má fyrst og fremst verið borgaraleg. Engin starf-
semi af þessu tagi er á hinn bóginn áhættulaus. Það er staðreynd
sem horfast verður í augu við.
Satt best að segja bæri það vott um skinhelgi ef við ætluðum
að losa okkur undan ábyrgð á friðargæsluverkefnum með því að
láta duga að sinna almennu hjálparstarfi og þróunaraðstoð. Við
komumst einfaldlega ekki hjá að gera sitt lítið af hvoru tveggja.
Báðum þeim hlutverkum eigum við að sinna með stolti.
Friðargæsla og hervarnir:
Hlutverk Íslands
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki