Réttur - 01.05.1964, Qupperneq 32

EINAR OLGEIRSSON:
Heildarskipnlagning nauðsynleg
í íslenzkum iðnaði
Stjórnleysi í fjórfcstingu sligar iðnaðinn.
Boðskapurinn um „frjálsa fjárfestingu“ í iðnaðinum sem einn
lið í „frjálsri samkeppni“ og „frjálsri verzlun“ er vitleysa, bæði
tæknilega og fjárhagslega. Þetta á sérstaklega við um þann iðnað,
sem framleiðir fyrir innlenda markaðinn, — og skal það nú athug-
að nánar, en síðan hvað fiskiðnaðinn snertir, sem framleiðir fyrir
útlendan markað.
Innlendur markaður á íslandi er lítill. Meðalstórar verksmiðjur
með fullum afköstum eiga auðvelt með að fylla hann. Það er mikið
hagsmunaatriði fyrir þjóðina að þessi innlenda framleiðsla sé ódýr.
Það getur hún því aðeins verið að vélar, húsnæði og vinnuafl nýtist
sem bezt. En ástandið í fjölmörgum greinum iðnaðar er þannig
að það eru alltof margar verksmiðjur í hverri grein, alltof mikið
vélamagn, allt of mikið húsnæði, allt of dýr „yfirbygging“ (for-
stjórar o. s. frv.) og samanlagt allt of margt fólk. Það verður því
ekki full nýting á neinu og framleiðslan því hlutfallslega of dýr og
alltaf hækkandi.
Það er talað um „hagræðingu“ á hverjum vinnustað, sem felst
þá venjulega í því að pína meira vinnuafl út úr verkafólkinu með
harðvítugri ákvæðisvinnu. En það sem þarf er hagræðing sjálfs
iðnaðarins, heildarskipulagning, raunveruleg „samfærsla“: þannig
að ein eða tvær verksmiðjur afkasti öllu, er þær megna og fullnægi
markaðnum. Þannig verður það ódýrast. Þetta þýðir alls ekki
,,samfærslu“ Iandfræðilega á einn stað, — þvert á móti væri hægt
að skipuleggja skynsamlega dreifingu iðnaðarins, þegar flutnings-
kostnaður er hverfandi þáttur í vöruverðinu, en það þýðir „sam-
færsla“ véla og framleiðslu í eina eða tvær fullkomnar verksmiðjur
í stað margra lítilla og ófullkominna. Tökum nokkur dæmi:
Samkvæmt iðnaðarskýrslum 1960 eru 18 súkkulaði- og sælgætis-
verksmiðjur í landinu, 14 í Reykjavík og 4 utan Rvíkur. í þeim
vinna alls tæp 200 manns. Varla er nokkrum vafa bundið að 1—2