Réttur - 01.05.1964, Síða 33

R E T T U R
97
verksmiðjur gætu afkastað því sem þessar 18 gera og það með
vélum, sem nú eru í tveim til þrem verksmiðjum. Framleiðslu-
kostnaður gæti lækkað, vinnulaun hækkað, og forstjórum og eig-
endum stórfækkað. — Það er greinilegt að svona smáverksmiðjur,
að meðaltali með 10 manns, eru óhagsýnn smárekstur, sem ekki
væri fær um að standast samkeppni, ef allt væri með felldu í þjóð-
félagi voru.
Skógerðir eru 9 á öllu landinu með um 190 manns í vinnu, 8
þar af í Reykjavík. Meðaltal á verksmiðju 20 manns. Hér gegnir
sama, reksturinn hjá flestum of smár, enda sumar nú að brotna
saman undir þunga erlendrar samkeppni. Því meiri ástæða til að
skapa samkeppnisfæra aðstöðu í íslenzkri skóframleiðslu með því
að færa framleiðsluna saman. Ætli ein skóverksmiðja í Reykjavík
og ein á Akureyri gætu ekki framleitt betur og ódýrar, skipulagt
vinnuna skynsamlegar og sparað mikið í húsnæði, sölukostnaði,
forstjóralaunum o. s. frv.?
Það eru 72 fatagerðir og aðrar verksmiðjur eða verkstæði við
framleiðslu á fullunnum vefnaðarvörum í Reykjavík og 18 utan
Reykjavíkur. AIls vinna í þessum 90 vinnustöðvum um 800 manns,
cða að meðaltali undir 10 í hverri. — Hér er um sama fyrirbrigðið
að ræða. Þó gegnir hér öðru máli, þegar beinlínis er um handiðn
að ræða, — t. d. klæðskerana, — en þegar um raunverulegar verk-
smiðjur er að ræða, þá eru þær yfirleitt of litlar.
Þannig mætti lengi rekja. Það þarf að skipuleggja þann iðnað,
sem vinnur fyrir innlendan markað. Sumstaðar hafa iðnrekendur
fundið þetta sjálfir og gert það, fært framleiðsluna og vélarnar
saman, en látið „yfirbygginguna“ haldast. Þannig er t. d. um
smjörlíkisgerðirnar í Reykjavík, sem eru að vísu fjórar að nafninu
til, en framleiða allt smjörlíkið á einum og sama stað, bara í mis-
munandi umbúðum!
Sumstaðar er hægt að halda nokkurri samkeppni, þó öll fram-
leiðsla sé færð saman í 2 til 3 verksmiðjur. En stundum er það svo
með okkar litla innanlandsmarkað að það er ekkert vit í að hafa
nema eina verksmiðju. Baráttan um Kassagerðina sýnir það bezt.
Og þá getur svo farið að aðeins sé um tvennt að ræða: annaðhvort
að framleiðsla slíkrar verksmiðju sé undir mjög ströngu, opinberu
gæða- og verðlagseftirliti, — eða hún sé opinber eign.
Skynsamlegur rekstur í iðnaði fyrir innlendan markað
hlýtur að leiða ýmist til gagngerðrar skipulagningar af hálfu