Réttur - 01.05.1964, Blaðsíða 34

98
R É T T U R
hins opinbera á einkarekstrinum, og til nákvœms opinbers
eftirlits með eins konar einokunarfyrirtœkjum einkareksturs-
ins eða til þjóðnýtingar.
Hvað fiskiðnaðinn snertir, þá skiptir um þetta í tvö horn:
I aðalþéttbýlinu við Faxaflóa eru á svæðinu frá Sandgerði
til Reykjavíkur alls 22 hraðfrystihús, flest staðsett langt frá bygg-
ingum þeim þar sem fiskinum er skipað upp, þannig að stundum
er fiskurinn keyrður 20—30 kílómetra. 6—7 hraðfrystihús, stór
og vel útbúin, staðsett á hafnarbökkum aðalverstöðvanna, með
íiskimjölsverksmiðjur áfastar, væri það sem þyrfti. Frá sjónarmiði
útvegsins og þjóðfélagsins hefði slíkt verið bezt — og þá eðlilegast
að slíkar fiskvinnslustöðvar væru þjóðareign eins og aðalsíldar-
verksmiðjurnar. Einstaklingseign og -rekstur á hraðfrystihúsunum
við Faxaflóa er bæði óhentugt tæknilega og þjóðhagslega dýrt.
Þjóðnýting og raunverulegur stórrekstur á þessu sviði er orðið
aðkallandi til lausnar á vandamálum sjávarútvegsins. Keppinautar
okkar á erlendum markaði, eins og t. d. Findushringurinn, hafa
hraðfrystihús sín stór, þannig að þar vinna jafnvel þúsundir verka-
fólks í einu hraðfrystihúsi og þar er hægt að koma við hinni full-
komnustu verkaskiptingu. Við verðum að geta keppt við slíka
hringa með því að standa þeim á sporði í stórrekstri og skipulagn-
ingu. Það getur ekki gengið til lengdar að íslenzk hraðfrystihús
gefi sjómönnum lægra verð fyrir fiskinn*) og borgi verkamönnum
lægra kaupgjald, en fiskhringurinn í Noregi.
Hvað snertir hins vegar fiskiðnaðinn á öllu landinu utan þessa
svæðis, þá gegnir nokkuð öðru máli. Þar þarf á hverjum stað fisk-
iðjufyrirtæki. Það er liður í sjálfsbjargarviðleitni fólksins á staðn-
um. Hér verður því víða að vera smárekstur — og er ekkert um
það að fást. En eitt er þó ljóst: tæknilega fer bezt á því að á hverj-
um stað sé aðeins ein samstæða fiskiðjufyrirtækja. Og þar sem ófært
væri að gefa einhverjum einkaaðila einokunaraðstöðu gagnvart
sjómönnum, útvegsmönnum og byggðarlaginu, þarf slíkt fiskiðju-
fyrirtæki helzt að vera opinber eign, en máski rekið af nefnd sjó-
manna, útvegsmanna og verkafólks. Hins vegar sýna dæmin, þar
sem tvenns konar slíkum fyrirtækjum er komið upp, — t. d. á
*) NýfiskverS á Islandi er nú 3.24 kr. á kíló fyrir stórþorsk slægðan með
liaus, að viðbættum 6% uppbótum, alls 3.42 kr. Norska verðið er 5.65 ísl.
kr. á kíló.