Réttur - 01.05.1964, Síða 56

120
R E T T U K
Arðránið fer þó þannig fram: Verkamaðurinn gengur til vinnu
sinnar hjá eiganda framleiðslutækja. Hann býr þar til nothæfa
liluti með aðstoð þessara tækja (þar með talið hráefna), og eigandi
framleiðslutækjanna eignar sér þessar afurðir. Verkamaðurinn eyk-
ur gildi þeirra dauðu hluta, sem í afurðirnar fara, með vinnufram-
lagi sínu og fær sín verkalaun í staðinn. En það er ekkert beint sam-
Land á milli vinnuframlagsins og verkalaunanna, annað en það, að
vinnuframlagið er óhjákvæmilega stærra en verkalaunin (annars
færi kapítalið ekki út í þennan atvinnurekstur). Vinnuframlagið er
l apítalistans, launin er verkamannsins. Hlulfallið ó milli gildis hins
fyrra og gildis hins síðara er arðránsprósentan, sem tjáir það, hvað
verkamaðurinn verður að gefa eiganda framleiðslulækjanna miklu
rneira fyrir að fá að vinna hjá honum, en só hinn sami verður að
gefa verkamanninum sem umbun fyrir vinnuna.
Við erum þá rétt á leiðarenda komin við að lýsa höfuðdráttun-
um í hagfræði marxismans, þeim útlinum sem eru ókvarðandi við
eínahagsmálin í heild. Rétt er að fara nokkruin fleiri orðum um
skilyrði vöruframleiðslunnar.
Vöruframleiðslan samkvæmt marxískri skilgreiningu hefur ekki
alltaf verið til í mannlegu samfélagi, og mun hverfa af sögusviðinu,
áður en langt um líður. Framleiðsla lífsins gæða er alls ekki sama
og vöruframleiðsla með sínum vöruskiptum, peningaveltu, gildis-
lögmáli o. s. frv., sem ég hef verið að burðast við að lýsa. Því að-
eins er um vöruframleiðslu að ræða, að verkaskipting sé komin á
í þjóðfélaginu. Utilegumaður á heiðum uppi verður að gera sér að
góðu, það sem hann hefur og sækir ekkert til annarra. Hvorki hann
né Robinson Crusoe eru vöruframleiðendur. Og hin löngu horfnu
ættasamfélög í frumheimkynnum mannsins stunduðu heldur ekki
vörubúskap. Núítar í Gerplu Kiljans eru gott dæmi um þetta. Hitt
er annað skilyrði vöruframleiðslunnar, að hinir einstöku framleið-
endur séu aðskildir af einkaeignarréttinum. Hér er að sjálfsögðu
ekki átt við eignarrétt ó persónulegum munum eins og fatnaði,
heldur á hlutum, sem tilheyra vinnuferli við framleiðslu annarra
hluta. Slíkir gripir eru t. d. amboð, plógur, skip, veiðarfæri, en
einnig „náttúruleg“ fyrirbæri eins og akrar, engi, beitilönd, hestar,
kýr, kindur. Framleiðslutæki sem þessi voru á forsögulegum tímum
samfélagseign, og hefur sem kunnugt er eimt eftir af því langt fram
eftir öldum. Og möguleikar ó því að taka hin stórvirku framleiðslu-
tæki nútímans, vélar og verksmiðjur, í alþjóðareign, eru ekki aðeins