Réttur - 01.01.1965, Blaðsíða 9

R E T T U R
9
fallið niöur, sem sé það, að vankantar og annmarkar íslenzks land-
bánaðar eru raunverulega vankantar auðvaldsskipulagsins. Einmitt
l>ar, í þjóðjélagskerjinu sjálju, er að jinna orsakirnar að hinni ó-
jöjnu þróun borgar og sveitar. Bilið milLi þéttbýlis og dreifbýlis
fer sívaxandi og núverandi stjórnarháttum er ekki auðið að bæta
úr því. Skal vikið að þessu nokkru nánar.
Flestir íslenzkir bændur mega kallast einyrkjar, það er, þeir
vinna einir að búi sínu, ef til vill með konu og börnum og lítils
báttar unglingsvinnu á sumrin. Meðalbú þeirra er 12—16 kýr eða
kúgildi. Betta bú er of litið til að það verði vélbúið á arðbæran
bátt og vinnudagur bóndans liggi innan hæf.ilegra takmarka. Flest-
ir bændur eru þó með meiri eða minni vélar og nýting þeirra verð-
ur yfirleitl mjög léleg. Þá er búið of lítið lil að raunverulega hag-
kvæmum byggingum verði við komið. Að nokkru leyti stafar þetta
lika af of lítilli verkaskiptingu innan landbúnaðarins.
Það sem vantar á hagkvæmni og tækni reynir bóndinn að bæta
upp með löngum og erfiðum vinnudegi, se.n stundunr rænir lífs-
þreki hans of snemma. Einyrkjahokrið og þrasldómunnn eru fylgi-
jiskar auðvaldsstefnunnar. Einyrkjabúskapur verður að hverfa sem
ráðandi rekstrarjorm. Þróunin er ekki hliöholl smáframleiðend-
anum í landbúnaði. Bankar, verzlunarauðvald og ríkisvald arð-
ræna hann lævíslega en miskunnarlaust. Þetta arðrán birtist í ýnrs-
um myndum, vöxtum, sköttum og milliliðokri og afleiðingar þess
er að f.inna í tiltölulega lélegum lífskjörum og vinnuskilyrðum
þeirra, er við landbúnað starfa. Smáframleiðandinn stenzt ekki
sljórnlausa hringiðu samkeppnisþjóðfélagsins. Landbúnaðurinn
þarj því að vera skipulagður þáttur áœtlunarbúskapar, er rekinn
sc með hagsmuni þjóðarheildar jyrir augum. Þetta er liægt.
Það er því miöur ekki einhlítt að gera umbótatillögur unr ein-
stök nrálefn.i eða einstakar bliðar. Vandamál landbúnaöar verða
ekki aðskilin hvert frá öðru eða frá vandanrálunr þjóðfélagsins í
beild.
Landbúnaðurinn þarfnast nýsköpunar með samvinnusniði. Af-
nema þarf einkaeignarrétt á landi. Hann lrindrar nú þegar eðli-
lsga endurnýjun bændastéttarinnar. Það er nú erfiðara en áður fyr-
ir viðtakandi kynslóð að taka æ þyngri skuldabagga á sínar herðar
einungis til að fullnægja úreltu eignarformi. Sennilega takmarkar
eignarrétturinn líka ýmsar tegundir jarðabóta, sem gefa arð á