Réttur - 01.04.1970, Page 31

Marceli Nowotko
Wladyslaw Gomulka
Zenon Kliszko
þeir ó fleiri. Og yfir komust þeir og sá litli á skurð-
arborðið, þar sem tókst að bjarga honum.
Uppreisninni i Varsjá i ágúst-september 1944
var lokið. Lifi 200.000 manna hafði verið fórnað.
Höfuðborgin lögð í rúst. Það voru afleiðingar hátt-
ernis afturhaldsforustunnar. Þetta bættist við þær
fórnir, sem pólska þjóðin hafði þegar fært. Naz-
istar myrtu fimmtung pólsku þjóðarinnar, eyði-
lögðu næstum helming þjóðareignanna.
Aðferð Bór-Komorowskís, yfirmanns afturhalds-
hersins, og útlagastjórnarinanr í London, að setja
uppreisnina af stað á þessum tíma var glæpsam-
leg. Að gefast upp og fara svo fríviljugir i fanga-
búðir nazista voru svik. — Foringjalið alþýðuhers-
ins í Varsjá féll mestallt, hundruð beztu starfs-
menn flokksins dóu og þúsundir hraustra her-
manna og liðsforingja. En Bór-Komorowskí greifi og
foringjalið hans forðaði lifi sínu í þýzkar fanga-
búðir.
En sú ákvörðun pólska alþýðuhersins að berjast
með fólkinu og afturhaldshernum, fyrst uppreisn-
in var hafin, var rétt. — Það var eins og þegar
Marx og Engels ráðlögðu verkalýð Parísar frá þvi
að gera uppreisn 1871, en stóðu svo drengilega
með honum, þegar í þá uppreisn var ráðist. En þar
voru vissulega engin svik í tafli, heldur aðeins
baráttuviljinn einber, þótt við ofurefli væri að etja.
Bók Zenon Kliszkos hefur að geyma á 200
síðum greinargóða frásögn, ásamt ýmsum skjöl-
um, frá þessum atburðum. Hún gefur góða mynd
af hetjuskap Pólverja í baráttu þeirra og refjum
þeim, sem yfirstéttin beitti.
Ég hitti Kliszko i Varsjá í október 1944, tveim
árum eftir þessa atburði. Hann var þá ritari flokks-
ins i Varsjá. Sagði hann mér þá frá mörgum þeim
atriðum, sem fram koma i bókinni. Ég spurði hann
hvort kona hans og litla dóttir hefðu komizt af
— og kvað hann þær báðar hafa komizt lifandi af.
71