Réttur - 01.04.1975, Page 29

um af báðum kynjum, og var þeim gefið
að sök að þeir væru félagar í hinum bann-
setta kommúnistaflokki S.-Afríku.
En hæstaréttarmálflutningsmaðurinn Bram
hafði farið með einkaleyfismál eitt í Rhod-
esíu síðan 1955 og sinnt því af sömu kost-
gæfni og nákvæmni og pólitísku málunum
níu undanfarin róstuár í stjórnmálalífi S.-
Afríku. Og í þann mund sem hann var hand-
tekið átti málið að koma fyrir æðsta dómstól
samveldisins í London (the Privy Council)
og hann fékk kvaðningu um að koma til að
flytja málið fyrir skjólstæðing sinn. Hann
beiddist þess nú að mega fara frjáls gegn
tryggingu, og frægð hans var slík, að leyfið
var veitt — en tryggingarféð var ákveðið
5000 pund. I umsóknarbréfi sínu segir hann
svo:
„Ég er Afríkumaður. Ég á heima í Suður-
Afríku. Og ég flý ekki ættland mitt, þó að
stjórnmálaskoðanir mínar og ríkisstjórnar-
innar stangist á."
Hann vann málið fyrir skjólstæðing sinn
og sneri síðan aftur til S.-Afríku. Það er
hæðilegt, að er hann hefur flutt mál fyrir
æðsta dómstóli Breska samveldisins, þar sem
hann átti sæti, þá snýr hann aftur til föður-
lands síns til að standa þar í sakamannastíu
fyrir stjórnmálaskoðanir sínar.
Nokkrum mánuðum síðar, 25. jan. 1965,
hverfur hann að heiman og málfærslumaður
hans les yfir réttinum bréf, þar sem hann
kveðst munu fara huldu höfði til að halda
áfram baráttunni gegn „Apartheid."
(Tryggingarféð greiddi hann, svo að á-
byrgðin lenti ekki á öðrum).
í bréfinu segir hann svo: „Ef ég gæti
áorkað því, þótt ekki væri meira, að upp
rynni það ljós fyrir einstöku manni, að hann
hætti að fylgja vissum stjórnmálaskoðunum
í blindni, þá mundi ég ekki telja eftir mér
að þola neina þá refsingu, sem kynni að bíða
mín.
Ef þessu óþolandi stjórnarkerfi verður ekki
gjörbreytt sem skjótast, horfir það til ógæfu
og verður ekki stýrt hjá borgarastyrjöld og
ægilegum manndrápum. Meirihluti lands-
lýðsins mun rísa með vaxandi hatri gegn
þeirri kúgun sem hann er beittur. Ég get
ekki lengur þjónað réttvísinni með þeim
hætti sem ég hef reynt að gera undanfarin
30 ár. Ég sé enga aðra leið til þess en þá,
sem ég hef nú valið."
„Eg get ekki lengur þjónað réttvísinni með
þeim hcetti sem ég hef reynt að gera undan-
farin 30 ár" — þetta er kjarninn og kvikan
í sögu hans. Minni maður fyrir sér kynni að
hafa sagt, að eins og málum væri komið í
S.-Afríku hefði hann gert allt sem í hans
valdi stæði. Hann hafði ekki aðeins beitt
gáfum sínum, sérþekkingu og reynslu til að
verja forystumenn andspvrnuhreyfingarinnar
gegn Apartheid, heldur einnig nafnlausar
þúsundir manna, sem ofsóttir voru fyrir þann
glæp einan að vera dökkir á hörund. Hann
hafði sjálfur verið ofsóttur og eineltur af
öryggislögreglunni í 15 ár, heimili hans og
skrifstofa höfðu stöðugt verið umsetin og
aldrei litið af honum njósnaraugunum. Hann
hefði því með ærnum rétti getað afsakað sig
og sagt, að hann hefði gert allt sem stæði í
mannlegu valdi, eins og ástæðum hans væri
háttað.
En þegar Verwoerd-stjórnin tók að ó-
merkja rétt og lög, þegar hún kom fram með
sínar sérstöku lagabætur og í bálki þeim var
heimilað að halda mönnum í fangelsi án
dóms og laga í 90 daga og pyndingar með
því lögleiddar, eins og Bram sagði, — þegar
skilgreining þessara ólaga á skemmdarverk-
um var slík, að dauðarefsing gat legið við
því að mála slagorð á vegg, þá gerði Bram
sér engar tyllivonir um það, að hann gæti
109