Réttur - 01.04.1988, Page 20

John Locke (1632—1704) leitaði leiða til þess að
takmarka vald stjórnenda ríkisins.
annaö kerfisbundnar. Pví fylgdi óöryggi
og af þeim sökum komu menn á fót ríki.
Hlutverk þess var meðal annars að setja
lög og refsa lagabrjótum. Innan ríkisins
eru þegnarnir samþykkir því sem kallað
er almannaheill og Iáta það yfir sig ganga
þegar eiginhagsmunir þeirra og al-
mannaheill fara ekki saman. Pað sem
fyrst horfir til almannaheilla er löggjöfin.
.John Locke er höfundur pólitískra
grundvallarreglna klassíska líberalismans
fyrir stjórnskipun ríkis. Markmiöið var
stjórnskipun sem gat variö einstaklingana
fyrir yfirgangi ríkisvaldsins. Til þess
þurfti að takmarka vald ríkisins og
tryggja að pólitísku valdi yrði ekki mis-
beitt. Þessvegna var Locke þeirrar
skoðunar aö í hinu eiginlega ríki gæti lög-
gjafarvaldiö og framkvæmdavaldið ekki
veriö í höndum sama stjórnvalds. Niöur-
staðan var að tryggast væri að setja
grundvallarlög þar sem fram kæmu tak-
mörk hvers stjórnvalds fyrir sig og þau
réttindi-einstaklinganna sem ekki mátti
skerða. Þeim mátti ekki breyta með sama
hætti og jafn auðveldlega og öðrum
lögum.
Þrískipting ríkisvaldsins
Frakkinn Charles de Secondat Mont-
esquieu, sem var uppi á árunum 1689-
1755, kom fram með kenninguna um
þrískiptingu ríkisvaldsins. Hann lýsti
henni í bók sinni „Andi laganna“, sem út
kom 1748. Með henni hafði hann þróað
kenningar Lockes.
Montesquieu skipti ríkisvaldinu í
þrennt: Löggjafarvald, framkvæmdavald
og dómsvald. Hann lagði áherslu á að
Montcsqiiicu (1689-1755) lagði áhcrslu á j>run(l-
vallarrcj’lnna um aðskilnað löj>j>jafavalds, dóm-
svalds oj> framkvæmdavalds.
68