Morgunblaðið - 04.02.2006, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 4. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Landsvirkjun er stærsti raf-orkuframleiðandi lands-ins. Mest af raforkunnikemur frá vatnsaflsvirkj-
unum. Fyrirtækið hefur einnig rekið
jarðgufuvirkjanir í Kröflu og Bjarn-
arflagi um árabil og vinnur að rann-
sóknum vegna meiri uppbyggingar í
jarðgufuvirkjunum fyrir norðan.
Raforkuframleiðsla Hitaveitu Suð-
urnesja og Orkuveitu Reykjavíkur
vex hröðum skrefum og hefur
byggst á nýtingu jarðvarma. Í iðrum
jarðar er mikil óvirkjuð orka og
kemur líklega mörgum á óvart að
talið er að á Hellisheiði einni megi
framleiða raforku sem gæti jafnast á
við það sem Kárahnjúkavirkjun á að
framleiða. Þá eru ónýttar orkulindir
víða á Reykjanesi.
Ýmsir kostir í skoðun
Friðrik Sophusson, forstjóri
Landsvirkjunar, segir að fyrirtækið
sé að skoða ýmsa virkjunarkosti á
Norðurlandi. Landsvirkjun samdi í
fyrra við Landeigendur Reykjahlíð-
ar ehf. um einkarétt til rannsókna
og nýtingar á jarðhita á Sanda-
botnasvæði og í Gjástykki en fyrir
hafði Landsvirkjun sams konar rétt-
indi í Bjarnarflagi og á Kröflusvæð-
inu. Í Bjarnarflagi er búið að sam-
þykkja umhverfismat fyrir allt að 90
MW jarðvarmavirkjun, en þar er nú
3 MW aflstöð sem nýtir gufu jarð-
hitasvæðisins við Námafjall til raf-
orkuframleiðslu. Í Kröflu er 60 MW
raforkuver knúið jarðgufu og fyrir
hendi er gufa sem myndi duga til
meiri rafmagnsframleiðslu og þar er
því áformuð 40 MW stækkun sem
búið er að fá samþykkt umhverfis-
mat fyrir. Virkjanamöguleikar í Gjá-
stykki hafa ekki verið rannsakaðir
til hlítar, en ekki er talið ólíklegt að
jarðvarmi þar gæti knúið allt að 100
MW raforkuver.
Landsvirkjun á tæpan þriðjung í
Þeistareykjum hf. á móti Orkuveitu
Húsavíkur og Norðurorku hf. og
fyrirtækin hafa ákveðið að starfa
saman að rannsóknum jarðhita-
svæðanna á NA-landi. Nýlega samdi
Landsvirkjun við Jarðboranir hf.
um borun sitt hvorrar tilraunahol-
unnar í Bjarnarflagi og á vestur-
svæði Kröflu. Einnig sömdu Þeista-
reykir ehf. um borun þriðju
tilraunaholunnar á Þeistareykjum.
Þar hafa verið boraðar tvær til-
raunaholur sem gefa til kynna mikla
vinnslugetu svæðisins. Áætlað er að
á Þeistareykjum sé hægt að hafa
raforkuver með allt að 150 MW upp-
settu afli.
Friðrik segir að gert sé ráð fyrir
að á þessu svæði verði hægt að
framleiða orku sem nægt gæti norð-
lensku álveri með 200.000–250.000
tonna ársframleiðslu. Hann segir og
að í áformum fyrirtækjanna um
orkuútvegun fyrir hugsanlegt álver
á Norðurlandi sé einkum horft til
jarðvarmavirkjana á þessu stigi
málsins.
Við undirskrift vegna tilraunabor-
ana í Þingeyjarsýslu kom fram að
Landsvirkjun stefnir að því að geta
afhent rafmagn þaðan á árabilinu
2011–12. Sú tímasetning ræðst af
því að gera þarf miklar rannsóknir á
þessum svæðum, áður en hægt verð-
ur að virkja. Friðrik segir ráð fyrir
því gert að álver verði byggt í tveim-
ur áföngum. Fyrri áfangi, með fram-
leiðslugetu um 125.000 tonn af áli á
ári, geti þá hafið framleiðslu 2011–
12. Til að svo geti orðið verður mjög
fljótlega að hefja viðamiklar rann-
sóknir og undirbúning á virkjana-
svæðinu. Rannsóknarkostnaður er
mikill og getur hlaupið á milljörðum
króna, að sögn Friðriks. Hann segir
að ekki sé farið út í fjárfestingu af
þeirri stærðargráðu nema tryggt sé
að kaupandi sé að orkunni.
Vatnsafl eða jarðvarmi
„Það fer eftir því hvar álver verð-
ur sett niður á Norðurlandi hvað
verður virkjað,“ sagði Friðrik. „Eft-
ir því sem vestar dregur er vatnsafl
líklegra, en jarðvarmaorka eftir því
sem austar er farið.“ Verði ákveðið
að staðsetja álver t.d. í Skagafirði
telur Friðrik að Skatastaðavirkjun
hljóti að verða fýsilegur kostur til
orkuöflunar. Þar hefur Landsvirkj-
un staðið fyrir grunnrannsóknum
undanfarin ár og talið að virkjunin
geti orðið um 180 MW að uppsettu-
afli. Landsvirkjun hefur sótt um
rannsóknaleyfi vegna Skatastaða-
virkjunar, líkt og Héraðsvötn ehf.
sem er í eigu Akrahrepps, Kaup-
félags Skagfirðinga og RARIK.
Einnig hefur Landsvirkjun sótt um
rannsóknaleyfi vegna Hrafna-
bjargavirkjunar í Skjálfandafljóti,
en það hefur Hrafnabjargavirkjun
hf. einnig gert.
Mikil hitaorka er fólgin í jarðguf-
unni eftir að hún hefur knúið rafala
til raforkuframleiðslu. Friðrik segir
að sífellt sé verið að leita leiða til að
nýta gufuna, enda eykur það mjög á
hagkvæmni virkjunarinnar. Dæmi
um það sé að Landsvirkjun keypti
eignir Kísiliðjunnar í Mývatnssveit.
Þar stendur til að fyrirtækið Græn-
ar lausnir nýti jarðgufu í framleiðslu
sinni. Verði virkjað meira í Bjarnar-
flagi, Kröflu og á Þeistareykjum
kemur helst til greina að nýta guf-
una eða hitann í einhvers konar
framleiðsluiðnaði.
Þjórsársvæðið
nær fullkannað
Friðrik var spurður hvort eftir
væru virkjunarkostir í vatnsafli sem
talið væri að þokkaleg sátt næðist
um. Hann spurði á móti hvort nokk-
ur virkjunarkostur væri óumdeild-
ur.
Virkjanakostir á Þjórsársvæðinu
eru nú því sem næst fullkannaðir, að
sögn Friðriks. Landsvirkju
nú að gerð Búðarhálsvir
Tungnaá og einnig virkjan
lega í Þjórsá, Hvammsv
Holtavirkjunar og Urriða
unar. Þær virkjanir eru ko
langt í undirbúningi að hæg
bjóða þær út með tiltölule
um fyrirvara. Einnig hefu
virkjun verið að skoða líti
unarkost, Bjallavirkjun í
ofan við Sigöldu. Þá hefu
virkjun verið að rannsaka
möguleika í Skaftá og H
Skaftafellssýslu, en Friðr
ekki tímabært að ræða um
þar. Svæðið væri viðkvæ
vegna þess að sumir teldu
ingar á vatnafari þar my
áhrif á fiskigengd í vötnum
Spurður hvort Landsvir
möguleika á virkjun jarð
Suðurlandi segir Friðrik
sóknir á háhitasvæðinu við
Margir kostir
Orkufyrirtækin telja
ýmsa kosti mögulega til
öflunar raforku vegna
áforma um frekari upp-
byggingu stóriðju hér á
landi. Guðni Einarsson
kynnti sér þá kosti sem
þykja líklegastir.

>
 

%6 
0

4 

#$%

&'
$
( ) )*
Verði af frekari uppbyggingu í áliðnaði eru líkur að á næstu áru
VIÐRÆÐUR UM VARNARMÁL
Samtöl og samskipti Geirs H. Haardeutanríkisráðherra við CondoleezzuRice, utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, hafa nú leitt til þess, að formlegar
viðræður um varnarmál hafa hafizt á ný á
milli Íslendinga og Bandaríkjanna. Þar
með hefur þráðurinn verið tekinn upp eft-
ir viðræður Davíðs Oddssonar, þáverandi
forsætisráðherra, við Bush Bandaríkja-
forseta, sumarið 2004.
Eftir þær viðræður var gengið út frá
því sem vísu af Íslendinga hálfu, að ekki
væri lengur spurning um að fjórar her-
þotur yrðu staðsettar á Keflavíkurflug-
velli heldur mundu viðræður aðila snúast
um kostnaðarskiptingu. Þær viðræður
þurfa ekki endilega að snúast um hversu
mikla beinharða peninga, hvor aðili um
sig leggur fram. Við Íslendingar getum
t.d. tekið á okkur aukinn kostnað með því
að taka í okkar hendur starfrækslu þyrlu-
björgunarsveitar, sem lengi hefur verið
lykilþáttur í starfsemi varnarliðsins á
Keflavíkurflugvelli. Við höfum á að skipa
þjálfuðu fólki til þess að taka að sér svo
veigamikið verkefni, svo að dæmi sé tek-
ið.
Það er rétt sem Valur Ingimundarson
sagnfræðingur hefur sagt síðustu daga að
það er að mörgu leyti mikilvægara fyrir
Bandaríkjamenn að fá þyrlusveitina til
starfa annars staðar en að geta nýtt þot-
urnar í öðrum heimshlutum.
Það hefur mikla þýðingu fyrir okkur,
að þessar viðræður hafa hafizt á ný. En
jafnframt er mikilvægt að við horfum á
þær, sem þátt í pólitískum samskiptum
okkar við Bandaríkin á breiðum grund-
velli. Í Washington koma margvísleg
sjónarmið til sögunnar, þar á meðal
grundvallaratriði á borð við fjárlagagerð
þar, sem undirbúin er með löngum fyr-
irvara.
Það er ákveðið vandamál í viðræðum
sem þessum, að í Washington koma bæði
stjórnmálamenn og embættismenn og
fara með meiri hraða en við eigum að
venjast. Þar er ekki til staðar eitthvað,
sem kalla mætti stofnanaminni. Þeir sem
sitja við samningaborðið á móti íslenzku
viðræðunefndinni hafa takmarkaða þekk-
ingu á sögu samskipta þessara tveggja
þjóða í öryggismálum og líta kannski líka
svo á, að hún komi þeim ekki við. Við Ís-
lendingar lítum ekki svo á. Við horfum á
þessar viðræður í sögulegu samhengi við
atburðarás síðustu hálfrar aldar.
Ungir embættismenn í Washington,
sem stoppa kannski við í 2–3 ár í þessum
störfum þar, hafa enga möguleika á að
þekkja þá sögu, hvað þá að skilja hana.
Þessi hringferð valdamanna í Washington
er ekki alltaf neikvæð fyrir okkur. Einn
helzti andstæðingur okkar í þessu máli
síðustu árin í Pentagon er horfinn á braut
og tekinn við öðrum störfum í einkageir-
anum.
Samskiptin við Bandaríkin eru mikil-
væg fyrir okkur Íslendinga en Banda-
ríkjamenn þurfa líka að átta sig á, að það
kemur dagur eftir þennan dag. Þeir
kunna að líta svo á, að þeir þurfi lítið á
okkur að halda á þessari stundu en það
getur breytzt á einni nóttu eins og þeir
ættu bezt að þekkja sjálfir.
Hvað sem því líður ber að fagna því að
viðræður hafa hafizt á nýjan leik. Geir H.
Haarde nýtur augljóslega trausts manna í
Washington því að hjólin þar hafa byrjað
að snúast með býsna miklum hraða eftir
ákveðið frumkvæði af hans hálfu. Enda er
utanríkisráðherrann menntaður þar í
landi og hefur margvísleg persónuleg
tengsl við áhrifamenn þar.
Á þessu stigi skal engu um það spáð
hvenær niðurstaða fæst en það skiptir
okkur Íslendinga miklu máli að hún verði
jákvæð fyrir þá hagsmuni, sem við erum
að berjast fyrir – að tryggja öryggi ís-
lenzka lýðveldisins.
RÁÐHERRA RÉTTIR KÓSSINN
Samkomulag Þorgerðar Katrínar Gunn-arsdóttur menntamálaráðherra og
kennarasamtakanna um „tíu skref til
sóknar í skólastarfi“ er augljóslega til
þess fallið að bjarga áformum um stytt-
ingu náms til stúdentsprófs úr þeim
ógöngum, sem málið var komið í. Fram-
kvæmd styttingarinnar var í fyrsta lagi
ætlaður of skammur tími og í öðru lagi
hafði tilflutningur námsefnis úr fram-
haldsskóla og niður á grunnskólastig ekki
verið hugsaður til enda. Undanfarið hefur
komið fram hörð gagnrýni, ekki sízt frá
kennurum, á þau námskrárdrög, sem hafa
verið kynnt. Bent hefur verið á að stytt-
ingin muni í ýmsum tilfellum hafa í för
með sér að menntun ungmenna skerðist
og að námsefni verði sett í hendurnar á
kennurum, sem hafi ekki forsendur til að
kenna það.
Af þessum ástæðum var það rétt og
skynsamlegt af menntamálaráðherra að
seinka enn gildistöku styttingar-
áformanna og að efna til víðtæks sam-
starfs við kennarasamtökin um fyrir-
komulag styttingarinnar. Í þessari
stefnubreytingu felst engin uppgjöf við að
ná því markmiði að stytta nám til stúd-
entsprófs. Það var skynsamlegra að rétta
kóssinn en að sigla þessari skútu í strand.
Með samkomulagi ráðherra og KÍ er
málið að sumu leyti opnað upp á nýtt. At-
hygli vakti að á blaðamannafundinum, þar
sem samkomulagið var kynnt, var rætt um
styttingu náms til stúdentsprófs úr 14 ár-
um í 13, fremur en að einblínt væri á að
framhaldsskólinn styttist úr fjórum árum
í þrjú. Það bendir til að til umræðu séu
aðrar lausnir en endilega sú að stytta
framhaldsskólann eingöngu. Í samþykkt
stjórnar Félags framhaldsskólakennara,
þar sem gerð er grein fyrir forsendum
þess að félagið gekk til þessa samstarfs,
er að finna atriði sem geta vísað veginn í
þessum efnum. Þar er t.d. rætt um að
fleiri nemendur útskrifist úr grunnskóla
strax eftir níunda bekk og að fleiri nem-
endur ljúki framhaldsskóla á þremur ár-
um í stað fjögurra. Það er sveigjanleiki af
þessu tagi á mörkum skólastiganna, sem
þarf að leggja áherzlu á, fremur en að
njörva áfram niður hvað fólk er mörg ár á
hvoru skólastiginu fyrir sig. Það er jafnvel
hægt að hugsa sér að sumir framhalds-
skólar sérhæfi sig í því að taka við fólki,
sem hefur náð markmiðum grunnskóla-
náms strax eftir níunda bekk.
Í samþykkt framhaldsskólakennara
kemur fram annað lykilatriði í málinu:
„Ljóst er að tilfærsla verður á námi innan
og milli skólastiga. Það er meginatriði að
nám verði ekki skert, þannig að menntun
samkvæmt nýrri skipan verði minni en
það nám sem nemendum býðst nú. Í til-
færslum og breytingum á námi þarf að
gæta þess að menntun kennara nýtist sem
best, nemendum og skólum til hagsbóta.“
Stórefld menntun kennara er ein meg-
inforsenda þess að hægt sé að hrinda í
framkvæmd áformum um betri nýtingu
tímans í skólum landsins. Það á bæði við
um grundvallarmenntun kennara og um
endurmenntun. En það má að sjálfsögðu
ekki gleymast að með auknum kröfum til
menntunar kennara og fagþekkingar
þeirra í starfi hljóta að koma kjarabætur.
Þetta er sagt óbeinum orðum í yfirlýsingu
Kennarasambandsins og ráðherra, þar
sem rætt er um að „starf kennara og
starfsumhverfi verði aðlaðandi og eftir-
sóknarvert.“
Aðalatriðið í þessu máli er þó, eins og
Morgunblaðið hefur hamrað á, að hags-
munir nemenda séu í fyrirrúmi. Að þeir fái
beztu menntun, sem völ er á og að stytting
námsins skerði ekki gæði þess heldur
verði þau fremur aukin ef eitthvað er.
Framundan er samstarf menntamála-
ráðuneytisins og samtaka kennara um að
ná þessu markmiði.