Morgunblaðið - 04.03.2006, Page 34

34 LAUGARDAGUR 4. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
KJARNORKUVELDIÐ INDLAND
Samningur Bandaríkjanna ogIndlands um kjarnorkumál erá flestan hátt sögulegur, þótt
hann verði jafnframt örugglega
mjög umdeildur.
Samkvæmt samningnum viður-
kenna Bandaríkin Indland í raun
sem kjarnorkuveldi. Kjarnorku-
vopnaáætlun Indlands hefur árum
saman útilokað ríkið frá hvers konar
alþjóðlegu samstarfi um þróun
kjarnorku í friðsamlegum tilgangi,
samkvæmt ákvæðum NPT-sáttmál-
ans svokallaða um bann við út-
breiðslu kjarnorkuvopna. Nú ákveða
Bandaríkin hins vegar að útvega
Indlandi bæði tækniaðstoð, búnað
og kjarnorkueldsneyti. Á móti fall-
ast Indverjar á að 14 af 22 kjarn-
orkustöðvum þeirra verði opnar al-
þjóðlegum eftirlitsmönnum, en til
þessa hefur eftirlit Alþjóðakjarn-
orkumálastofnunarinnar með starf-
semi Indverja verið takmarkað.
Hinar átta stöðvarnar verða áfram
skilgreindar sem hernaðarmannvirki
og undanþegnar alþjóðlegu eftirliti.
Gagnrýni á samkomulagið byggist
fyrst og fremst á því að með því sé
verið að eyðileggja NPT-samninginn
og veikja stöðu Bandaríkjanna og
annarra vestrænna ríkja gagnvart
einræðisstjórnum, sem leitast við að
koma sér upp kjarnorkuvopnabúri.
Gagnrýnendurnir segja sem svo: Ef
Indland á að fá að halda áfram að
eiga og þróa kjarnorkuvopn en fær
engu að síður alþjóðlega aðstoð við
þróun kjarnorku í friðsamlegum til-
gangi, af hverju á það sama þá ekki
við um Íran, Pakistan eða Norður-
Kóreu?
Svar Nicholas Burns, aðstoðarut-
anríkisráðherra Bandaríkjanna, við
þessari spurningu hefur verið að
það sé engin leið að leggja þessi ríki
og Indland að jöfnu. Indland sé lýð-
ræðisríki, sem hafi enga tilburði
sýnt til að breiða út kjarnorkuvopn
eða selja útlagaríkjum og hryðju-
verkamönnum þekkingu á kjarn-
orku. Það verður hins vegar ekki
sagt um hin ríkin þrjú. Þau eru ekki
undir stjórn lýðræðislega kjörinna
stjórnvalda, hafa öll brotið alþjóð-
legar reglur og njóta lítils trausts
alþjóðasamfélagsins.
Kjarni málsins er einmitt sá, að
Indland er lýðræðisríki, sem hægt
er að treysta til að fara með jafn-
hættulega tækni. Vegna gríðarlegs
hagvaxtar og fólksfjölgunar á Ind-
landi býr landið jafnframt við orku-
skort. Kjarnorkan er að sjálfsögðu
miklu betri leið til að leysa orku-
vandamál Indlands en ef hátt í millj-
arður Indverja yki til muna
brennslu sína á jarðefnaeldsneyti.
Með samkomulaginu er stjórn
George Bush því að leggja sitt af
mörkum í baráttunni gegn út-
streymi gróðurhúsalofttegunda, sem
er kannski ögn þversagnakennt mið-
að við afstöðu hennar til þess máls
heima fyrir en engu að síður já-
kvætt.
Mohammed ElBaradei, fram-
kvæmdastjóri Alþjóðakjarnorku-
málastofnunarinnar, fagnaði samn-
ingi Bush og Manmohans Singh,
forsætisráðherra Indlands, um
kjarnorkumálin og sagði hann mik-
ilvægt skref í þá átt að fullnægja
þörfum Indlands fyrir orku. ElBar-
adei fer heldur ekki í grafgötur um
það í yfirlýsingu sinni að samning-
urinn „færi Indland nær sem mik-
ilvægan bandamann í baráttunni
gegn útbreiðslu kjarnorkuvopna,“
hvað sem líður bókstaf NPT-sátt-
málans. Þetta má í raun líka líta á
sem viðurkenningu á stöðu Indlands
sem kjarnorkuveldis.
Bandaríkin og mörg önnur vest-
ræn ríki líta á Indland sem vaxandi
stórveldi í Asíu og að sem lýðræð-
isríki og markaðshagkerfi sé það
sjálfsagður bandamaður. Indland
skapar ekki eingöngu hæfilegt mót-
vægi við einræðisstjórn kommúnista
í Kína – sem er viðurkennt kjarn-
orkuveldi – heldur líka við hreyfingu
öfgasinnaðra múslíma í Asíu.
Það er meðal annars af þessum
sökum, sem samskipti Íslands við
Indland eru mikilvæg, en þau hafa
verið í brennidepli að undanförnu
vegna opnunar sendiráðs og opin-
berrar heimsóknar menntamálaráð-
herra til landsins. Indland skiptir æ
meira máli í þróun heimsmála og
það er sjálfsagt og nauðsynlegt fyrir
Ísland að efla tengsl sín við þetta
öfluga ríki.
SAMIÐ VIÐ LJÓSMÆÐUR
Deilur í heilbrigðiskerfinu snúastekki alltaf um að finna hag-
kvæmustu leiðina að settu marki. Það
kom rækilega í ljós í deilu ljósmæðra
og samninganefndar heilbrigðisráð-
herra vegna greiðslna fyrir heima-
þjónustu við sængurkonur. Í gær
tókust samningar í deilunni. Í frétt
um samkomulagið í Morgunblaðinu í
dag kemur ekki fram um hvað var
samið, aðeins að hvorir tveggju hafi
slegið af kröfum sínum. Ljósmæður
segjast þó ánægðar og verður að telj-
ast kostur að samningurinn gildir út
árið 2008 verði hann samþykktur á
fundi ljósmæðra í dag. Heimaþjón-
usta ljósmæðra lá niðri í tvo daga
vegna kjaradeilunnar, en færðist í
eðlilegt horf við undirritun í gær.
Ánægjulegt er að samninganefnd
heilbrigðisráðherra tókst að brjótast
út úr þeirri sjálfheldu, sem hún hafði
komið sjálfri sér í. Það vekur hins
vegar ýmsar spurningar hvers vegna
eytt er kröftum og tíma í það að fara
með slíka deilu út á ystu nöf þegar
tiltölulega lítið er í húfi fyrir ríkis-
valdið, en niðurstaðan skiptir miklu
máli fyrir viðsemjendur þess, ljós-
mæður í þessu tilfelli, skattgreiðend-
ur og viðskiptavini heilbrigðiskerfis-
ins.
Þessi áhættuhugsunarháttur er að
minnsta kosti ekki í þágu skattgreið-
enda, sem augljóst var að myndu
tapa á því að heimaþjónusta ljós-
mæðra félli niður, og tilgangur hans
er heldur ekki að bæta þjónustuna
við sængurkonur og fjölskyldur
þeirra. Það er kannski fullmikil
bjartsýni að ætlast til þess að þetta
fordæmi verði til þess að skynsemin
nái yfirhöndinni í íslenska heilbrigð-
iskerfinu, en það má halda í vonina.
LÖG UM fjármálafyrirtæki sem sam-
þykkt voru á haustþingi Alþingis árið
2002 höfðu meðal annars það markmið að
treysta varnir gegn yfirtöku sparisjóða.
Ákvæði þeirra hafa verið talsvert til um-
fjöllunar að undanförnu í tengslum við
deilur Fjármálaeftirlitsins og stofnfjár-
eigenda í Sparisjóði Hafnarfjarðar um
hvort virkur eignarhlutur í skilningi lag-
anna hafi myndast.
Valgerður Sverrisdóttir viðskiptaráð-
herra var flutningsmaður frumvarpsins
en breytingar urðu á ákvæðum frum-
varpsins um sparisjóði í meðförum þings-
ins í kjölfar þess að yfirtökutilboð hafði
verið gert í hluti stofnfjáreigenda í Spari-
sjóði Reykjavíkur og nágrennis þá um
sumarið.
Forsaga málsins er sú að á Alþingi árið
áður 2001 voru gerðar breytingar á lög-
um um viðskiptabanka og sparisjóði þar
sem sparisjóðum var heimilað að breyta
rekstrarformi sínu í hlutafélög, jafnframt
því sem stofnfjáreigendum var auðveld-
að að selja stofnfjárbréf sín og þau gerð
að eftirsóknarverðari fjárfestingarkosti.
Þá var einnig sú breyting gerð að í stað
þess að héraðsnefnd eða sveitarstjórn til-
nefni tvo af fimm stjórnarmönnum spari-
sjóðs er heimilt að kveða á um það í sam-
þykktum að stofnfjáreigendur kjósi alla
fimm.
Sumarið 2002 var yfirtökutilboð gert í
SPRON sem hafði það að markmiði að
sameina það öðru fjármálafyrirtæki um
síðir. Fjármálaeftirlitið taldi að ákvæði
þágildandi laga yrðu ekki túlkuð á þann
veg að óheimilt væri að framselja stofn-
fjárhluti á yfirverði með þeim hætti sem
yfirtökutilboðið gerði ráð fyrir og er
meðal annars tekið á því í frumvarpinu
sem flutt var á haustþingi 2002 og varð að
lögum fyrir jól.
Samþykki FME krafist
Þegar Valgerður Sverrisdóttir, iðnað-
ar- og viðskiptaráðherra, var spurð hvort
hún teldi að verið væri að fara í kringum
lögin frá 2002 og yfirlýst hlutverk þeirra
um varnir við yfirtökum sparisjóða, sagð-
ist hún ekki vilja tjá sig efnislega um mál
Sparisjóðs Hafnarfjarðar. Í samtali við
Morgunblaðið í gær sagði hún að málið
væri alvarlegt og að það væri til rann-
sóknar hjá Fjármálaeftirlitinu. Þá sagði
hún að yrði frumvarp um Fjármálaeft-
irlitið, sem lagt hefur verið fram á Al-
þingi að lögum, yrðu eftirlitsheimildir
þess styrktar verulega.
Í VIII. kafla la
tæki er fjallað um
70. gr. um skiptin
kvæða meðal anna
stofnfjárhlutar, eð
þess að einstaku
stofnfjáreigandi o
nánum tengslum
18. gr., eignist eða
arhluta í sparisjó
þessara, og skal þ
samþykkja frams
samþykki Fjármá
nægðu öðru hvoru
a. að um sé að ræ
fjárhagslegri end
komandi sparisjóð
fjárhagslegri end
ekki komið við ne
fjáreigandi eignist
[að sýnt sé fram á
arins sé liður í e
sparisjóða í landin
Evrópska efnahag
Þá segir að st
Alþingi afgreiddi lög um fjármálafyrirtæki 2002 í fram
Var ætlað að
treysta varnir
gegn yfirtöku
sparisjóða
Eftir Hjálmar Jónsson
og Árna Helgason
Ákvæði laganna u
anförnu í tengslu
Hafnarfjarðar um
HÆSTIRÉTTUR staðfesti í gær þá
niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur að
hafna kröfu um að ríkislögreglustjóra
hafi verið óheimilt að nota gögn sem
Fjármálaeftirlitið (FME) aflaði af
bankareikningum lögmannsstofunnar
Lögmanna Laugardal ehf. vegna rann-
sóknar á ætluðum brotum í viðskiptum
með stofnfjárhluti í Sparisjóði Hafnar-
fjarðar.
Landsbanka Íslands var gert skylt
með úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur
28. nóvember sl. að láta FME í té upp-
lýsingar og ljósrit af öllum gögnum í
vörslum bankans varðandi hreyfingar á
bankareikningum lögmannsstofunnar.
Aflaði FME upplýsinga varðandi
bankareikningana og lét Ríkislögreglu-
stjóra þær í té í þágu rannsóknar. Málið
var höfðað fyrir hönd lögmannsstofunn-
ar og þess krafist að úrskurðað yrði
með dómi að lögreglu væri óheimilt að
nota gögnin við rannsókn málsins.
Í niðurstöðu meirihluta Hæstaréttar
segir: „Umræddra gagna var aflað á
grundvelli dómsúrskurðar, sem ekki
hefur verið hnekkt og er niðurstaða
hans ekki til endurskoðunar hér. Verð-
ur því ekki fallist á kröfu varnaraðila
um að sóknaraðila verði bönnuð notkun
gagnanna í þágu þeirrar lögreglurann-
sóknar sem nú stendur yfir. Er þá jafn-
framt haft í huga að ekki er fyrir að fara
í íslenskum lögum reglu sem útilokar að
lögregla styðjist við gögn, sem hún hef-
ur undir höndum, þó þeirra kunni að
hafa verið aflað án þess að fylgt hafi
verið ákvæðum laga um öflun sönnun-
argagna í opinberum málum.“
Jón Steinar Gunnlaugsson hæstarétt-
ardómari skilaði sératkvæði. Hann er
sammála niðurstöðu meirihluta dóm-
enda en færir ítarleg rök fyrir niður-
stöðu sinni.
Jón Steinar segir meirihluta réttar-
ins telja réttilega í atkvæði sínu, „að
ekki sé fyrir að fara í íslenskum lögum
reglu, sem útiloki að rannsóknaraðili
styðjist við gögn, sem hann hefur undir
höndum, þótt þeirra kunni að hafa verið
aflað án þess að fylgt hafi verið ákvæð-
um laga um öflun sönnunargagna í op-
inberum málum. Allt að einu tel ég að
ekki sé loku fyrir það skotið, að það
kunni að hafa áhrif á sönnunarfærslu í
opinberu máli ef sönnunargagna hefur
verið aflað á ólöglegan hátt, enda er
vandséð hvaða þýðingu heimild 75. gr.
laga nr. 19/1991 hefði að lögum ef þetta
yrði ekki talið geta skipt máli. Hér
verður einnig að
talið að upplýsi
bankareikningum
falli undir þagnar
þar starfa, samkv
menn, eins og var
þannig að óheimi
sóknaraðila aðgan
vernd áfram sem
felst, eftir að uppl
ar í hendur sókn
þess fallin að ham
á upplýsingum þ
andi rannsókn á
viðskiptum með
sjóði D. Tel ég þv
lögvarða hagsmun
dómkröfu sína,“
Dómur Hæstaréttar vegna öflunar gagna af bankar
Lögreglu heim
sem Fjármála
„[…]ekki er fyrir að fara í íslenskum lögum reglu sem útilok
þó þeirra kunni að hafa verið aflað án þess að fylgt hafi veri
Eftir Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is