Morgunblaðið - 19.04.2006, Side 20

Leiðbeinandinn minn hér,Jan Lilja, er frumkvöðullað þessu verkefni ásamtShailesh Bradovaria,
lýtalækni í London. Þeir hafa farið
reglulega til Mount Abu í Rajastan-
héraði á Indlandi í mörg ár og gert
aðgerðir á börnum,“ segir Elísabet
þar sem hún situr í sófa á Sahl-
grenska sjúkrahúsinu eftir hefð-
bundinn aðgerðadag þar sem end-
ursköpun brjósta eftir krabbamein
var meðal aðgerða. Hún er nýkom-
in úr annarri Indlandsferð sinni og
er ákveðin í að halda áfram að fara
tvisvar á ári.
Lýtalækningar eru meira en
bara brjóstastækkanir og fitusog,
eins og Elísabet leggur áherslu á.
„Þegar fólk heyrir talað um lýta-
lækna hugsar það kannski yfirleitt
um fegrunaraðgerðir en lýtalækn-
ingar eru svo miklu meira. Á
sjúkrahúsum er ekki fengist við
fegrunarskurðaðgerðir heldur end-
urskapandi skurðaðgerðir. Hér er
stór lýtalækningadeild þar sem tólf
sérfræðingar framkvæma 2.500
endurskapandi skurðaðgerðir á ári.
Í sjúklingahópi okkar er um þriðj-
ungur sjúklinganna 18 ára og
yngri. Um er að ræða börn með
ýmis meðfædd lýti, til dæmis skarð
í vör eða góm, höfuðlýti sem geta
átt sér stað þegar hausamót vaxa
óeðlilega saman, vöntun á eyrum og
ýmislegt fleira.
Endurskapar brjóst
eftir krabbamein
Elísabet var ákveðin í að verða
skurðlæknir þegar hún var í lækna-
deildinni á Íslandi og ákvað að lýta-
lækningar yrðu hennar sérsvið þeg-
ar hún vann í þrjá mánuði á
lýtalækningadeild LSH undir hand-
leiðslu Rafns Ragnarssonar lýta-
læknis. „Lýtaskurðlækningar eru
mjög fjölbreytt sérgrein og ég tel
að fáar sérgreinar séu eins breiðar.
Sjúklingar okkar eru á öllum aldri,
við gerum margs konar aðgerðir á
öllum líkamanum, stórar og smáar.
Í starfi mínu get ég til dæmis gert
aðgerð þar sem ég fjarlægi flipa af
maga konu til að endurskapa brjóst
hennar eftir krabbamein. Slík að-
gerð krefst þess að ég saumi saman
æðar undir smásjá og þær geta
verið minni en einn millimetri í
þvermál. Þar á eftir get ég tekið
þátt í að lagfæra afmyndað höfuð
lítils barns eða gert aðgerð á
brunasjúklingi. Annar jákvæður
þáttur í starfinu er að það krefst
mikils samstarfs við aðra skurð-
lækna, til dæmis bæklunar-
skurðlækna og heila- og tauga-
skurðlækna.
Elísabet hefur valið að gera
skurðaðgerðir á skarði í vör og góm
að undirsérgrein sinni. „Ég hef allt-
af haft áhuga á barnaskurðlækn-
ingum og þetta svið er skapandi og
gefandi, maður sér árangur af því
sem maður gerir,“ segir hún. Ekki
spillir að innan Sahlgrenska og hjá
leiðbeinanda hennar er fyrir hendi
þekking og reynsla á þessu sviði.
Sjúkrahúsið hefur verið ein af mið-
stöðvum lýtaskurðaðgerða í Svíþjóð
frá árinu 1958.
Þekkingin flutt til Indlands
Sjúkrahúsið í Mount Abu á Ind-
landi er rekið af Brahma Kumaris
hreyfingunni sem boðar m.a. hug-
leiðslu, jóga og heilbrigt líf. Með-
limir í hreyfingunni eru mörg
hundruð þúsund um allan heim, þ. á
m. á Íslandi. Hreyfingin á rætur
sínar að rekja til Mount Abu, þar
eru höfuðstöðvarnar og þangað
koma mörg þúsund meðlimir hreyf-
ingarinnar á hverju ári í nokkurs
konar pílagrímaferðir. Þess vegna
var á sínum tíma talið nauðsynlegt
að koma á fót sjúkrahúsi á staðnum
en á milli pílagrímaferðanna er
leyfð notkun á sjúkrahúsinu, m.a.
til að gera aðgerðir á indverskum
börnum sem hafa meðfædd lýti eins
og skarð í vör eða góm.
Fólk á vegum Brahma Kumaris
sér um að finna börn sem þurfa á
aðgerð að halda og Elísabet, Jan
Lilja og Shailesh Bradovaria koma
í viku í senn tvisvar á ári og gera
aðgerðir á um fjörutíu börnum og
kenna í leiðinni þarlendum skurð-
lækni. Til samanburðar má nefna
að á hverju ári þarf að gera svona
aðgerð á um tíu börnum á Íslandi.
„Aðstaðan þarna er góð, öll tæki
eru fyrir hendi og allt starfsfólk
nema skurðlæknar. Þetta er mik-
ilvægt fyrir þessi börn sem ella
ættu ekki kost á að láta lagfæra lýt-
in. En það er ekki síður mikilvægt
að flytja þekkinguna til þeirra sem
búa á staðnum,“ segir Elísabet.
Fullur spítali af börnum
Lýtaaðgerðir af þessu tagi eru
yfirleitt gerðar á börnum innan við
eins árs aldur á Vesturlöndum en
sjúklingarnir hafa verið allt upp í
fjórtán ára í Indlandsferðum El-
ísabetar. „Það er ótrúlegt að koma
þarna og hitta allt þetta fólk. Börn-
in og fjölskyldur þeirra koma yf-
irleitt viku áður en aðgerðin er
gerð og eru alls í þrjár vikur. Þegar
við komum er spítalinn því fullur af
börnum og aðstandendum þeirra.
Börnin eru „nærð upp“, teknar
blóðprufur og ýmsar rannsóknir
gerðar svo þau séu í sem bestu
ástandi fyrir aðgerð.“
Elísabet fær styrk til ferðalags-
ins en að öðru leyti eru læknis-
störfin á Indlandi sjálfboðavinna.
Aðspurð segir hún þetta starf
vissulega gefandi. „Ég hef líka lært
mikið á þessu og að gera svona
margar aðgerðir á stuttum tíma er
góð reynsla. Indland er spennandi
land og á þessum ferðum kemst ég
nálægt sjúklingum og aðstand-
endum og þannig hef ég fengið
góða mynd af Indlandi, ábyggilega
öðruvísi en sem ferðamaður. Ég hef
ferðast mikið en það er eitthvað við
Indland sem grípur mig alveg og
mig langar alltaf að fara strax aft-
ur. Það er erfitt að lýsa því en það
kemur allt saman; menningin, mat-
urinn og fólkið sem alltaf er já-
kvætt, glatt og auðmjúkt.“
Lagfærir meðfædd lýti
á indverskum börnum
Elísabet Guðmundsdóttir
lýtalæknir fer tvisvar á
ári til Indlands og gefur
vinnu sína við að gera að-
gerðir á indverskum
börnum sem fæðst hafa
með skarð í vör eða góm.
Steingerður Ólafsdóttir
hitti Elísabetu á Sahl-
grenska sjúkrahúsinu í
Gautaborg þar sem hún
hefur starfað sem sér-
fræðingur í lýtalækn-
ingum undanfarin sex ár.
Shailesh Bradovaria ásamt föður eins barnsins sem var í aðgerð, Elísabet Guðmundsdóttir og Jan Lilja.
 HJÁLPARSTARF
steingerdur@mbl.is
Elísabet gerði í febrúar aðgerð á þessum börnum á Indlandi. Stúlkan er á leið í aðgerð en drengurinn nýbúinn.
Daglegtlíf
apríl
VINSÆLDIR Cesar-salatsins vest-
anhafs virðast engan enda ætla að
taka og nú er svo komið að salat
þetta er á matseðli 75% banda-
rískra veitingastaða, allt frá
skyndibitastöðum upp í dúkaða
fínni staði. Þrátt
fyrir fremur fá-
brotna form-
úlu, sem
inniheldur
kál, sal-
atsósu og
parmes-
anost, trón-
ir Cesar-
salatið lang-
efst á toppn-
um hvað
vinsældir
varðar.
Salatið var
fundið upp árið
1924 af ítölskum
innflytjanda í Mexíkó
að nafni Caesar Car-
dini, sem salatið hefur allar götur
síðan verið kennt við. Hann var
eigandi vinsæls Tijuana-veitinga-
staðar þegar gestir frá Hollywood
komu askvaðandi inn síðla kvölds
og báðu um eitthvað gott í gogg-
inn. Caesar átti kál og ákvað að
búa til óvenjulega sósu úr sex
hráefnum, sem til voru: hvítlauk,
ólífuolíu, sítrónu, eggi, worches-
ter-sósu og parmesan-osti. Ekki
leið á löngu þar til bandarískir
veitingastaðir fóru að bjóða upp á
þessa samsetningu sem kallað hef-
ur á margfalda kálrækt í landinu.
Vinsælt er að breyta aðeins sal-
atinu með kjúklingi, nautakjöti
eða fiski. Matreiðslumeistarar
Willard InterContinental hótelsins
í Washingtonborg nota ansjósur í
sitt Cesar-salat.
Fyrir skömmu var uppskriftin
þeirra birt í The Washington Post
og nú geta áhugasamir spreytt sig
á salatgerðinni.
Cesar-salat fyrir tvo
1 bolli dagsgamalt brauð, rifið
niður í bita, án skorpu
salt
svartur pipar
4–5 svört piparkorn
4 ansjósur, látið renna af þeim
½ tsk. dijonsinnep
½ tsk. marinn hvítlaukur
1 eggjarauða
tvær skvettur af worchester-sósu
ein skvetta af tabasco-sósu
3 msk. extravirgin ólífuolía
1½ msk rauðvínsedik
1 rómverskt salathöfuð, rifið niður
í litla bita og kælt
½ bolli nýrifinn parmesan-ostur
Hitið ofngrillið og setjð ofn-
grind um 10 cm fyrir neðan hit-
aristina. Setjið bökunarpappír á
ofngrindina og rifna brauðið þar
ofan á. Ristið bauðið í ofninum og
snúið bitunum reglulega þar til
þeir eru orðnir gulbrúnir, en gæt-
ið þess að brenna þá ekki. Stráið
salti og pipar yfir og setjið síðan
ristuðu brauðteningana til hliðar.
Takið því næst fram stóra skál
og setjið saman marin piparkorn,
ansjósur, sinnep og hvítlauk. Bæt-
ið eggjarauðunni út í ásamt worc-
hester-sósu og tabasco-sósunni.
Hrærið þessu öllu vel saman. Bæt-
ið síðan ólífuolíunni og balsamik-
edikinu út í. Loks er salathöfuðið
rifið niður og því bætt við og svo
ristuðu brauðteningunum.
Skammtið á diska og stráið par-
mesan-osti yfir áður en salatið er
borið fram.
 MATUR
Cesar-sal-
atið slær
öll met
TENGLAR
.....................................................
www.intercontinental.com