Morgunblaðið - 22.05.2006, Blaðsíða 18

18 MÁNUDAGUR 22. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
NÚ STENDUR yfir í Hafnarhúsinu
hin árlega útskriftarsýning Listahá-
skóla Íslands. Að þessu sinni sýna
70 nemendur úr myndlistardeild,
hönnun og arkitektúr.
Þrívíð hönnun og grafísk hönnun
eru spyrtar saman í sal safnsins á
neðri hæð. Farin hefur verið sú leið
að hólfa ekki rýmið niður heldur
búa til heildarstemmningu með
stafaflúri á súlum og er það vel til
fundið. Þarna kennir ýmissa grasa.
Sumir hönnuðir vinna með fag-
urfræði hversdagslífsins og hanna
nýtt viðmót fyrir sjónvarp eða leiða-
kort fyrir strætó. Sófapúðar eru
ekki allir þar sem þeir eru séðir,
reiðhjólið er hugsað upp á nýtt líkt
og umhverfisvæn rafmagnsbifreið.
Borgarskipulag og náttúra koma
við sögu: Hannaður hefur verið
grasi vaxinn steypuveggur þar sem
gert er ráð fyrir hinu lífræna í um-
hverfi okkar og meðfærilegt tjald
tekur örskotsstund í uppsetningu.
Hugsað er fyrir gjafavörum í bland
við grótesku: Hægt er að kaupa
súkkulaðitær eða hnúa handa elsk-
unni sinni undir yfirskriftinni „ég
vil éta þig“ eða gefa 8 ára börnum
og eldri fiskbein til að smíða „mód-
el“ sem minnir á skrímsli úr Alien.
Síðastnefnda verkið er fag-
urfræðilega á mörkum frjálsrar
myndlistar og hönnunar eins og lit-
ríkt bútasaumsteppi þar sem unnið
er með reynslu kvenna og ímynd-
arheim ungra stráka. Þar er hand-
verkið í fyrirrúmi líkt og í mynst-
urbók fyrir prjónavettlinga þar sem
sótt er í þjóðlega hefð.
Dálítið er unnið undir þjóðlegum
áhrifum í verkum fatahönnuða í E-
sal safnsins á efri hæð þar sem rík
efniskennd og fjölbreytileg form-
skynjun nýtur sín í mikilli hug-
myndaauðgi. Þar er nokkuð um
rúmfræðileg mynstur og rúm-
fræðilega „uppbyggingu“ efna sem
myndar skemmtilegt samspil við út-
skriftarverkefni arkitektúrnema
hinum megin í salnum sem felst í
hönnun alþjóðahúss á Landakots-
túni. Þar má skoða tillögur sem
gera ýmist ráð fyrir hefðbundnum,
nokkurn veginn „ferhyrndum“
byggingum en aðrar endurspegla
tilraunir með ólík form. Þar er mis-
mikið tillit tekið til umhverfisins en
vonandi munu hinir ungu framtíð-
ararkitektar með tímanum draga
skynsamlegar ályktanir af skipu-
lagsmistökum sem við blasa.
Reyndar eiga allar tillögurnar það
sameiginlegt að gera ráð fyrir lág-
reistum byggingum, sumar eru
jafnvel að miklu leyti niðurgrafnar.
Ein tillagan sker sig úr fyrir
straumlínulögun sem minnir á æv-
intýraleg híbýli Barbapabba.
Myndlistardeildin teygir sig vítt
og breitt um ganga og sali líkt og
eitt verkið – „eldtunga“ úr korn-
deigi – sem hlykkjast um rýmið.
Deigið er ómótað og hefur sig á
táknrænan hátt í anda hinna nýút-
skrifuðu myndlistarnema. Þar má
fyrst og fremst greina áhrif frá
straumum og stefnum í alþjóðlegri
samtímamyndlist á kostnað sögu-
legrar vitundar eða vísunar í stað-
bundið umhverfi: Nemendurnir
virðast forðast vísun í náttúru Ís-
lands og sækja ekki í menningar-
hefðir en hið nýlega endurhannaða
Þjóðminjasafn Íslands er dæmi um
óþrjótandi brunn á þeim vettvangi.
Annarleikinn, rými og sjálfs-
skoðun myndlistarmannsins hafa
verið áberandi í myndlistinni og
endurspeglast slíkar áherslur á út-
skriftarsýningunni. Eitt verkið
miðlar ferskri sýn á sjálfið, en þar
er um að ræða „sjálfsmyndir“ sem
teiknaðar hafa verið af öðrum, svo
sem öðrum myndlistarnemum,
ólærðu fólki og börnum, og felur
verkið í sér könnun á hinu sjálf-
sprottna og fagurfræðilegri fram-
setningu. Verk sem fjalla um ann-
arleikann hafa á sér
fantasíukenndan blæ með áherslu á
frásögnina, teikningu og jafnvel
klippitækni í anda súrrealistanna.
Lítið er um málverk á sýningunni
og eru þau af óhlutbundnum toga
þar sem gerðar eru tilraunir með
efnisáferð og tækni. Innsetning-
arformið er áberandi á sýningunni
þótt erfitt sé að vinna með rými þar
sem svo mörg verk eru saman kom-
in. Þar eru hlið við hlið jafnólík verk
og afbökuð líkamsform, sem úr vell-
ur mjólkurlitur vökvi eða annað tor-
kennilegt innihald, og varasöm „að-
staða“ fyrir hjólabrettafólk, smíðuð
úr timbri sem felur í sér ótal hindr-
anir. Nokkuð er um myndbands-
verk og ljósmyndir. Þar er m.a.
unnið með ytra rými. Ummyndun
rýmis er umfjöllunarefni mynd-
bandsverks þar sem skurðgröfur
skera í landslag, sem gæti verið á
Kárahnjúkum, og í borgarbyggð.
Eitt ljósmyndaverk fjallar um það
hvernig einstaklingar skapa sér eig-
ið rými og leita síns staðar í tilver-
unni og hversdagsleikanum. Um-
myndun efnisveruleikans á sér stað
í verkum sem minna á kælikassa
annars vegar og gróðurhús hins
vegar.
Sýningarstjórar hafa skapað
sterka heildarumgjörð um fjöl-
breytt verk. Útskriftarnema skortir
hvorki metnað, fagmennsku né and-
ríki. Þeir hafa dafnað í gróðurhús-
aumhverfi skólans undanfarin 3 ár
og útskrifast nú með BA-gráðu í
myndlist, hönnun eða arkitektúr.
Næsta verkefni er framhaldsnám
eða tilraun til að festa rætur í hörð-
um markaðsheimi og þá er gott að
hafa í huga að lífríkinu þrífast ólík-
ar jurtir og það er þrautseigjan sem
gildir.
Deig í mótun
MYNDLIST
Listasafn Reykjavíkur –
Hafnarhús
Opið alla daga frá 10–17. Sýningin
stendur til 25. maí 2006.
Útskriftarsýning Listaháskóla Íslands
Morgunblaðið/Eggert
„Sýningarstjórar hafa skapað sterka heildarumgjörð um fjölbreytt verk.
Útskriftarnema skortir hvorki metnað, fagmennsku né andríki,“ segir m.a.
um útskriftarsýningu nemenda Listaháskóla Íslands að þessu sinni.
Anna Jóa
ÓPERAN Le Pays (Föðurlandið)
eftir Joseph-Guy Ropartz verður
flutt á Listahátíð 26. og 27. maí.
Atburðir óperunnar eiga sér stað á
Íslandi og segir sagan frá frönsk-
um sjómanni, sem bjargast við illan
leik eftir fárviðri og skipbrot, og
ástum hans og bóndadótturinnar
Kötu.
Verkið samdi Ropartz í byrjun
síðustu aldar en segja má að óper-
an hafi gleymst og vissu íslenskir
tónlistarspekúlantar ekki af efni
verksins fyrr en Leifur Árnason at-
vinnuflugmaður, tónlistarunnandi
og grúskari rambaði fyrir tilviljun
á upptöku með verkinu: „Ég las
einhvers staðar í bók að sannir tón-
listarunnendur yrðu endilega að
heyra þriðju sinfóníuna eftir þenn-
an Ropartz því að hún væri sann-
kallað meistaraverk,“ segir Leifur
af þeirri slóð sem leiddi hann að Le
Pays. „Ég skrifa þetta hjá mér.
Svo er ég, starfsins vegna, víðs-
vegar á flakki um heiminn, leita
víða en finn ekki verkið. Ég var
staddur í Belgíu, í Liège, og vapp-
aði þar inn í geisladiskabúð með
notuðu og nýju og það var loksins
þar sem ég fann þriðju sinfóníu
Ropartz. Ég fór að hlusta og heyrði
að þetta var yndisleg sinfónía fyrir
fjóra einsöngvara, kór og hljóm-
sveit, afskaplega fallegt verk. Ég
var svo feginn að hafa kynnst
þessu verki að ég las mér meira til
og sá að Ropartz hefði líka samið
óperuverk. Að sjálfsögðu langaði
mig að hlusta á óperu manns sem
hafði samið svona fallega sinfóníu
og hripaði þetta niður á minnismið-
ann minn.“
Síðan líður og bíður því að Leifur
finnur ekki óperu Ropartz fyrr en
hann er staddur í Boston, í Virgin-
Megastore tónlistarbúð: „Þar fletti
ég í hillunum og
rekst á splunku-
nýja útgáfu af
Le Pays, líkast
til fyrsta upp-
takan af verkinu
á geisladiski. Ég
gaumgæfi disk-
inn ekki nánar
heldur sting hon-
um bara feginn í
pokann minn. Á
leið heim til Íslands næstu nótt
dettur mér í hug að kíkja á bækl-
inginn sem fylgir upptökunni og sé
þá fljótlega að orðið Seyðisfjörður
kemur þar fram. Til að gera langa
sögu stutta var það mitt fyrsta
verk þegar ég lenti að hafa sam-
band við Jónas Ingimundarson „pí-
anósöngvara“ og segja honum
hvernig var og bað hann mig að
koma til sín með hraði.“
Byggð á sönnum atburðum
Talið er að óperan sé grundvöll-
uð á sönnum atburðum en Ropartz
byggir söguþráðinn á smásögunni
„L’Islandaise“ (Sú íslenzka) eftir
rithöfundinn Charles Le Goffic. El-
ín Pálmadóttir blaðamaður hefur
rannsakað efni bókarinnar og telur
líklegt að um sé að ræða sögu
stýrimannsins Legarff sem bjarg-
aðist einn þegar fimm franskar
skútur fórust 1873 í Lóni, utan við
Hornafjörð. Hlúð var að Legarff á
bænum Vestra-Horni þar sem Leg-
arff braggaðist. Þegar hann hélt af
landi brott með frönsku eftirlits-
skipi kvöddu heimamenn á bænum
hann, og var þar á meðal ung kona
sem grét sáran. Um borð í skipinu
var blaðamaðurinn Georges Ara-
gon, og mun líklegt talið að Legarff
hafi sagt honum alla söguna á leið-
inni heim, og birti Aragon grein um
atburðina í blaðinu Revue des deux
mondes.
„Þessi ópera er sérstök að því
leyti að meginþema óperunnar er
ekki ást og afbrýðisemi, eins og
oftast er með óperur, heldur fjallar
hún um heimþrá,“ segir Leifur.
Í óperunni segir af bretónska
sjómanninum Tual, Jörundi Egils-
syni bónda sem finnur Tual þar
sem hann er við að hverfa í kvik-
syndi, og Kötu dóttur hans sem
hlúir að sæfaranum. Með Tual og
Kötu takast ástir og biður Kata
hann að sverja við hrafnagjá þar
um slóðir að hann fari ekki frá
henni. Með vorinu fregnar Tual af
frönskum skútum á miðunum og
yfir hann hellist heimþrá. Hann
hleypir af stað á hesti sínum til
móts við skipin og styttir sér leið
um hættulega hrafnagjána. Kata
eltir barnsföður sinn til þess eins
að sjá hann hverfa með hesti sínum
í kviksyndi, þar sem hrafnarnir
sveima yfir.
Le Pays, Föðurlandið, verður
flutt í porti Hafnarhússins, 26. maí
kl. 20 og 27. maí kl. 16.
Kurt Kopecky stjórnar Sinfón-
íuhljómsveit Íslands og einsöngv-
arar eru Sigrún Hjálmtýsdóttir,
Bergþór Pálsson og Gunnar Guð-
björnsson. Stefán Baldursson leik-
stýrir, Filippía Elísdóttir hannar
búninga og leikmynd og Björn
Bergsteinn Guðmundsson sér um
lýsingu. Dansari er Lára Stef-
ánsdóttir.
Tónlist | Leifur Árnason rakti slóð óperunnar Le Pays milli heimsálfa, þar til hann fann upptöku
Grúskarinn fundvísi
Morgunblaðið/RAX
Frá Belgíu til Boston: Leifur Árnason, atvinnuflugmaður, tónlistarunnandi og grúskari.
Eftir Ásgeir Ingvarsson
asgeiri@mbl.is
Joseph Guy-Marie
Ropartz