Morgunblaðið - 04.06.2006, Qupperneq 18

18 SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
J
ulie Bindel fer ekki í grafgötur með álit
sitt á klámiðnaðinum. Hún hefur mikla
þekkingu á kynbundnu ofbeldi sem hún
segir með annars birtast í vændi, nekt-
ardansstöðum, klámi, heimilisofbeldi og
nauðgunum. Hún er sjálfstætt starf-
andi blaðamaður og fræðikona og hefur
einnig verið virk í ýmsum grasrót-
arhreyfingum. Hún er ráðgjafi um vændismál
fyrir Poppy-samtökin í London sem veita stuðn-
ing og skjól fyrir konur sem seldar hafa verið
mansali í klámiðnaðinum. Julie hélt fyrirlest-
urinn „Tengslin afhjúpuð: Eyðum aðgreiningu
á milli kláms, mansals og klámiðnaðar“ hér-
lendis á dögunum á vegum Kristínarsjóðs
Stígamóta, en sjóðurinn var stofnaður í minn-
ingu Stígamótakonu sem var fórnarlamb vænd-
is.
Ísland áfangastaður vændissala
Það er staðreynd sem flestum er kunn að í
heiminum í dag eru hundruð þúsunda kvenna
og barna flutt landa á milli til að hægt sé að
selja þau. Kaupendurnir eru nánast eingöngu
karlar sem vilja svala kynferðislegum fýsnum
sínum. Til Vestur-Evrópu einnar er áætlað að
árlega séu fluttar um hálf milljón kvenna.
Á þessari staðreynd hefur Julie mál sitt og
bendir á að flestir séu sammála um að þetta sé
vandamál. „Öll lönd eiga hlut að máli, ýmist sem
upprunaland fórnarlambanna, áfangastaður
þeirra eða millilending. Við vitum að Ísland er
áningarstöð og áfangastaður fyrir mansal en við
hjá Poppy-verkefninu höfum einnig hjálpað í
það minnsta einni íslenskri konu sem seld var
mansali til Bretlands. Allir eru sammála um að
eitthvað þurfi að gera. Ríkisstjórnir vilja taka á
vandanum, fundir eru haldnir og alþjóðasamn-
ingar samþykktir en samt vex vandamálið sí-
fellt. Ég tel að vandamálið sé að við sjáum ekki,
eða viljum ekki sjá, heildarmyndina.“
Klámiðnaðurinn forsenda mansals
Julie tengir mansal við klámiðnaðinn í heild
sinni. Hún segir þá ólíku þætti sem tilheyra
klámiðnaðinum; vændi, súlustaði, fylgdarþjón-
ustur, erótískt nudd, barnaklám, klámblöð og
-myndbönd, í raun ekki svo ólíka. Julie færir
rök að því að þessir þættir stuðli að og séu í
raun forsenda þess að mansal þrífst í heiminum
og fari sífellt vaxandi.
„Við viljum ekki vita af tengslum mansals við
löglega starfsemi á borð við næturklúbba og
klámblöð. Staðreyndin er sú að ef við hefðum
ekki löglegan klámiðnað í formi súlustaða og
annarrar klámvæðingar myndi mansal vera
dæmt til að mistakast og umfang þess myndi
snarminnka. Við höldum að þessi hlið klámiðn-
aðarins sé meinlaus og við höfum leyft henni að
blómstra að miklu leyti án eftirlits. Við getum
ekki sagst vilja súlustaði og einkadansara en
ekki vændishús og kynlífsþræla. Þetta er allt
sami hluturinn. Klámmyndir er leyfðar en ekki
mansal og misnotkun en í rauninni eru klám-
myndirnar ekkert annað en skrásetning á mis-
notkuninni. Það er ómögulegt að greina á milli.
Meirihluti landa heims sér í gegnum fingur
sér og lætur starfsemina óáreitta sem aftur leið-
ir til þess að konur og börn eru seld til þátttöku
í klámmyndum, sem nektardansarar og vænd-
iskonur.“
Julie bendir á að súlustaðir og vændishús séu
forsenda þess að mansal geti þrifist í landinu.
„Þú flytur ekki inn erlenda konu og lætur hana
vinna á götunni hér á Íslandi. Klámiðnaðurinn,
t.a.m. súlustaðir og vændishús, þarf að hafa
komið sér vel fyrir í landinu til að vera tilbúinn
til að taka á móti erlendum konum sem hingað
eru fluttar. Karlmenn sem hafa atvinnu af því
að selja konur þurfa einnig að vera til staðar í
landinu því hver á annars að taka á móti þeim
og stjórna þeim? Án klámneyslu, án súlustaða
og vændishúsa er ekki hægt að flytja inn illa
staddar erlendar konur. Það sem þó er mik-
ilvægast er að í landinu þurfa að vera karlmenn
sem eru tilbúnir til að kaupa sér konur. Menn-
ingin þarf að samþykkja að kaup á konum séu
eðlileg.“
Julie ræðir um afleiðingar þess að berjast
gegn barnaklámi og nauðungarvændi en láta
vændi fullorðinna óáreitt.
„Við einblínum á þá karlmenn sem misnota
börn í klámi eða á annan hátt sem auðvitað er
þarft. Vandinn er þó sá að við gleymum börn-
unum þegar þau verða fullorðin. Okkur finnst
hræðilegt að hugsa til þess að börn stundi
vændi og séu seld á milli landa en um leið og
stúlkan verður 18 ára segjum við þetta vera
hennar val. Þá lokast dyrnar og við viljum ekki
hjálpa. Við teljum okkur trú um að hún hafi það
gott og finnist „kynlífið“ örugglega gott.“
Hún segir að lagt hafi verið mikil áhersla á
verstu dæmi mansals sem við þekkjum en aðrar
birtingarmyndir þess látnar óáreittar. „Við
sjáum fyrir okkur konur sem dregnar eru úr
þorpunum í Austur-Evrópu og læstar inni á
vændishúsum í vestrænum ríkjum og strengj-
um þess heit að hjálpa þeim. Innfæddar konur
sem hafa verið fórnarlömb vændissala frá unga
aldri eru aftur á móti skildar eftir hjálparlausar.
Við þurfum að opna augu okkur fyrir þessum
konum, sem í öllum löndum eru fleiri en þær er-
lendu. Tvítuga íslenska konan sem alin var upp í
fátækt og óreglu og seldi sig fyrst 14 ára fyrir
dópi fær enga aðstoð af því að hún er íslensk og
hefur náð 18 ára aldri.“
Julie segir birtingarmyndir mansals vera
margar og oft leynist eymd og neyð undir sléttu
yfirborði löglegrar starfsemi. „Við þurfum einn-
ig að huga að erlendum konum sem vissu að ein-
hverju leyti að þær væru að fara að vinna í
klámiðnaðinum en óraði ekki fyrir því hversu
ógeðfellt líf þeirra yrði. Þær komu sjálfviljugar
með aðstoð milligöngumanna. Þær eru ekki
læstar inni og þær fá einhverja peninga fyrir
vinnu sína en þær eru samt fórnarlömb. Þær
vita ekki hvert þær geta farið til að leita sér
hjálpar. Það þarf ekki að læsa þær inni því þær
eiga ekki undankomu auðið. Þær eru vega-
lausar, peningalausar, tala ekki málið í landinu
og of bugaðar af skömm til að hringja í fjöl-
skyldu sína. Milligöngumenn þeirra sjá um
samskipti við lögregluna og þær eru of hræddar
til að leita réttar síns. Þær vinna á nektardans-
stöðum þar sem kúnnarnir gera ráð fyrir því að
þær séu til sölu.“ Julie segir fullvíst að konur í
þessari stöðu finnist á Íslandi, eina spurningin
sé hversu margar þær eru.
Vændi er aldrei öruggt
Julie leggur ríka áherslu á óhugnanlegar af-
leiðingar þess að láta klámiðnaðinn óáreittan.
„Ef ekkert eftirlit er haft með klámiðnaðinum
munum við ekki ná til kvenna sem þurfa hjálp
okkar né heldur koma höndum yfir glæpamenn-
ina sem selja þær. Þeir starfa óáreittir bæði í
Bretlandi og hér á Íslandi. Þeir geta verið mjög
hættulegir glæpamenn sem oft selja einnig
vopn og eiturlyf.“
Aðspurð segist Julie ekki gefa mikið fyrir þau
rök að vændi muni alltaf vera fylgifiskur mann-
legs samfélags og því sé eins gott að lögleiða
það til að gera umhverfið öruggara. „Það er
ekki hægt að gera vændi öruggt. Það er og
verður alltaf mjög skaðvænlegt fyrir andlega og
líkamlega heilsu þess sem selur sig. Auk þess
ætti að vera hægt að útrýma vændi rétt eins og
fátækt. Vissulega hefur fátækt alltaf verið til en
samt heyrum við ekki ríkisstjórnir segja að ekk-
ert sé hægt að gera til að útrýma henni. Ég
hafna því líka algerlega að kaup á vændi sé ein-
hverskonar útrás sem kemur í veg fyrir að karl-
menn nauðgi eða misnoti aðrar konur. Þvert á
móti eykur það hættuna á slíku með því að búa
til menningu þar sem litið er niður á konur og
þær meðhöndlaðar sem söluvara.“
Áhrifamáttur lagasetninga
En hver er lausnin? Julie bendir á Svíþjóð.
Svíþjóð er eina landið sem hefur gert kaup á
vændi ólögleg og á sama tíma lagt mikið uppúr
hjálp við þær konur sem hafa leiðst út í vændi.
„Nú eru liðin nokkur ár frá setningu laganna í
Svíþjóð og almenn ánægja ríkir með þá laga-
setningu. Árlega er fjölmörgum konum í Sví-
þjóð, innlendum og erlendum, hjálpað við að
koma undir sig fótunum fjarri grimmum veru-
leika klámiðnaðarins. 80% almennings eru einn-
ig sátt við lögin og ungir karlmenn vita að það
er ekki viðunandi hegðun að kaupa sér vænd-
iskonu.“
Holland er dæmi um hið andstæða, þar hefur
vændi verið löglegt og vændiskonum gert að
ganga í stéttarfélag. Klámiðnaðurinn er þar
meðhöndlaður sem hver annar iðnaður. „Afleið-
ingar þessarar lagasetningar eru ógnvænlegar.
Í Hollandi hefur mansal aukist gífurlega sem og
vændi innlendra kvenna. Einungis örlítið brot
af vændiskonum hafa tilskilin leyfi. Barnavændi
þrífst einnig undir yfirskini löglegrar starfsemi.
Þar er meirihluti almennings á því að það sé
eins og hver önnur kvöldskemmtun að kaupa
sér konu. Konum er smyglað í miklum mæli inn
til landsins og ef lögreglan reynir að hafa uppi á
þeim veifa dólgarnir þeim pappírum sem til
þarf. Þeir tala tungumálið, þeir eru með samn-
inga í rassvasanum og tangarhald á konunum
og þeir vita hvað á að segja við lögregluna. Á
löglegum vændishúsum starfa því ólöglegar
konur í kynlífsþrælkun.“
Sjá ekki muninn á að kaupa
sér hamborgara eða konu
Julie segir samfélög heims þurfa að við-
urkenna að vændi sé ofbeldi. Það sé forsenda
lagasetningar á borð við þá sænsku og til þess
fallið að koma böndum á kynlífsiðnaðinn og
mansal. „Karlmaður sem kaupir konu skaðar
hana varanlega, hvort sem það var ætlun hans
eða ekki, og konan er fórnarlamb. Það hefur
margsinnis verið sýnt framá að afleiðingar
vændis fyrir konuna eru þær sömu og ef henni
hefur verið nauðgað eða hún misnotuð á annan
hátt. Til eru vændiskonur sem segja að þeim líki
vel við starf sitt og vilji ekki láta bjarga sér. En
þær eru líka til, eiginkonurnar sem segjast
elska eiginmenn sína þó þeir hafi nauðgað þeim
og barið þær um hverja helgi í 10 ár. Sú var tíð-
in að við gengum burt og óskuðum hjónunum
góðrar nætur í slíkum tilfellum en nú vitum við
betur. Við vitum að konan þarf hjálp þó að hún
segi annað. Reynslan hefur sýnt okkur að hún
er fórnarlamb og þolandi og að slík viðbrögð eru
eðlileg. Við þurfum að sjá vændi í sama ljósi.
Kaup á vændi eiga að vera ólögleg rétt eins og
hver annar verknaður sem skaðar aðra mann-
eskju andlega og líkamlega. Samhliða því að
viðurkenna að um ofbeldisverk sé að ræða og
taka á vændi sem slíku þarf að útvega þjálfun
fyrir alla sem vinna að því að koma höndum yfir
glæpamenn sem starfa í klámiðnaðinum og
hjálpa þolendum.“
Julie segir slík lög einnig hafa gífurlegt for-
varnargildi. „Eitt sinn þótti eðlilegt að beita lík-
amlegum refsingum í skólum en seinna var það
bannað. Í dag er nánast aldrei kært á grundvelli
þessara laga því það er orðin almennt við-
urkennt í samfélaginu að líkamlegar refsingar
eru ekki barninu til góða. Við höfum frætt al-
menning um það samhliða að setja á það lög og
því hafa viðmið okkar og gildi nú breyst. Það
sama sjáum við gerast í Svíþjóð varðandi vændi.
Í Hollandi er þessu þveröfugt farið, börnum
finnst í lagi að systur þeirra séu seldar og sjá
ekki muninn á því að kaupa sér hamborgara og
konu.
Það er ekkert grátt svæði í klámiðnaðinum.
Við annaðhvort samþykkjum hann með öllu
sínu ofbeldi, misrétti, niðurlægingu og mansali
á konum og börnum eða útrýmum honum með
lagasetningu, fræðslu og hjálp fyrir fórn-
arlömbin.“
Vændi er ofbeldi
Klámiðnaðurinn og kynbundið of-
beldi er blettur á samvisku mann-
kyns. Julie Bindel hefur rannsakað
hvort tveggja og greindi frá rann-
sóknum sínum hér á landi í liðinni
viku. Auður Magndís Leiknisdóttir
hlýddi á fyrirlesturinn og ræddi við
fræðikonuna um „ógeðfelldustu
peningavél heims“, klámiðnaðinn.
Morgunblaðið/Eggert
Julie Bindel: „Það hefur margsinnis verið sýnt framá að afleiðingar vændis fyrir konuna eru þær
sömu og ef henni hefur verið nauðgað eða hún misnotuð á annan hátt.“
Höfundur er sjálfstætt starfandi blaðamaður.
Julie Bindel: „Karlmaður sem kaupir konu skaðar hana varanlega, hvort sem það var ætlun hans
eða ekki, og konan er fórnarlamb.“
19 konur leituðu hjálpar hjá Stígamótum árið
2005 vegna vændis. Flestar voru íslenskar og
allar áttu það sameiginlegt að hafa verið mis-
notaðar áður þær leiddust út í vændi.
Á Íslandi fyrirfinnast vændissalar sem
starfa í tengslum við nektardansstaði og sér-
fræðingar telja engan vafa leika á um að
skipulagt vændi sé stundað á nektardansstöð-
um á Íslandi.
Það eru einkum erlendar konur sem búa
við erfiðar aðstæður í heimalandi sínu og
hafa bágan bakgrunn sem ráðast til starfa á
nektardansstaði landsins.
Barnavændi fyrirfinnst á Íslandi.
Einstaklingar í vændi þjást mjög oft af
kvíða, þunglyndi og sjálfsmorðshugsunum.
Vændishús eru starfrækt á Íslandi.
Hérlendis er mörg dæmi um ungmenni í
eiturlyfjaneyslu sem selja kynmök til betur
stæðra eldri einstaklinga í skiptum fyrir pen-
inga, vímuefni, mat eða húsaskjól.
Á Íslandi finnast eiturlyfjasalar sem einnig
selja konur sem þeir „ná í“ á meðferðarheim-
ilum.
Staðan á Íslandi
TENGLAR
..........................................................
Vefsíður:
www.stigamot.is
www.poppyproject.org
www.catwinternational.org (Coalition Against
Trafficing in Women)
Skýrslu um félagslegt umhverfi vændis á Ís-
landi má finna á vefsíðu Dómsmálaráðuneyt-
isins:
http://www.domsmalaraduneyti.is/media/
Skyrslur/Vandi_a_islandi.pdf