Morgunblaðið - 24.09.2006, Síða 16

Þ
að er liðin tíð í þessu
þjóðfélagi að stjórn-
málastörf, þing-
mennska til dæmis,
verði ævistarf nokkurs
manns,“ sagði Sólveig Pétursdóttir,
alþingimaður og forseti Alþingis
þegar hún tilkynnti að hún myndi
ekki sækjast eftir endurkjöri til
þings næsta vor. Sólveig er 54 ára og
hefur setið á þingi frá 1991.
Sólveig hefur áreiðanlega lög að
mæla og hún er ekki ein um að
draga sig í hlé fyrir næstu kosn-
ingar. Margrét Frímannsdóttir hef-
ur ákveðið að gera slíkt hið sama.
Hún er 52 ára og hefur setið á þingi
frá 1987.
Samflokksmaður Margrétar, Jó-
hann Ársælsson, ætlar einnig að
hætta næsta vor. Hann er 62 ára og
var fyrst kjörinn á þing árið 1991.
Tveir þingmenn til viðbótar, sem
báðir eru á sjötugsaldri eins og Jó-
hann, hafa tilkynnt að þeir sækist
ekki eftir endurkjöri, þau Halldór
Blöndal, sem er 68 ára og Rannveig
Guðmundsdóttir, 66 ára. Halldór
hefur setið á þingi frá 1979 og Rann-
veig frá 1989.
Margrét og Sólveig bætast í hóp
nokkurra þingmanna, sem draga sig
í hlé fyrr en ætla mætti, ef horft er
til aldurs þeirra. Nægir þar að nefna
Svanfríði Jónasdóttur, sem er nú 54
ára og hætti fyrir síðustu kosningar,
og Bryndísi Hlöðversdóttur, 46 ára,
sem afsalaði sér þingmennsku í
fyrra. Í byrjun þessa árs sagði Árni
Magnússon einnig af sér sem þing-
maður og félagsmálaráðherra, þá
fertugur.
Úr einu starfi í annað
Ólafur Þ. Harðarson, prófessor í
stjórnmálafræði, segir að á síðari
hluta 20. aldar hafi orðið til stétt
stjórnmálamanna, þ.e. fólks sem
hafði stjórnmál að aðalstarfi, en
sinnti því ekki meðfram öðru. „Þing-
menn fóru á föst laun allt árið, með
tilheyrandi eftirlaunarétti og nú eru
stjórnmálamenn upp til hópa at-
vinnumenn. Það er alls ekki óal-
gengt að fólk starfi við stjórnmál
alla ævi, en færi sig á milli starfa,
byrji kannski í störfum fyrir flokk-
inn, fari því næst í sveitarstjórnir og
þaðan á þing og jafnvel í ríkisstjórn.
Í nágrannalöndum okkar bætist svo
við, að margir stjórnmálamenn yf-
irgefa pólitíska vettvanginn heima
og setjast á Evrópuþingið eða starfa
á annan hátt fyrir Evrópusam-
bandið.“ Ólafur segir að þótt margir,
sem starfi innan stjórnmálanna, fari
þessa leið, þá hafi þjóðfélagið jafn-
framt breyst á þann veg að fólk
skipti fremur alveg um starfsvett-
vang nú en áður. „Það þykir ekki til-
tökumál lengur að söðla alveg um,
fara í nýtt starf eða hefja nám á
miðjum aldri. Svo eru þeir sem láta
að sér kveða í stjórnmálum eftir að
hafa haslað sér völl á öðrum vett-
vangi. Í nágrannalöndum okkar hef-
ur töluvert borið á að flokkarnir fái
til liðs við sig fólk, sem hefur náð ár-
angri á öðrum vettvangi.“
Ólafur segir að það verði algeng-
ara að fólk hverfi frá stjórnmálum
áður en starfsævin sé á enda.
„Hérna áður fyrr, þegar menn
gerðu stjórnmálin að ævistarfi, áttu
þeir ekki greiða leið í önnur störf.
Núna búa þingmenn að fjölbreyttri
menntun og margir hafa mikla
Innlent | Eitt sinn taldist ævistarf að helga sig stjórnmálum, en nú virðist það breytt þannig að um geti
verið að ræða líf eftir pólitík. Menning | Tyrkneskir öfgamenn hugðust sækja rithöfundinn Elif Shafak
til saka fyrir skrif hennar, en í liðinni viku var hún sýknuð. Erlent | Junichiro Koizumi bauð eigin flokki birginn og var forsætis-
ráðherra Japans í rúm fimm ár. Á þriðjudag dregur hann sig í hlé. Íþróttir | Hvað kostar ævilöng knattspyrnuástríða?
Ekki ævistarf lengur
Eftir Ragnhildi Sverrisdóttur
rsv@mbl.is
VIKUSPEGILL»
Morgunblaðið/Kristinn
Líf eftir pólitík? Svo virðist sem það sé að verða viðurkennt að einstaklingar geti horfið úr stjórnmálum og haslað sér völl á nýjum vettvangi.
16 SUNNUDAGUR 24. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Ásgeir Sverrisson
asv@mbl.is
R
ótlausar sögupersónur,
sem skipta um rík-
isfang, trú og jafnvel
kyn, eru ekki líklegar til
að höfða til þeirra sem
hneigjast til íhaldssemi og viðtekinna
gilda. En skáldsögur tyrknesku
skáldkonunnar Elif Shafak hafa ekki
eingöngu komið róti á huga hinna
hreintrúuðu í heimalandi hennar;
verðir hins veraldlega þjóðskipulags
sem Mustafa Kemal Ataturk inn-
leiddi í Tyrklandi eru síður en svo
hrifnir af framlagi Shafak til heims-
menningarinnar og það sama á við
um tyrkneska þjóðernissinna.
Á fimmtudag var Shafak sýknuð af
ákæru um að hafa „ófrægt tyrkneska
þjóðarvitund“ með ummælum sem
armenskar sögupersónur í met-
sölubók hennar „Bastarðurinn frá
Istanbúl“ („Baba ve Pic“ á tyrk-
nesku) láta falla. Kveðið er á um að
slíkt athæfi sé refsivert í 301. grein
tyrkneskra hegningarlaga. Mál Sha-
fak hefur vakið mikla athygli, á því
eru ótalmargar hliðar sem snerta
stjórnmál í Tyrklandi, viðleitni rík-
isins til að nálgast Evrópusambandið
(ESB) og síðast en ekki síst fjölda-
morð á Armenum sem Tyrkir í tíð
Ottómannaveldisins eru vændir um.
Ákærunni var vísað frá með þeim
rökum að skáldkonan hefði ekki
gerst sek um þetta meinta glæpa-
verk. Elif Shafak var ekki viðstödd
er úrskurðurinn var kveðinn upp en
hún eignaðist fyrsta barn sitt, dóttur,
á laugardag í liðinni viku. Hefði hún
verið fundin sek um móðgunina hefði
hún átt allt að þriggja ára fangels-
isdóm yfir höfði sér.
Ákæran á hendur henni var talin
prófmál fyrir dómskerfið í Tyrklandi
og getu stjórnvalda og vilja til að
virða vestræn ákvæði um tjáning-
arfrelsi. Málið hefur pólitískar vís-
anir þar í landi þar sem að baki að-
förinni að skáldkonunni stóð hópur
íhaldssamra lögfræðinga sem and-
vígir eru því að Tyrkir bætist í hóp
Evrópusambandsþjóða. Flokkur
þessi hefur farið gegn fleiri frjáls-
lyndum menntamönnum í Tyrklandi
á undanliðnum árum.
„Bastarðurinn frá Istanbúl“ er
saga fjögurra kynslóða kvenna og
gerist ýmist í Tyrklandi og í Banda-
ríkjunum. Sögð er saga armenskrar
fjölskyldu sem flúði fjöldamorðin
sem Armenar sættu 1915 en skilur
eftir sig barn sem alið er upp sem
múslimi og Tyrki. Bókin kom út á
tyrknesku í marsmánuði og hafa
meira en 60.000 eintök selst. Viking
Penguin mun gefa hana út á ensku í
janúar á næsta ári.
Í kaflanum sem kallað hefur for-
dæmingu yfir Elif Shafak veltir ein
sögupersónan, karlmaður af ar-
menskum uppruna, því fyrir sér
hvaða útgáfu af sögunni frænka
hans, barnið sem varð eftir í Tyrk-
landi, tileinki sér. Hann spyr hvort
hún muni fullyrða að hún sé „barna-
barn þeirra sem lifðu af þjóð-
armorðið og misstu alla ættingja sína
í slátrun Tyrkjanna 1915 en sjálf hef
ég verið heilaþvegin til að neita því
að þjóðarmorðið hafi átt sér stað
vegna þess að ég var alin upp af ein-
hverjum Tyrkja sem heitir Mus-
tapha.“ Shafak segir fráleitt að með
þessum orðum söguspersónunnar
hafi hún gerst sek um glæp. „Ef
skáldsaga fjallar um þjóf er ekki þar
með sagt að höfundurinn sé þjófur,“
segir hún.
Tyrkir neita allri ábyrgð á þjóð-
armorðinu 1915 og segja raunar ekk-
ert slíkt hafa átt sér stað, Armen-
arnir hafi fallið í átökum og það hafi
mikill fjöldi Tyrkja einnig gert. Ar-
menar halda því fram að um ein og
hálf milljón manna hafi verið tekin af
lífi 1915-1917 á landsvæði sem nú er í
austurhluta Tyrklands. Tyrkir stað-
hæfa að hér ræði um grófar ýkjur,
nokkur hundruð þúsunda manna hafi
fallið í bardögum. Deilan eitrar sam-
skipti ríkjanna og raunar berjast Ar-
menar ákaft fyrir því að þjóð-
armorðið verði viðurkennt á
alþjóðavettvangi. Tyrkir verjast sér-
hverri slíkri viðleitni, einnig á vett-
vangi Evrópusambandsins en við-
ræður um aðild að því hófust í
október í fyrra.
Elif Shafak tók í fyrra þátt í fyrstu
ráðstefnunni sem haldin hefur verið í
Istanbúl um þjóðarmorðið meinta.
Lögmannahópurinn íhaldssami
reyndi einnig að koma í veg fyrir að
ráðstefnan væri haldin.
Staðlausar rætur
Shafak verður seint vænd um að
leitast við að hlífa lesendum sínum.
Fyrri bækur hennar þykja ágengar
og fjalla gjarnan um flótta, menning-
MENNING»
AP
Fjölmenningarleg Rithöfundurinn Elif Shafak býr bæði í Tyrklandi og
Bandaríkjunum og er hraðmælt á ensku og spænsku auk tyrknesku.
Dómur sögunnar
Skáldkonan Elif Shafak sýknuð af ákæru um
að hafa ófrægt tyrkneska þjóðarvitund
INNLENT»