Morgunblaðið - 24.09.2006, Qupperneq 34

daglegt líf
34 SUNNUDAGUR 24. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
H
árið á Mary Ellen
Mark er svart, enda
höfuðið framköll-
unarherbergi. Hæglátt
fas, tvær fléttur og ber-
ir fætur í opnum skóm,
eiginlega minnir hún á
indíána. Nema hún er
alltaf með vélbúnað í höndunum, ef ekki mynda-
vél þá farsíma. Augnablikin eru dýrmæt ljós-
myndurum. Stúlka og strákur liggja fléttuð
saman á Lyngási. Þegar Mary Ellen sér ljós-
myndir Ellenar starfsmanns af þeim, þá stekk-
ur hún upp á stól og byrjar að smella. Anika og
Magnús haldast arm í arm og Mary Ellen kall-
ar:
– Eru þau skotin?
Ágústa starfsmaður hlær bara. Á veggnum
eru myndir af mótorhjólum og stórt plakat
myndarinnar „Superman Returns“. Í næsta
herbergi liggur Beinta María í fanginu á Birnu
starfsmanni og potar í augað á henni; þannig tjá
sumir væntumþykju sína, – eða er það kannski
stríðni?
Mary Ellen neyðist til að hætta þegar Anika
er sótt. Eftir liggur Magnús og horfir upp í
stjörnubjart loftið, þar sem stjörnur hanga á
snúrum. Þannig eru stjörnurnar á þessum stað
– þær skína bjart en þurfa festinguna.
Gengur inn í heiminn
– Það er gaman að fylgjast með henni vinna,
þetta er meiri eljan,“ segir Erla Gunnarsdóttir
skólastjóri Safamýrarskóla. Hún kemur átta á
morgnana og stendur í ströngu til fimm á daginn.
Og greinilegt að hún gengur inn í þennan heim
eins og ekkert sé eðlilegra. Þegar krakkarnir fara
í sund þá stekkur hún ofan í til þeirra til að ljós-
mynda þau þar. Hún lætur sér ekki nægja að
fylgjast með heldur tekur þátt í lífi þeirra.
Mary Ellen Mark hefur fylgst með fötluðum
krökkum í Safamýrarskóla, á Lyngási og í Öskju-
hlíðarskóla í heilan mánuð og myndað þá fyrir
ljósmyndasýningu í Þjóðminjasafni Íslands sem
opnuð verður í september á næsta ári. Á sama
tíma hefur Martin Bell eiginmaður hennar tekið
upp efni fyrir heimildarmynd um líf Alexanders
Pálssonar, fatlaðs stráks í Öskjuhlíðarskóla, en
Martin hefur m.a. fengið óskarstilnefningu fyrir
heimildarmyndina Streetwise um líf unglinga á
götunni í Seattle. Mary Ellen þekkir vel til í
Öskjuhlíðarskóla, því hún var tilnefnd til verð-
launa á Visa Pour l’Image-ljósmyndahátíðinni í
Perpignan í Frakklandi fyrir myndaþátt frá degi
í Öskjuhlíðarskóla sem birtist í Morgunblaðinu í
árslok 2005. Á meðal þeirra krakka sem hún
myndaði var Alexander.
– Hann er ástæðan fyrir því að ég réðist í þetta
verkefni, segir hún. Eftir því sem ég kynntist
honum betur rann upp fyrir mér hve mikið er í
hann spunnið. Hann talar ekkert tungumál, en
getur samt tjáð sig og skilningurinn er meiri en
mig óraði fyrir. Hann skynjar allt og drekkur það
í sig. Þegar ég geng inn á skólalóðina sér hann
mig alltaf, alveg sama hversu langt er í hann,
hann er með haukfrána sjón, og honum sárnar ef
ég byrja ekki á að heilsa honum. Ég mun sakna
Alexanders. Þannig byrjaði ég á þessu verkefni –
við tengdumst strax. Og það sama gerðist þegar
ég hitti Steinunni [Sigurðardóttur fatahönnuð]
án þess að ég hefði hugmynd um að hún væri
móðir hans. Hún og Páll [Hjaltason arkitekt]
hafa hugsað einstaklega vel um hann. Þau elska
hann svo mikið. Er hann ekki yndislegur, spyr
hún Martin.
– Jú, hann er einstakur krakki, svarar Martin.
Þannig er oft samskiptamynstrið hjá þeim,
um leið og Mary Ellen hefur orðað hugsun, þá
varpar hún henni sem spurningu yfir á Martin.
– Er það ekki, Martin?
Teikningar eftir krakka
Það er húsfyllir á opnum fyrirlestri Mary Ell-
en í Listaháskólanum og margir verða frá að
hverfa. Hún situr við borð, flettir myndum á
tjaldinu og segir sögur af sumu því sem fyrir
augu ber, svo sem tólf ára vændisstúlku í
Bombay og tvíburasystrunum Paulu og Paulie
sem eiga sér þá ósk að deyja saman.
– Ég ætla að halda annan stærri fyrirlestur
með nýju myndunum þegar sýningin verður
opnuð í Þjóðminjasafninu, segir þessi hálfsjö-
tuga kona, sem er einn virtasti ljósmyndari
samtímans. Hún er margverðlaunuð og var um
aldamótin valin áhrifamesti starfandi kven-
ljósmyndarinn af einu helsta ljósmyndatímariti
Bandaríkjanna, American Photo.
Þegar Mary Ellen Mark sekkur sér ofan í við-
fangsefnin kemst ekkert annað að, sem sést vel
á því að hún verður áhugalaus ef talið leiðist að
öðru. Oftast snúa verkefnin að fólki sem er frá-
brugðið að einhverju leyti eða býr við sérstakar
kringumstæður. Hún gengur þá inn í aðstæð-
urnar, nær trausti fólks og fylgir því eftir dög-
um og vikum saman.
Dæmi um það eru frásagnir sem hún hefur
unnið gagngert fyrir tímarit og bækur, eins og
þegar hún fylgdist í nokkrar vikur með Fe-
derico Fellini gera kvikmyndina Satyricon,
dvaldi á öryggisdeild fyrir geðsjúkar konur í
Oregon um nokkurra vikna skeið, fylgdist með
lífinu á líknarheimili Móður Theresu í Kalkútta
eða bjó meðal vændiskvenna í Bombay.
Á sýningunni á Þjóðminjasafninu næsta
haust verða einnig myndverk eftir nemendur
Safamýrarskóla. Til tals hefur komið að sýn-
ingin fari víðar með UNICEF, en það er enn á
hugmyndastigi. Margrét Hallgrímsdóttir þjóð-
minjavörður er formaður fulltrúaráðs UNI-
CEF og segist hafa lýst hugmyndinni á stjórn-
arfundi og talað um hvað þetta væru frábærir
krakkar, hvert með sínu móti.
– Ég sagðist vilja bæta myndum þeirra í bók-
ina. Þar á meðal væru stórkostlegar teikningar
eftir stúlku sem hefði unnið til verðlauna í sam-
keppni barna, ekki einungis fatlaðra. Þá spurði
Eiður Guðnason, sem einnig á sæti í stjórninni:
„Manstu hvað hún heitir?“ Ég svaraði: „Lára
Lilja.“ Þá sagði hann stoltur: „Þetta er dóttur-
dóttir mín sem þú ert að lýsa.“
Spörfugl og smali
Þegar blaðamann ber að garði í Safamýr-
arskóla er Mary Ellen Mark að mynda Önnu
Sóleyju sem situr í fanginu á starfsmanni og
raular hip hop lag. Í rúminu fær Karolis púst og
kallar Mary Ellen litla drenginn „spörfuglinn“.
Hún nefnir krakkana gjarnan á lýsandi hátt. Ef
til vill til að komast nær þeim. Yfir í Lyngási
sitja Halli og Pétur í sófanum.
– Þeir eru bestu vinir, segir hún.
Úr hátalaranum ómar hip hop í flutningi 50
Cent. Halli stendur upp, gengur til blaðamanns,
grípur hönd hans og stígur í takt við sveifluna.
Og þó að hann setjist aftur helst sveiflan í búkn-
um. Pétur sýgur puttann, sem hann gerir ekki
alla jafna, en hann er óvenju spenntur þennan
dag. Það eru margir framandi gestir í heim-
sókn. Mary Ellen er með myndavélina á lofti, en
hefur þó róandi nærveru, án þess hún tali mikið
þegar hún vinnur – hún tjáir sig með látbragð-
inu. Halli bregður á leik og gerir dýrahljóð.
– Hann var smali í fyrra lífi, segir hún og
brosir góðlátlega.
Það kunna fleiri trikk.
– Hvernig gerir töffarinn, spyr Anna starfs-
maður.
Pétur krossar hendur og gerir rappmerki
með fingrunum.
– Brostu, segir hún vinalega.
Og hann brosir.
– Eru þetta klíkumerki – og hvar hefur hann
þá lært þau, spyr Mary Ellen.
– Þetta er örugglega merki leynilegrar klíku
hryðjuverkamanna sem þrífst einungis innan
veggja þessa skóla, segir Martin og hlær.
Pétur lætur sér fátt um finnast í rapparabux-
unum sínum.
– Hann heldur að hann sé svartur, en hann er
hvítur, segir Mary Ellen.
– Hann á langa leið fyrir höndum, segir Mart-
in brosandi.
Stjörnur
á snúrum
Mary Ellen Mark hefur ljósmyndað fatlaða krakka í Safamýr-
arskóla og á Lyngási í heilan mánuð. Hún er að sýna litbrigði
mannlífsins; krakkana sem stundum gleymast. Pétur Blöndal
talaði við ljósmyndarann og fleiri sem að verkefninu koma.
Vinir Ljósmyndarinn Mary Ellen Mark með Bjössa vini sínum úr Lyngási sem hún kallar „bangsa“.
Morgunblaðið/Mary Ellen Mark
Einn dagur Mary Ellen Mark var tilnefnd til verðlauna fyrir myndaþátt úr Öskjuhlíðarskóla.