Morgunblaðið - 07.10.2006, Qupperneq 40

40 LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
Í ár er 100 ára
ártíð þessara
mætu hjóna, en
bæði voru þau
fædd í Reykja-
vík, hún 7. janúar
1839, hann 29.
ágúst 1840. Hann
var sonur Peter-
sens gullsmiðs í
Reykjavík, ætt-
aður frá Kaup-
angi í Eyjafirði.
Katrín var Reyk-
víkingur í ættir
fram í föðurætt,
en móðurættin kom úr Árnessýslu.
Madame Petersen, eins og Katrín
var ævinlega kölluð, var sögð afar
fíngerð kona og hárprúð. Lágvaxin
var hún, fyrirmannleg og bar hefð-
arkonusvip. Pétri Jakob er lýst sem
dagfarsprúðum hlédrægum og
mjög snyrtilegum, fáguðum manni.
Katrín Illugadóttir Petersen
og Pétur Jakob Petersen
Sagt er að þau hafi á efri árum ekki
blandað geði við marga, en þegar
yngri voru verið afar glaðvær og
tekið virkan þátt í skemmtunum,
dansleikjum á vetrum og útreiðar-
túrum yfir sumarmánuðina. Þetta á
sér skýringar sem auðskildar eru
við frekari lestur tilvitnana síðar í
greininni. Pétur Jakob fluttist ung-
ur til Keflavíkur, aðeins 17 ára að
aldri og gerðist verslunarþjónn hjá
Siemsens-verslun. Hann vann sig
fljótt upp í það að verða bókhaldari
við þá verslun og orðlagður var
hann fyrir ágætt starf. Var lengi til
hans jafnað um fyrirmyndarbók-
færslu eins og segir í bókinni
„Keflavík í byrjun aldar“. Hann
byggði sér allstórt hús með útihús-
um og það sem ekki var síður mik-
ilvægt, hann átti frekar stórt tún
sem nauðsynlegt var til þess að
geta haft einhvern bústofn auk
reiðhesta. Ég man ennþá þetta tún
og eitthvert húsanna þegar ég fór
að muna eftir mér á stríðsárunum í
Keflavík þar sem ég ólst upp í
Klampenborg sem var örstutt frá
fyrrum heimili langafa míns og
langömmu. Afi minn, Júlíus Pet-
ersen, átti það eða hafði að minnsta
kosti umráð yfir því á þeim árum.
Þar voru ætíð allnokkrir hestar,
bæði hans og nágranna. Það voru
mikil forréttindi að fá að alast upp í
miðbæ Keflavíkur innan um búskap
og trillubátaútgerð, einkum frá
Jóni í Garðshorni, sem bjó í götunni
minni, Túngötu. Bryggjan var nán-
ast beint niður af við Hafnargötuna
og stakkstæðið til breiðslu og
þurrkunar fiskjar mitt á milli. Ekki
skal það gleymast að allir í nánasta
umhverfi mínu voru yndislegt fólk
og man ég ekki eftir neinu nema
fallegu og góðu frá þessum árum
öllum. Enda er Keflavík alltaf minn
heimabær hvar svo sem ég dvel
hverju sinni.
Eftir að Pétur Jakob hætti störf-
um hjá Siemsens-verslun verður
hann starfsmaður Duus-verslunar
þar til hann veikist 60 ára að aldri.
Eitthvað er á reiki um starfsheiti
hans hjá Duusverslun, samanber
bækur og manntal frá 1890. Tveir
menn, báðir prestar, segja þó að
hann hafi verið faktor við versl-
unina (samanber skýringar í orða-
bók Sigfúsar Blöndals). Þannig seg-
ir síra Sigurður B. Sívertsen í
Suðurnesjaannál frá helstu versl-
unarmönnum í Keflavík á árinu
1880: „Verslunarfulltrúi hans er
Pétur Joh. Petersen. Hann er dug-
legur maður, ósérhlífinn og örugg-
ur þegar á liggur, greindur og vel
að sér og húsbóndahollur. Fjárhag-
ur hans stendur ekki vel því hann
er fjölskyldumaður og bæði kona
hans og systir mjög heilsulitlar.“
Að þessu sögðu vil ég bæta við að
þau hjón, Katrín og Pétur Jakob,
eru í heimildum sögð afar hjálpsöm
ekki síst þeim sem minna mega sín.
Eitt dæmi skal hér nefnt: Sigþrúð-
ur ung kona úr Mýrarsýslu, giftist
Jón Guðmundssyni sjómanni og
bjuggu þau aðallega í Keflavík.
Eignuðust þau fjölda barna. En svo
kom áfallið, eftir róður hné Jón nið-
ur á stakkstæðinu ofan fjörunnar
bráðkvaddur, 41 árs að aldri. Það
má nærri geta hverjir erfiðleikar
hafa steðjað að Sigþrúði, ekkju
hans. En þess er getið í „Sögu
Keflavíkur“ á bls. 161.
Árið 1868 þegar elsta dóttir Sig-
þrúðar sem lifði, Sigríður að nafni,
skyldi flutt hreppaflutningi upp á
Mýrar ásamt móður og systkinum,
þó svo að Sigríður hefði unnið sér
búseturétt í Keflavík, greip Pétur
Jakob Petersen inn í atburðarrás-
ina. Hreppstjórar voru ósammála
og vísuðu hvor á annan en tóku sig
svo saman og ákváðu að öll börnin
skyldu flutt hreppaflutningi á Mýr-
arnar. Pétur Jakob Petersen var
hjálpsamur og féll ekki þessi fram-
100 ára ártíð
✝ Hreinn Stef-ánsson fæddist í
Svalbarði í Nes-
kaupstað 20. maí
1929. Hann lést á
Fjórðungssjúkra-
húsinu í Neskaup-
stað 29. september
síðastliðinn 77 ára
að aldri. Foreldrar
hans voru Stefán
Guðmundsson, f.
14.12. 1881, d. 21.8.
1955, og Sesselja Jó-
hannesdóttir, f. 9.8.
1889, d. 10.4. 1974.
Hreinn var yngstur átta systk-
ina. Systkini hans eru: Helga, f.
8.10. 1911, látin; Jóhannes, f. 9.3.
1913, látinn; Ólöf Jóna, f. 6.5.
1915, látin; Sveinbjörg, f. 23.7.
son, sonur þeirra er Jóhann Ísak,
c) Hans Ögmundur, f. 30.9. 1974,
d) Grétar, f. 17.4. 1976, sambýlis-
kona Steinunn Elna Eyjólfsdóttir,
dóttir þeirra er Hanna María. 2)
Ómar Sævar, f. 14.6. 1953, kvænt-
ur Sveinlaugu O. Þórarinsdóttur,
f. 15.2. 1949. Sonur hennar af fyrri
sambúð er Þórarinn Ómarsson, f.
3.8. 1971, sambýliskona Sigríður
Þrúður Þórarinsdóttir, f. 28.3.
1974, börn þeirra eru Fannar Örn
og Tinna Rut.
Hreinn stundaði sjómennsku frá
unga aldri en starfaði síðar meir
sem málari og einnig hjá Síld-
arvinnslunni. Hreinn bjó ásamt
eiginkonu sinni Elísabetu mest all-
an sinn búskap í Neskaupstað. Eft-
ir fráfall hennar bjó hann áfram á
heimili þeirra hjóna í Miðstræti
16.
Útför Hreins verður gerð frá
Norðfjarðarkirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 11.
1916; Karl, f. 9.11.
1919, látinn; Garðar,
f. 29.2. 1924, látinn;
og Auðbjörg, f. 27.7.
1925.
Á gamlársdag árið
1960 giftist Hreinn
Elísabetu Guðnadótt-
ur, f. í Reykjavík
13.5. 1935, d. 4.9.
1977. Börn hennar af
fyrri sambúð eru: 1)
María, f. 1.10. 1951,
gift Jóhanni Grétari
Stephensen. Börn
þeirra eru: a) Hreinn,
f. 27.7. 1970, sambýliskona Anna
Kristina Larsson, börn þeirra eru
Aksel Vilgot og Elmer, b) Elísabet
Sigríður, f. 11.10. 1972, sambýlis-
maður Ingimundur Gunnar Níels-
Elsku tengdapabbi.
Ég sendi þér kæra kveðju,
nú komin er lífsins nótt.
Þig umvefji blessun og bænir,
ég bið að þú sofir rótt.
Þó svíði sorg mitt hjarta
þá sælt er að vita af því
þú laus ert úr veikinda viðjum,
þín veröld er björt á ný.
Ég þakka þau ár sem ég átti
þá auðnu að hafa þig hér.
Og það er svo margs að minnast,
svo margt sem um hug minn fer.
Þó þú sért horfinn úr heimi,
ég hitti þig ekki um hríð.
Þín minning er ljós sem lifir
og lýsir um ókomna tíð.
(Þórunn Sigurðardóttir.)
Nú ert þú farinn frá okkur og laus
frá þessu veikindastríði. Þú fórst í
gegnum öll þín veikindi með æðru-
leysi og hógværð. Sagðir alltaf: „Það
þýðir ekkert að kvarta.“
Mig langar að þakka þér hvað þú
tókst mér og Tóta mínum vel, þegar
við Sævar fórum að búa saman í
Miðstræti 16, þú á efri hæð og við á
neðri. Þú tókst syni mínum eins og
einu af barnabörnum þínum, þetta
hef ég alltaf metið mikils. Þér var
alltaf svo umhugað um hvernig hon-
um farnaðist.
Mér fannst svo gaman hvað þú
hafðir mikla ánægju af litlu barna-
börnunum þínum og Sigurlaugu litlu
vinkonu okkar. Alltaf passaðir þú að
allir fengju jólagjafir frá þér, baðst
mig að kaupa jólagjafirnar handa
Tinnu og Fannari og vildir hafa þær
rausnarlegar, varðst alltaf svo glað-
ur þegar ég var búin að þessu.
Tómlegt verður að hafa þig ekki
með okkur um jólin, þá vantar þig til
að spila Olsen Olsen, með Tóta og
Sævari.
Tinna og Fannar sakna þín mikið.
Ég þakka þér, Hreinn minn, fyrir
öll góðu samtölin okkar, þú sagðir
mér margt en alltaf var þér efst í
huga fjölskyldan. Alltaf hrósaðir þú
mér fyrir garðinn, það þótti mér
vænt um, þú hafðir mikla ánægju af
blómunum og trjánum.
Ég á eftir að sakna þess að heyra í
þér á efri hæðinni. Ég veit að þér líð-
ur vel hjá Elsu þinni og öðrum ást-
vinum.
Öll samskipti við þig mun ég varð-
veita í fallegri minningu um þig.
Fegurðin býr í sálinni. Þín verður
sárt saknað.
Með þessum orðum bið ég algóðan
Guð að leiða þig inn í ljósið og kær-
leikann og vernda þig.
Hafðu þökk fyrir allt og allt.
Þín tengdadóttir
Sveinlaug O. Þórarinsdóttir.
Ég veit að þú vildir lítið umstang
þín vegna og sjálfsagt ekki viljað að
ég skrifaði þessi kveðjuorð til þín.
Hefði ég fært það í tal þykist ég vita
að þú hefðir beðið mig um að hafa
það stutt og vera ekki með óþarfa
glys né skraut. Það er samt einhvern
veginn þannig að ekki er hægt að
hugsa til þín án þakklætis og hlýju
um ókomin ár.
Bæði var að þú varst fallegur
maður eins og öll þín austfirsku
systkini, börn Sesselju Jóhannes-
dóttur og Stefáns Guðmundssonar,
ömmu og afa á Neskaupstað, og hitt
að þú sýndir mér áhuga einhverra
hluta vegna,varst oft með gaman-
sögur á vör og áttir létt með spjall og
skemmtilegt var að heyra þig segja
frá glaðan í skapi.
Amma var ættuð frá Nolli í Grýtu-
bakkahreppi í S-Þingeyjarsýslu og
fór sextán ára gömul austur á firði
að leita sér að vinnu en áður hafði
Lilja systir hennar farið til Mjóa-
fjarðar. Hún staldraði við á Seyð-
isfirði í einn vetur og vann sem hús-
hjálp hjá kaupmanninum í
Stefánshúsi sem svo var kallað,
pússaði silfur, stell og átján lamp-
aglös ásamt öðru sem til féll á því
ríkmannlega heimili eins og hún
sagði svo oft frá. Þá bjó afi á Trölla-
nesi á Neskaupstað ungur maður
ásamt bróður sínum Þorbergi og
Guðrúnu systur og sagt var að báðir
bræðurnir hefðu viljað eiga Sessu en
afa valdi hún. Helga móðir Stefáns
dó langt fyrir aldur fram er hann var
15 ára gamall, fögur kona og kölluð
Helga hin fagra.
Sesselja og Stefán eignuðust átta
börn, fjögur elstu þau Helga móðir
mín, Jóhannes, Sveinbjörg og Ólöf
fæddust á Tröllanesi. Karl fæddist í
Bjarnaborg, hús er Stefán missti og
varð að selja og síðar gert að spítala
um tíma. Garðar og Auðbjörg voru
fædd í Enni, en Hreinn fæddist 1929
í Svalbarða sama dag og Ólöf systir
hans fermdist. Húsið var rifið fyrir
nokkrum árum og stóð í hallanum
fyrir ofan lystigarðinn. Ekki stórt á
mælistiku veraldar gæða en þeim
mun stærra af hjartahlýju og lifir í
minningunni um þá er þar bjuggu.
Þar bjó hann aftur á sínu æskuheim-
ili í stuttan tíma eftir að hann fluttist
með konu sinni Elísabetu Guðna-
dóttur til Neskaupstaðar. Ég man
eftir þessari glæsilegu konu og
heimsótti á spítala 1977 í Reykjavík,
svo full bjartsýni á góðan bata og
bauð mér og fjölskyldu minni til
heimsóknar austur næsta sumar.
Þau orð festust mér í minni um
hverfleika lífsins en jafnframt óbil-
andi lífsbaráttu og bjartsýni þrátt
fyrir raunir og sjúkdóma en fáum
vikum seinna var hún öll og nú tæp-
um þrjátíu árum seinna lést Hreinn
á Fjórðungssjúkrahúsinu á Nes-
kaupstað 29. sept. sl. eftir stutta
banalegu.
Ég heimsótti móðurbróður minn í
síðasta sinn á Landspítalann 8.
ágúst sl. Þá eru sennilega liðin tíu ár
frá því er hann gekkst undir mjög
erfiðan uppskurð vegna ristil-
krabbameins.Yfir það komst hann á
ótrúlegan hátt með þrautseigju hins
þolgóða sjómanns er marga hildina
háði við Íslandsstrendur. Hann byrj-
aði sextán ára gamall á síldarbátum
frá Neskaupstað síðar á dagróðra-
bátum en þótti vistin þar hörð. Kall-
aði þó ekki allt ömmu sína. Barðist
við óveður og ísingu á Nýfundna-
landsmiðum á Karlsefni og Neptún-
usi. Var við veiðar norður í Íshafi
mánuðum saman í útilegu, allt norð-
ur undir Bjarnarey á Agli rauða. Það
sagði hann að hefði verið erfitt fyrir
margan manninn að lifa við, slík var
einangrunin og einmanaleikinn.
Já, það þarf sterka skapgerð og
heilsteypta til að halda út árum sam-
an sjómennsku við ísakaldar strend-
ur. Vaktirnar sex klukkustundir á
dekki og sex í hvíld áður en tilkomu
sex og tólf. Gömlu mönnunum þótti
það mikil bót. Kannski var vernd-
arhönd vakandi yfir honum og
Garðari bróður hans, er tók út í
óveðrinu mikla á Nýfundnalands-
miðum en bjargaðist. Tveir af tog-
urunum er Hreinn frændi var skip-
verji á fórust síðar, Goðanes við
Færeyjar og Egill rauði við Grænu-
hlíð.
Mér er í fersku minni dvöl hans
nokkra vetrarmánuði heima á Ísa-
firði á sjötta áratugnum. Á þessum
snjóþungu og dimmu vetrarvikum
gaf hann sig mikið að okkur bræðr-
um og spilaði við okkur á kveldin af
miklu kappi, sagði sögur og okkur
starsýnt á þessar stóru hendur, karl-
mennskulund og fas. Heimsóknir
fjölskyldu minnar austur á firði voru
ekki áhlaupaverk með kaupskipa-
ferðum og rútum yfir fjöll og firn-
indi. Alltaf var gott að koma heim í
Svalbarð þar sem amma beið og þá
sat hann stundum á tröppunum í sól-
inni, reykti sínar sígarettur í ullar-
sokkunum og trollpeysunni, klofstíg-
vélin í kjallaranum, nýkominn af
sjónum. Var hægt að eiga flottari
frænda?
Í öllum systkinunum bjó listrænn
strengur sem ekki kæmi mér á óvart
að ætti eftir að blómgast og ná full-
um þroska í eftirlifandi kynslóðum.
Þennan þráð sló hann stundum
fyrr á árum með penslum sem urðu
að listfengri mynd eða í málningar-
vinnu síðar á ævinni.
Að leiðarlokum þakka ég þér fyrir
samfylgdina og þá ímynd sem þú
gafst mér ungum og alltaf fylgir
mér. Ástvinum þínum og eftirlifandi
systkinum votta ég samúð mína og
bið guð að blessa þig á ókunnum höf-
um.
Stefán Finnsson.
Minningarorð um Hrein Stefáns-
son sem jarðsunginn verður frá
Norðfjarðarkirkju laugardaginn 7
október nk.
Það var alltaf svo fallegt og gott
veður á Norðfirði á þeim árum sem
mér auðnaðist að dvelja þar nokkr-
um sinnum part úr sumri. Það var
ekki bara hlýtt í veðri eins og manni
finnst reyndar alltaf hafa verið þeg-
ar mann leið vel í æsku. Heldur var
það hlýjan í fólkinu mínu úr Sval-
barði sem yljar mér enn.
Í Svalbarði bjó hún amma mín
með tveim börnum sínum í litlu húsi
og þar bjó ég þegar ég dvaldi þar.
Einn bræðra mömmu var Hreinn
sem í dag er kvaddur. Hann varð
strax mikill vinur minn. Mikið glæsi-
menni, hár vexti, kraftalegur, dökk-
ur yfirlitum og myndarlegur svo af
bar. Hann var ákveðinn og sú mann-
gerð sem borin var virðing fyrir. Af
Hreini geislaði og það hæfði honum
vel að stjórna fólki til vinnu. Ég fann
fljótlega hversu langt væri hægt að
ganga í samskiptum við hann. Alltaf
var tími til þess að ræða við lítinn
frænda.
Þau voru sjö systkini mömmu og á
þeim tíma bjuggu þau öll nema tvö á
Neskaupstað. Ég man að ég hélt að
fullorðna fólkið á Norðfirði svæfi
aldrei. Þrátt fyrir þetta fann maður
ekki fyrir þreytu eða spennu hjá
fólkinu. Það var ekki leiðinlegt að
vera strákurinn hennar Helgu úr
Svalbarði í heimsókn í þá daga.
Hreinn hafði siglt um heimsins
höf og oft komist í hann krappan á
úthöfunum á togurum. Hann var
ekki mjög margmáll um sín mál en
sagði sögur sem enn eru í minni.
Á þessum árum var hann meðal
annars verkstjóri á síldarplani. Fyr-
ir honum bar ég mikla virðingu;
hann var mín fyrirmynd. Í frænda
mínum bjó listamaður. Hann átti
auðvelt með að teikna og sérstak-
lega að skera út í tré. Það bera hlutir
eftir hann vitni um.
Síðar kom hann við hjá okkur á
Ísafirði þá siglandi á stórum skipum
og hafði þá í pokahorninu varning
sem sjaldnast sást á borðum al-
mennings.
Ein jólin kom hann í heimsókn til
okkar vestur og dvaldi í 2–3 vikur.
Þá var gaman að lifa. Honum var vel
tekið af systir sinni og við drengirnir
horfðum til hans með lotningu. Það
var eins og við hefðum eignast stór-
an bróður.
Síðar eignaðist frændi minn
elskulega konu, hana Elsu. Börnum
hennar gekk hann í föðurstað. Mér
fannst þau alltaf vera eins og nýtrú-
lofuð svo hamingjusöm voru þau. En
hann naut hennar ekki lengi. Hún
lést fyrir aldur fram.
Síðustu árin hefur Hreinn ekki
gengið heill til skógar og átt erfitt
með að fara ferða sinna. Hann var
mikið karlmenni og bar harma sína í
hljóði.
Ég þakka fyrir að hafa átt þess
kost að kynnast Hreini frænda mín-
um. Það gerði mig að betri manni.
Við Bergljót sendum börnum
hans, Auðbjörgu og Sveinbjörgu
frænkum mínum, öðrum aðstand-
endum hans hjartans samúðaróskir.
Magnús E. Finnsson.
Hreinn Stefánsson