Morgunblaðið - 17.11.2006, Síða 34

34 FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
H
ann virðist ætla að
hefjast enn á ný,
söngurinn um að jól-
in séu hátíð kaup-
manna, sem setji
jólaskrautið allt of snemma upp,
drekki öllum í auglýsingum og telji
fólki trú um að það sé algjörlega
bráðnauðsynlegt að eignast alls
konar óþarfa.
Og nú hefur enn einu sinni verið
gerð könnun á því hve miklu Ís-
lendingar muni eyða í jólahaldið.
Rannsóknarsetur verslunarinnar
segir að það verði um 8 milljarðar
króna. Reiknað er með að þessi
mikla verslun fari á skrið á nýbyrj-
uðu kortatímabili. Íslendingar ætla
víst flestir að kaupa jólagjafir fyrir
um 26 til 50 þúsund krónur, en
tæpur fjórðungur þjóðarinnar
reiknar með að nota 51 til 75 þús-
und krónur í gjafir.
Jólin eru hátíð ljóss og friðar.
Þau eru hátíð barnanna. Það má
vel vera að sumum þyki þau líka
vera hátíð kaupmanna og að þann-
ig séu þau slæm birtingarmynd
neyslusamfélagsins. Þar er ég al-
gjörlega ósammála.
Í desember vil ég fara á jóla-
tónleika, sjá jólakvikmyndir, kaupa
jólaskraut og skreyta allt hátt og
lágt heima hjá mér. Ég vil kaupa
sérstakt jólaskraut til að punta
nýja herbergið stelpnanna minna
og útbúa fallegan aðventukrans á
stofuborðið. Ég vil fara með stelp-
urnar mínar á jólaleikrit og kaupa
handa þeim fín og falleg jólaföt. Ég
vil hlaupa á milli verslana og finna
þessa einu réttu jólagjöf handa
konunni, dætrunum, vinum og
vandamönnum. Ég vil rogast með
hvern innkaupapokann á eftir öðr-
um út úr matvöruversluninni, með
hangikjöt og hamborgarhrygg. Ég
vil kaupa stóru úthafsrækjurnar af
samstarfskonu minni, því þær
verða girnilegur forréttur. Ég vil
hafa uppi á honum Ævari og kanna
hvort hann fer til rjúpna, svo
veislumaturinn á aðfangadags-
kvöld verði eins og hann hefur allt-
af verið, allt frá því að pabbi minn
fór á fjöll með haglabyssuna sína.
Ég vil norpa í kuldanum við jóla-
tréssöluna, mæla og spá þar til ég
hef fundið fallegasta tréð í stofuna
heima. Ég vil sitja fram á nótt,
skoða jólakortin sem ég fékk í
fyrra og skrifa ný til fólks um allan
heim, sem ég sinni því miður ekki
sem skyldi aðra mánuði ársins. Ég
vil koma heim úr vinnunni og sjá
lítinn bunka af jólakortum á mott-
unni undir póstlúgunni. Ég vil fara
í ÁTVR og kaupa gott púrtvín til að
sötra með köldum gestum sem
kíkja í aðventuheimsókn. Ég vil
skúra allt og skrúbba, svo heimilið
verði glansandi fínt um jólin. Ég vil
eyða einum degi í piparkökubakst-
ur með Kötu og stelpunum. Ég vil
líka baka smákökur eins og
mamma mín bakaði alltaf. Ég vil
kaupa fínasta pappír og kort til að
jólapakkarnir verði glaðlegir og
fallegir. Og þessa aðventuna vil ég
líka fara til Kaupmannahafnar og
eiga náðuga stund í julefrokost
með Kötu á Det Lille Apotek.
Auðvitað sýnir flest í þessari
upptalningu botnlausa neyslu-
hyggju, ef fólk kýs að líta svo á.
Kona, sem búsett er í útlöndum og
hefur sjálf yfirdrifið að bíta og
brenna, sagði eitt sinn við mig að
hún væri fegin að vera ekki hér á
landi í desember, því hérna væri
svo brjálað stress. Hún treysti sér
bara ekki til að horfa upp á þetta
innkaupabrjálæði, þar sem fólk
stundaði hamslausa eyðslu í tilefni
jólanna.
Við þessu á ég bara eitt svar: Ég
kýs að eyða mínum eigin pen-
ingum, sem ég hef aflað á heið-
arlegan hátt, í mína þágu og fjöl-
skyldu minnar á jólunum. Mér er
gjörsamlega fyrirmunað að skilja,
hvers vegna annað fólk hefur svo
þungar áhyggjur af innkaupum
mínum í desember. Sjaldnast gerir
þetta sama fólk athugasemdir þeg-
ar ég kaupi mér flík, eða þegar fjöl-
skyldan fer í sumarfrí. Af hverju í
ósköpunum er þá opið veiðileyfi á
mig og aðra neytendur í desember?
Er kannski skemmtilegra að varpa
skugga á jólagleðina en venjulega,
hégómlega gleði yfir einhverju
öðru?
Og hvers vegna þarf ég að sitja
undir því að þessi „eyðsla“ mín í
desember varpi á einhvern hátt
skugga á tilefni sjálfra jólanna?
Fær það staðist að innkaupaferð-
irnar mínar rýri gildi trúarinnar,
dragi úr mikilvægi aðfangadags og
jóladags? Er ekki hægt að gera sér
dagamun, en minnast þess samt af
hverju við höldum jól?
Ég þarf vonandi ekki að taka það
sérstaklega fram, en geri það nú
samt, að ég tala ekki fyrir hönd
þeirra sem eiga á einhvern hátt um
sárt að binda eða geta ekki notið
jólanna sem skyldi, hvort sem það
er vegna veikinda, fátæktar eða af
öðrum ástæðum. Sá hópur er held-
ur ekki sá sem hæst hefur í desem-
bermánuði um „kaupmannajól“ og
„neyslubrjálæði“. Og auðvitað eru
fjölmargir sem láta eitthvað af
hendi rakna í desember til þeirra
sem standa verr að vígi. Og gera
það ekki síst af því að það er sjálfur
jólamánuðurinn.
Ég ætti nú ekki að eyða öllu
púðrinu í að býsnast yfir þessu tuði
margra um eyðslu og neyslukapp-
hlaup fyrir jólin. Líklega ætti ég að
spara eitthvað fyrir nýárið. Því þá
eru Íslendingar víst svo ægilega
vitlausir að þeir eyða milljónum á
milljónir ofan í alls konar flugelda
og blys. Og kaupa enn á ný veislu-
mat. Ég geri það svo sannarlega og
læt fara alveg ægilega í taugarnar
á mér alla þá sem segja, drjúgir á
svip, að þeir ætli nú bara að fylgj-
ast með nágrönnunum brenna pen-
ingunum sínum. Ekki yrði nú ljósa-
dýrðin mikil ef allir hugsuðu svona.
Ég harðneita því að ég sé í ein-
hverju kapphlaupi við Mammon í
desember. Hins vegar sakar dálítið
skemmtiskokk með honum ekki
nokkurn mann. Þvert á móti, í des-
ember lífgar það skokk upp á sál og
líkama og fátt fær slegið á gleði
mína. Nema fólkið sem sífellt sér
sig knúið til að býsnast yfir hvernig
aðrir kjósa að eyða eigin peningum.
Veiðileyfi
í desember
»Ég kýs að eyða mínum eigin peningum, semég hef aflað á heiðarlegan hátt, í mína þágu
og fjölskyldu minnar á jólunum. Mér er gjör-
samlega fyrirmunað að skilja, hvers vegna annað
fólk hefur svo þungar áhyggjur af innkaupum
mínum í desember.
rsv@mbl.is
VIÐHORF
Ragnhildur Sverrisdóttir
STAKSTEINAR vekja í dag, 16/
11, máls á sögu sem Morgunblaðið
hafði eftir mér í gær í viðtali vegna
nýrrar bókar minnar um Gunnar
Gunnarsson og Þórberg Þórðarson.
Sagan snýst um heimsókn banda-
rísks hermanns og íslensks túlks á
Skriðuklaustur til Gunnars í stríðs-
lok 1945 til að leita að Hitler.
Dálkahöfundurinn telur – eins og
ég – þennan atburð fáránlegan og
dregur síðan mjög í efa að hann sé
frásagnarverður, heimildamaður sé
aðeins einn og íslenskir fjölmiðlar
myndu ekki taka mikið mark á
slíku núna. Sjálfur rek ég þennan
atburð í bók minni fremur sem
táknræna dæmisögu, tragíkóm-
ískan hápunkt og lokapunkt á sam-
skiptum Gunnars og Þýskalands.
Hins vegar er rétt að geta þess
að það leikur enginn vafi á þessari
heimsókn og að tilefni hennar voru
sögusagnir í sveitinni um að ein-
hverju hefði verið varpað úr flugvél
í Fljótsdal og létu sumir sér detta í
hug, einsog túlkurinn vottar, að það
hafi verið Hitler. Francis Spalding,
starfsmaður bandaríska sendiráðs-
ins í Reykjavík, bað Gunnar afsök-
unar á þessum atburði, kallar heim-
sóknina klaufalega og tillitslausa,
en segir tilgang hennar ljósan:
„heimsókn mannanna í dal þinn var
án nokkurs vafa tilraun til að kanna
sannleiksgildi þessara sögusagna“
(Francis Spalding til Gunnars
Gunnarssonar, 23/5 1945, Lands-
bókasafnið). Sjálfur tók Gunnar
þessa heimsókn alvarlega og reidd-
ist henni ákaflega. Í mínum huga er
hún tvímælalaust frásagnarverð og
varpar ljósi á gremju Gunnars eftir
stríð og mér er óskiljanlegt af
hverju Staksteinar telja að ekki
hafi mátt segja frá henni.
Staksteinar halda síðan áfram og
spyrja hvort allar sögurnar um
Gunnar og nasista séu ekki ámóta
fjarstæðukenndar. Þvert á móti
hafi Gunnar, rétt einsog Hamsun,
stundað nútíma markaðssetningu í
Þýskalandi. Þessi tilgáta er fráleit,
reyndar um þá báða (Hamsun var
eindreginn stuðningsmaður þýskra
stjórnvalda allt frá dögum fyrri
heimsstyrjaldar og tvíefldist í
þeirri afstöðu eftir valdatöku nas-
ista). Um þetta nægir að vísa til ít-
arlegra athugana á samskiptum
Gunnars og þýskra stjórnvalda á
dögum Hitlers í bókinni; marg-
víslegra stuðningsyfirlýsinga við
foringjann og hin nýju stjórnvöld,
við hernaðaruppbyggingu Þýska-
lands og hernámsaðgerðir landsins,
fjárframlaga til Winterhilfswerk
(Vetrarhjálpar) þýska hersins og
þar fram eftir götum allt til loka
mars 1940, en sumt af þessu hefur
Þór Whitehead áður rakið í bók
sinni, Milli vonar og ótta, og Sveinn
Skorri Höskuldsson í greininni
„Gegn straumi aldar“ (TMM 1988).
Það getur líka verið fróðlegt fyrir
ritstjóra Morgunblaðsins að lesa í
bók minni um samskipti Gunnars
og Jóns Stefánssonar listmálara,
sem ekki vildi sýna í Þýskalandi
1936 vegna liststefnu Hitlers og
Görings, og viðbrögð Gunnars við
því. Í bókinni sýni ég einnig fram á
að sú skýring Gunnars síðar, að
hann hafi farið í upplestrarferð sína
til Þýskalands 1940 til að liðsinna
Finnum í baráttu við Rússa, stenst
trauðla þar sem hann boðaði komu
sína og undirbjó hana áður en inn-
rás Sovétmanna hófst.
Sjálfur taldi Gunnar það beinlín-
is svívirðilegt (einsog fram kemur í
dönsku blaði 1938) þegar stuðn-
ingur hans við þýsk stjórnvöld var
sagður eiga markaðslegar rætur.
Og staðreyndin er sú að með þessu
er höfundur Staksteina að gera lítið
úr Gunnari Gunnarssyni. Gunnar
var merkilegur höfundur, húm-
anisti og stórbrotinn sögumaður.
En hann var líka einlæglega sann-
færður stuðningsmaður þýskra
stjórnvalda á fjórða áratugnum.
Stundum getur verið gott að
kynna sér staðreyndir máls áður en
maður skrifar, jafnvel þótt Stak-
steinar eigi í hlut.
Halldór Guðmundsson
Allt eintóm markaðssetning?
Höfundur er rithöfundur.
NÚ ER hægt að fá sjúkraliða-
réttindi í gegnum sjúkraliðabrú.
Munurinn á sjúkraliðabrú og full-
gildu námi felst í því
að felldar eru niður
60 einingar af 120,
nemandi þarf að vera
orðinn 23 ára, hafa 5
ára starfsreynslu,
meðmæli vinnuveit-
anda og hafa lokið
starfstengdum nám-
skeiðum á vegum
stéttarfélaga, sveitar-
félaga eða annarra
aðila að lágmarki 230
stundir.
Sjúkraliðafélag Ís-
lands stóð fremst í
flokki að þessari brú-
arsmíð. Starfshópur var myndaður
með fulltrúum Landlæknisemb-
ættisins, Sjúkraliðafélags Íslands,
LSH, Fjölbrautar í Ármúla, sjálf-
eignarstofnana í öldrunarþjónustu
og starfsgreinaráðsins og var
Birnu Ólafsdóttur, skrifstofustjóra
Sjúkraliðafélagsins, falið að hafa
forystu fyrir hópnum. Markmið
sjúkraliðabrúarinnar var að bregð-
ast við skorti á sérmenntuðu
starfsfólki með því að veita fólki
tækifæri til að ljúka sjúkralið-
anámi án þess að þurfa að ljúka
öllum áföngum sem tilgreindir eru
í námskrá fyrir sjúkraliða.
Birna Ólafsdóttir bendir á í
grein Sjúkraliðablaðsins í desem-
ber 2005 að fyrirmynd að brú er
til staðar hjá félagsliðum og verið
sé að búa til brýr fyrir læknarit-
ara og móttökuritara. Ekki finnst
mér þetta til eftirbreytni. Það er
betra að efla námið og í framhald-
inu að auka kröfur til stéttarinnar.
Rök Birnu fyrir því að taka hluta
af námsgreinunum úr sjúkraliða-
brúnni voru ansi niðrandi og úrelt
en þau voru að þetta væru greinar
sem fólk ætti erfitt með að læra
þegar það væri komið á fertugs-
aldurinn (Sjúkraliðablaðið, des.
05). Nýleg dæmi sýna allt annað
því fólk er að útskrifast úr námi á
öllum aldri og reynslan er sú að
það er misgott til náms, eins og
yngra fólk. Birna talar einnig um
að ekki sé dregið úr faglegum
kröfum en staðreyndin er hins
vegar sú að verknámið í brúnni er
stytt niður í 8 einingar, úr 15 ein-
ingum. Starfsþjálfun okkar inni á
deild eru 16 einingar og tekur 16
vikur að vinna fyrir þeim sem
nemi en nemar á
sjúkraliðabrúnni
sleppa við starfs-
þjálfun. Sjúkraliða-
félagið talar um að
þessi stytting á verk-
og starfsnámi sé
vegna þess að þarna
sé á ferð raunhæfn-
ismat á störfum fólks
sem unnið hefur við
aðhlynningu og sú
reynsla er metin til
jafns við að vinna á
spítala. Það er ekki
rétt og margir þeir
sjúkraliðar sem unnið
hafa við aðhlynningu fyrir og eftir
sjúkraliðanám segja stóran mun á
því. Annars vegar er að vinna
verkin í óöryggi þess sem reynir
að framkvæma verk sem honum
er falið en hefur ekki skilning á en
hins vegar að vera meðvitaður um
það sem gera þarf, af hverju og
geta tekið sjálfstæðar ákvarðanir
grundvallaðar á menntun og
reynslu.
Sjúkraliðabrúin er keyrð á
kvöldskólahraða til að sníða námið
að fólki sem er í vinnu og getur
ekki tekið sér frí og farið í skóla
(Sjúkraliðablaðið, des. 05). Þetta
er fáheyrt rugl því það er boðið
upp á fullt sjúkraliðanám í kvöld-
skóla. Það er hægt að mennta
sjúkraliða án þess að stytta námið
og draga úr kröfum. Fólk hefur
lagt á sig að fara í kvöldskóla eða
tekið námslán og farið í dagskóla,
einnig hafa margir farið í fjarnám.
Það að starfstengd námskeið
séu inntökuskilyrði í sjúkraliða-
brúna er óhæfa. Þótt námskeiðin
sem slík séu góð er ekki hægt að
meta þau inn í sjúkraliðanámið
vegna þess að eina krafan er að
þau hafi verið starfstengd en það
þarf alls ekki að þýða það að sú
þekking sem fékkst þar nýtist á
nokkurn hátt í sjúkraliðanáminu.
Kynning á gerð námskrár fyrir
sjúkraliðabrúna var öðru hverju í
Sjúkraliðablaðinu og sagt að hún
væri í vinnslu. Það kom samt
mjög á óvart að félagsmönnum
skyldi ekki gefin kostur á að
greiða atkvæði um það hvað þeir
vildu. Ekki er nóg að halda trún-
aðarmannafund þar sem örfáum
prósentum af stéttinni var gefin
kostur á að segja álit sitt. Þetta er
stærri ákvörðun en það. Félagið
vill meina að okkur hafi verið gef-
inn kostur á að mótmæla á aðal-
fundi félagsins undir liðnum önnur
mál. Það er rétt en þar sem þetta
mál er það alvarlegt og gjörbreyt-
ing á öllu því sem snýr að sjúkra-
liðum hefði verið rétt að tilgreina
þetta í dagskrá aðalfundar og fá
úr vilja félagsmanna skorið. Það
var sett í gang algjör gjaldfelling
á okkar menntun og störfum án
þess að spyrja félagsmenn um
þeirra álit.
Nú eru í gangi undirskrift-
arlistar til að gefa fólki færi á að
láta álit sitt í ljós. Við sem skrif-
um undir þá viljum hætta með
brúna en þó þannig að þeir sem
eru byrjaðir í henni muni ljúka
sínu námi á þeim forsendum sem
lagt var af stað með.
Sjúkraliðar hafa átt erfitt með
að ná launahækkunum fram og fá
aukna ábyrgð í starfi. Til að eiga
von um að geta fengið viðunandi
laun og verkefni við hæfi er rétt
að halda baráttunni áfram með því
að efla einstaklingana. Það er gert
með miklum kröfum í námi og
vinnu en ekki með því að brjóta
niður það sem búið er að byggja
upp. Ef brúnni verður ekki lokað
þurfum við að horfast í augu við
það seinna meir að hafa gert
sjúkraliðastarfið minna metið.
Málið er ekki að vera á móti fólk-
inu sem útskrifast af brúnni eða
standa í vegi þess, heldur er um
það ræða að námskröfurnar
minnka, námið gjaldfellur og hæfi
sjúkraliðans minnkar.
Sjúkraliðabrúin burt
Dagbjört Ósk Steindórsdóttir
fjallar um málefni sjúkraliða » Sjúkraliðar hafa átterfitt með að ná
launahækkunum fram
og fá aukna ábyrgð í
starfi.
Dagbjört Ósk
Steindórsdóttir
Höfundur er sjúkraliði.