Morgunblaðið - 24.11.2006, Qupperneq 30

Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Róbert R. Spanó, dósentvið lagadeild HáskólaÍslands og formaðurrefsiréttarnefndar, seg-
ir að vafi leiki á því hvort einstak-
lingar geti borið refsiábyrgð hafi
fyrirtæki sem þeir starfa hjá
stundað ólöglegt samráð eða mis-
notað markaðsráðandi stöðu sína.
Allan vafa um heimild til refsingar
verði að túlka sakborningi í vil.
Þetta kemur fram í grein sem
Róbert ritar í nýjasta tölublað
Tímarits lögfræðinga. Hann flutti
fyrirlestur um niðurstöður sínar á
hádegisfundi Lögfræðingafélags
Íslands í gær.
Grein Róberts fjallar ekki um
einstök mál heldur almennt um
hvaða refsiheimildir eru til staðar í
lögum. Umfjöllunarefnið snertir
þó augljóslega mál starfsmanna ol-
íufélaganna sem er nú til meðferð-
ar hjá ríkissaksóknara, að lokinni
rannsókn hjá efnahagsbrotadeild
ríkislögreglustjóra.
Aðeins leyst með lögfræði
Grein Róberts einskorðast við
það álitaefni hvort 10. og 11. grein
samkeppnilaga hafi að geyma lýs-
ingu á refsinæmu hátterni for-
svarsmanna fyrirtækja en í þess-
um greinum er annars vegar
fjallað um ólöglegt verðsamráð og
hins vegar misnotkun á markaðs-
ráðandi stöðu. Ekki er fjallað um
refsiábyrgð einstaklinga sem sjálf-
ir stunda atvinnurekstur.
Á fundinum í gær lagði Róbert
áherslu á að niðurstaðan um hvort
starfsmaður fyrirtækis gæti borið
refsiábyrgð vegna brota á þessum
greinum væri hvorki háð tilfinn-
ingu eða siðferðilegu mati heldur
væri þetta eingöngu lögfræðilegt
úrlausnarefni sem aðeins væri
leyst úr með lögfræðilegum að-
ferðum. Í þessu máli reyndi á regl-
ur á mörkum stjórnskipunarréttar
og refsiréttar.
Róbert benti á að í 42. grein
samkeppnislaga væri tekið fram
Fram kæmi í gögnum að lö
inn hafi ákveðið að kveða s
um refisiábyrgð einstakling
grein til að koma í veg fyri
um túlkun en að hans ma
engu minni vafi á túlkun 10.
greinar. Í refsirétti væri þei
ferð beitt að gagnálykta og þ
vafi á refsiábyrgð einsta
vegna þessara greina.
Sögðu niðurstöðuna róttæ
Í grein Róberts og fyri
hans í gær fjallaði hann sömu
um dómaframkvæmd sem
sagði ekki veita ótvíræðar vís
ingar um hvernig bæri að
fyrrnefnd ákvæði. Þá fjallað
um áhrif almennra hegninga
samspil við EES-samningin
Allt renndi þetta stoðum un
niðurstöðu hans að vafi léki
hvort mælt væri fyrir refs
háttsemi starfsmanna þann
kröfum stjórnarskrárinnar
fullnægt. Starfsmenn fyrir
gætu ekki dregið þá ályktun
að það varðaði einstaklinga og lög-
aðila sektum og allt að fjögurra ára
fangelsi að brjóta gegn lögunum.
En jafnvel þó þessi grein veitti al-
menna heimild til að refsa einstak-
lingum yrði að afmarka hverju
sinni með sjálfstæðri túlkun á ein-
stökum ákvæðum laganna, þ.á.m.
10. og 11. grein, hvort þar sé mælt
fyrir refsinæma verknaði einstak-
linga. Við þetta mat hefði megin-
regla tjórnarskrárinnar um skýr-
leika refsiheimilda verulega
þýðingu því hún setti rammann um
það heildstæða mat sem yrði að
fara fram. „Og af henni leiðir, ef
túlkunarniðurstaðan er sú að á
þessu leikur vafi, þá þarf ég ekki
að segja lögfræðingum hvaða af-
leiðingar það hefur í sakamáli. Vafi
um heimfærslu til refsiákvæða
skal skýrður sakborningi í hag.“
Róbert sagði að við skoðun á 10.
og 11. grein yrði einnig að líta til
12. greinar laganna en þar er
fjallað um að samtökum fyrirtækja
sé bannað að ákveða samkeppnis-
hömlur. Sérstaklega er tekið fram
í 12. grein að bannið nái einnig til
stjórnarmanna, starfsmanna og
þeirra sem hafa valist til trúnaðar-
starfa í þágu samtakanna en engin
slík ákvæði eru í 10. og 11. grein. Í
sakamáli væri hægt að draga tvær
ályktanir um áhrif þess á það álita-
efni sem verið væri að fjalla um.
Annars vegar að með þessu væri
löggjafinn eingöngu að árétta að
bannið næði einnig til einstaklinga
þar sem það lægi ljóst fyrir að
þetta ætti einnig við um 10. og 11.
grein. Hins vegar mætti gagn-
álykta og segja sem svo að þar sem
þetta hefði sérstaklega verði nefnt
í 12. grein hefði einnig átt að nefna
það sérstaklega í öðrum greinum.
Verður einstaklingum
refsað fyrir brot fyri
Vafi Róbert R. Spanó, dósent við lagadeild HÍ, telur að vafi leiki á
irtækja gegn 10. og 11. grein samkeppnislaga. Allan vafa í lögum
Dósent við lagadeild
Háskóla Íslands segir
að vafi leiki á því að
hægt sé að refsa starfs-
mönnum fyrirtækja fyr-
ir ólögmætt samráð fyr-
irtækjanna og
misnotkun á markaðs-
ráðandi stöðu.
Í HNOTSKURN
» Grein Róberts R. Spafjallar eingöngu um
hvort 10. og 11. grein sam
keppnilaga hafi að geyma
lýsingu á hátterni sem get
leitt til þess að starfsmenn
fyrirtækja verði persónu-
lega dæmdir til refsingar
» Í 10. og 11. grein erfjallað um ólöglegt ve
samráð og misnotkun á
markaðsráðandi stöðu.
» Tveir þingmenn sögðniðurstöðuna „róttæk
30 FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MERKUR ÁFANGI
HJÁ KB BANKA
Hreiðar Már Sigurðsson, for-stjóri Kaupþings banka, lýstiniðurstöðunni í alþjóðlegu
hlutafjárútboði bankans sem einu
stærsta skrefinu sem forsvarsmenn
hans hefðu stigið, hvað varðar þróun
hans. Forsvarsmenn bankans eru að
vonum ánægðir með góða þátttöku al-
þjóðlegra fjárfesta og hvernig til
tókst í þessu fyrsta alþjóðlega hluta-
fjárútboði Kaupþings banka. Senni-
lega er ekkert ofsagt þótt því sé hald-
ið fram að ákveðin kaflaskil hafi átt
sér stað í rekstri Kaupþings banka
með þessu útboði.
Það er ugglaust mikið til í þessum
orðum forstjórans því með svo góðri
þátttöku alþjóðlegra fjárfesta, 110
talsins, sem leggja bankanum til tæp-
lega 50 milljarða króna í nýju hlutafé,
nær bankinn því markmiði sínu að
breikka fjárfestagrunn Kaupþings
banka. Það ætti að auðvelda bankan-
um að verða sýnilegri sem er vissu-
lega áfangi á þeirri vegferð hans að
því markmiði að verða leiðandi fjár-
festingabanki í Norður-Evrópu.
Í frétt í Morgunblaðinu í dag kemur
fram að meðal kaupenda að nýju
hlutafé í Kaupþingi banka voru stórir
fjárfestingasjóðir eins og Goldman
Sachs og Fidelity og svissneski bank-
inn UBS. Þar kemur einnig fram að
dreifing fjárfestanna sé mjög alþjóð-
leg; breskir fjárfestar séu með 55%
hlut í útboðinu, bandarískir með 10%,
norrænir með 10% og 25% fjárfesta
séu frá öðrum heimshlutum. Þátttaka
stórra og öflugra fjármálastofnana og
sjóða á borð við Goldman Sachs, Fide-
lity og svissneska bankans UBS í
hlutafjárútboðinu er jákvæð fyrir
bankann og sömuleiðis þær upplýs-
ingar að nú verði hlutabréf bankans
reglulega tekin til greiningar hjá
stórum bönkum á borð við Citygroup
og Morgan Stanley.
Áhugi erlendra fjárfesta á Kaup-
þingi banka er vissulega ánægjuleg
tíðindi, ekki síst þegar það er haft í
huga að löngum hefur verið um það
rætt að brýnt sé að laða erlenda fjár-
festa til fjárfestinga í íslenskum fyr-
irtækjum og atvinnulífi.
Bankinn hefur nú sýnt að hann á
ekki í erfiðleikum með að sækja nýtt
fjármagn til að styrkja eiginfjárstöðu
og getur þar með áfram unnið að innri
og ytri vexti. Vissulega var veittur ríf-
legur afsláttur til hinna nýju alþjóð-
legu fjárfesta í hlutafjárútboðinu, eða
um 7% frá lokagengi bréfa í kauphöll-
inni í Stokkhólmi sl. þriðjudag. Það er
heldur meiri afsláttur en tíðkast í
stórum hlutafjárútboðum sem þessu
en þó er munurinn ekki svo mikill að
óeðlilegt geti talist, sérstaklega ekki
þegar haft er í huga að hér var Kaup-
þing banki með sitt fyrsta alþjóðlega
hlutafjárútboð og mikið í húfi fyrir
bankann og framtíðarfjármögnun
hans af þessu tagi að vel tækist til.
Sennilega eru því ný sóknarfæri fram
undan hjá KB banka.
MIKILVÆG YFIRLÝSING
SAMGÖNGURÁÐHERRA
Sturla Böðvarsson samgönguráð-herra gaf mikilvæga yfirlýsingu
á fundi sem Samtök verzlunar og
þjónustu efndu til um vegamál í
fyrradag. Samgönguráðherra lýsti
þeirri skoðun að fjármagna þyrfti
sérstaklega tvöföldun þjóðvegar 1
milli Reykjavíkur og Akureyrar ann-
ars vegar og frá Reykjavík að Mark-
arfljóti hins vegar. Ráðherrann boð-
aði að farið yrði í slíkt stórátak í
uppbyggingu vegakerfisins á næstu
árum og sagðist vilja vinna að því að
tvöföldun á þessum stóru köflum á
þjóðveginum yrði tekin út úr hinum
hefðbundna farvegi vegafram-
kvæmda og þessar framkvæmdir
fjármagnaðar sérstaklega sem átaks-
verkefni. „Það eru full rök fyrir því að
við blásum til raunverulegs stórátaks
í samgöngumálum þjóðarinnar,“
sagði Sturla Böðvarsson.
Morgunblaðið sér sérstaka ástæðu
til að fagna þessari yfirlýsingu sam-
gönguráðherra og því framtaki Sam-
taka verzlunar og þjónustu að efna til
þessa fundar.
Á þessu ári hefur Morgunblaðið
fjallað ítarlega um ástandið á vegun-
um og þá hættu sem mikil umferð
flutningabíla skapar vegfarendum á
venjulegum bílum. Í forystugrein
Morgunblaðsins hinn 17. október sl.
sagði m.a.: „Það er orðið allt að því
lífshættulegt að aka um fjölförnustu
þjóðvegi vegna umferðar flutninga-
bíla, sem í fæstum tilvikum hægja á
sér, þegar þeir mæta öðrum bílum og
eru í mörgum tilvikum með tengi-
vagna aftan í sér, sem auka enn á
hættuna. Við það bætist að oft eru
undirbyggingar undir þjóðvegina
ekki eins traustar og þær ættu að
vera … Af þeim sökum er ekki um
annað að ræða en tvöfalda þjóðveg-
ina, þar sem þeir eru fjölfarnastir.
Þessar framkvæmdir eru þegar hafn-
ar á Reykjanesbraut og öllum ljóst að
öryggi í umferð á þeirri leið hefur
stórbatnað. Þar sem umferðarþung-
inn réttlætir ekki tvöföldun hring-
vegarins er nauðsynlegt að breikka
vegina talsvert og á sumum stöðum
er nauðsynlegt að treysta undirbygg-
ingu þeirra.“
Nú hefur Sturla Böðvarsson tekið
afgerandi frumkvæði í þessu máli.
Þess vegna má búast við því að ráð-
herrann leggi línur um það á næstu
mánuðum og fyrir kosningar hvernig
að þessu átaki verði staðið. Enda
augljóst að það verður áhugavert fyr-
ir kjósendur að fá upplýsingar um
það. Hér er um að ræða einhverjar
stærstu framkvæmdir sem lagt verð-
ur út í á næstu árum og t.d. fróðlegt
að vita hvaða tímasetningar sam-
gönguráðherra hugsar sér í þessu
samhengi.
Fólk er að vakna til vitundar um að
það er ekki hægt að bíða með þessar
framkvæmdir. Tvöföldun hringvegar
á fjölförnustu leiðum getur bjargað
mörgum mannslífum.
VERSLUNIN 12 tónar fékk í
gær Njarðarskjöldinn, hvatning-
arverðlaun Reykjavíkurborgar
og Íslenskrar verslunar, sem af-
hentur var í níunda sinn. Að Ís-
lenskri verslun standa Félag ís-
lenskra stórkaupmanna og
Kaupmannasamtök Íslands.
Markmiðið með veitingu verð-
launanna er að hvetja til bættrar
og aukinnar verslunarþjónustu
við ferðamenn í Reykjavík.
Njörður, sem skjöldurinn er
kenndur við, var upphaflega
frjósemisguð en síðar guð sæfar-
enda og sagður fésæll mjög. Sæ-
farendur þess tíma stunduðu
gjarnan kaupskap og því við
hæfi að kenna árleg hvatning-
arverðlaun til ferðamannaversl-
unar við guð siglinga og við-
skipta.
Verslunin 12 Tónar á Skóla-
vörðustíg 15 sérhæfir sig í sölu á
íslenskri tónlist sem og al-
þjóðlegri tónlist sem vandfundin
er í öðrum plötuverslunum,
í tilkynningu frá aðstanden
verðlaunanna.
Verslunin 12 tónar fékk Njarð
Morgunblaðið/Brynjar
Verðlaun Kjartan Magnússon (t.v.) afhendir 12 tónum skjöldinn.