Morgunblaðið - 28.12.2006, Blaðsíða 15

Morgunblaðið - 28.12.2006, Blaðsíða 15
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. DESEMBER 2006 15 MENNING UPPHAFS grísku harmleikjanna og þar af leiðandi evrópskrar leik- listar er að leita í dýrkuninni á guði víns og frjósemi, Díónýsos, dramatískum hátíðum sem haldnar voru til heiðurs honum á vorin þegar menn komust helst í vímu alvalds hans. Bakkynjur Evr- ipídesar, síðasti harmleikurinn sem varðveist hefur, byggir at- burðarrásina á fundi manns við þennan guð. Evrípídes er á átt- ræðisaldri þegar hann skrifar verkið í sjálfskipaðri útlegð frá heimaborg sinni Aþenu. Það eru upplausnar- og styrjaldartímar og hann sem alla tíð hafði þótt óþægi- legur vegna gagnrýninnar hugs- unar og efasemda efast nú sem aldrei fyrr um að skynsemin geti komið nokkrum böndum á trylltan heim. Og skrifar því harmleik mannsins, Penþeifs, sem sjálfur skynsamur verður fórnardýr vímu- nnar, heimskunnar og ferst. Aðrir kynnu að segja harmleik mannsins sem ekki vill opna augu fyrir nýj- um siðum og ferst því. Einsog allt- af má lesa verk á ýmsan veg. Glímunni við gríska arfinn hefur ekki verið sinnt af íslensku leik- húsi á sama hátt og gert hefur verið annars staðar í álfunni. Að- ferðir til að takast á við texta þar sem manneskjan er extra stór í sniðum, frásagnir miklar og ljóð- rænar, allir áhrifamestu atburðir gerast utansviðs og „guð úr vél- inni“ leysir að lokum úr flækjunni, eru okkur ekki sérstaklega tamar. Þekking á grískum goðsögnum ekki lengur þáttur í almennri framhaldsmenntun og heimur harmleikjanna flestum áhorf- endum víðsfjarri þótt dramatísk lögmál Aristótelesar leiki enn gagnrýnislaust lausum hala í höfð- inu á okkur flestum og stjórni upplifun okkar á leiklist og kvik- myndum. Þjóðleikhúsið á því lof skilið að taka þetta vinsæla verk til sýningar en enn meira lof skilið á það fyrir að fá Kristján Árnason til að gera nýja þýðingu af verk- inu, en það gerir hann að sjálf- sögðu vel, fylgir frumtextanum í því að hafa ekki rím en nýtir sér íslenska stuðlasetningu, og virðist fylgja braghvíldum. Textinn ein- staklega látlaus, fallegur og flæðir áreynslulaust fram. Vonandi er þetta upphaf að áframhaldandi þýðingum Kristjáns á Evripídesi og tilraunum Þjóðleikhúss með þær. Hingað eru komnir Grikkirnir, leikstjórinn Giorgos Zamboulakis og leikmynda- og búningateikn- arinn Thanos Vovolis til að hafa umsjón með sviðsetningunni; þeir eru okkur að góðu kunnir úr skemmtilegri uppsetningu á Mýr- arljósi frá árinu 2005 þar sem Edda Heiðrún Bachmann réð að vísu för. Leikmynd er einföld, tveir hvítir fletir, samloka, sem líkist helst fartölvu eða bók. Gólf geta lyfst og klofnað, menn sokkið og risið; horfið fangar inn í hella; vísanir í forngríska leiklist, mynd- list og goðsögnina um Díónýsos. Einnig birtast þær í ákaflega fal- legum búningum og grímum kórs- ins. Þeim er blandað saman við nútímabúninga, nútímaleikmuni og verður úr nokkur tímaleysa; hreyfimyndir á bakvegg vísa samt helst í samtíma listamenn ís- lenska; lýsing Lárusar Björns- sonar að venju upplyfting, einkum er hún undir lokin nánast viskar út kórinn á bakveggnum. Ég hafði tekið út forskot á sæl- una og laumast á æfingu svona viku fyrir jól, náði ekki að sjá verkið alveg í heild en gekk eig- inlega út frá því að þetta yrði sýn- ing ársins þegar hún yrði öll kom- in saman, farin að renna. Flott var leikmyndin og búningarnir, dans bakkynjanna, undir stjórn Ernu Ómarsdóttur, með m.a. Kötlu Maríu Þorgeirsdóttur, Álfrúnu Örnólfsdóttur og Ragnheiði Stein- dórsdóttur heillaði og tryllingslegt sóló Sigríðar Soffíu Nielsdóttur; sömuleiðis var tónlist Atla Ingólfs- sonar fyndin og ófyrirsjáanleg (ef svo má að orði komast), kannski bara frábær og flutningur þeirra Guðna og Kjartans á henni; og vinna með einstökum leikurum að skila ótrúlegum árangri einsog uppbygging frásagna sendiboð- anna þeirra Friðriks Friðrikssonar og Jóhannesar Hauks Jóhannes- sonar á válegum tíðindum, öldung- urinn hans Þrastar Leós Gunnars- son svo brothættur í hreyfingum og rödd að ég óttaðist að ef blásið væri á hann fyki hann í burtu; sturlað ofstæki móðurinnar Agövu í túlkun Guðrúnar Gísladóttur, Arnar Jónsson sem brotinn gamall maður með lík sonar síns í fanginu og loks Ólafur Darri Ólafsson er tekið getur utan um marga þjóð- leikhússali með sinni miklu rödd og nærveru, sem hinn mikli Pen- þeifus er lætur svo háðuglega fífl- ast. En ég hafði rangt fyrir mér, frumsýningin með öllum þessum góðu einstöku þáttum og leik gekk ekki upp heldur leystist upp. Allt- of djarft reynist teflt að setja jafn óreyndan leikara og Stefán Hall Stefánsson í burðarhlutverkið guð- inn Díónýsos, sem fær allt sam- félagið til að skjálfa. Stefán á eðli- lega svo margt ólært og misræmið í styrk þeirra Ólafs Darra sem andstæðra póla verksins gerir at- burðarás ómarktæka. Einnig virð- ist styrkur leikstjórans fyrst og fremst liggja í vinnu með ein- stökum leikurum. Hann skeytir því lítt að halda utanum einhverja atburðarás fyrir þá sem ekki þekkja söguna, hugmyndir reynast of fáar og tilfinningu fyrir hraða og styrkbreytingum í heildar- framvindu vantar einfaldlega. Og nánast ótrúlegt að hægt sé að teygja svona úr þessu stutta verki og músíkalska texta einsog gert er fyrir hlé. Víst eru ýmsar flottar skjálfandi myndir í sýningunni og myndir fyrir auga og eyra eru það sem leikstjórinn segist vilja skilja eftir með okkur en ég hefði viljað hafa fjölbreytilegri, skýrari mynd- ir með mér heim og heimspeki- legri einsog hann hafði lofað í við- tölum – á þessum upplausnar- og styrjaldartímum. Margt er samt einsog áður segir vel unnið í þessari sýningu og ýmislegt nýtt reynt sem áreiðan- lega mun styrkja leikhúsið til framtíðar. Allt í upplausn LEIKLIST Þjóðleikhúsið Höfundur: Evripídes. Þýðing: Kristján Árnason. Leikstjóri: Giorgos Zamboulak- is. Tónlist: Atli Ingólfsson. Danshöf- undur: Erna Ómarsdóttir. Leikmynd, bún- ingar, gervi og grímur: Thanos Vovolis. Dramatúrg: Hlín Agnarsdóttir. Lýsing: Lárus Björnsson. Myndvinnsla: Björk Viggósdóttir. Leikarar: Arnar Jónsson, Álfrún Helga Örnólfsdóttir, Birna Haf- stein, Friðrik Friðriksson, Guðrún Snæ- fríður Gísladóttir, Jóhanna Jónas, Jóhann- es Haukur Jóhannesson, Katla Margrét Þorgeirsdóttir, Ólafur Darri Ólafsson, Ragnheiður Steindórsdóttir, Sigríður Soffía Níelsdóttir, Stefán Hallur Stefáns- son, Valgerður Rúnarsdóttir, Valur Freyr Einarsson og Þröstur Leó Gunnarsson. Hljóðfæraleikarar: Guðni Franzson og Kjartan Guðnason. Stóra sviðið klukkan 20.00, annan í jólum 2006. Bakkynjur María Kristjánsdóttir Gríski arfurinn Gagnrýnandi segir glímunni við gríska arfinn ekki hafa verið sinnt af íslensku leikhúsi á sama hátt og gert hefur verið annars staðar í álfunni. Þjóðleikhúsið eigi því lof skilið fyrir að setja upp Bakkynjur. SÆNSKA hljómsveitin Peter Björn og John mun spila á Nasa við Austurvöll 27. janúar nk. á vegum útvarpstöðvarinnar X-ins 97,7. Þessi sænska Indie-rokksveit átti frábært ár árið 2006 og var lagið þeirra Young Folks, ásamt Victoriu Bergsman, klárlega eitt af allra vinsælustu lögum ársins. Hljómsveitin var stofnuð í Stokk- hólmi árið 1999 af þremenning- unum Peter Morén, Björn Yttling og John Ericksson. Nýjasta breið- skífa sveitarinnar og sú þriðja í röð- inni ber nafnið Writer’s Block og kom út á þessu ári. Pétur Ben og Sprengjuhöllin munu sjá um upphitun og miðasala hefst á miði.is og í verslunum Skíf- unnar á allra næstu dögum. Miðaverð er 2.500 kr. auk miða- gjalds. Peter Björn og John með tónleika á Íslandi Indie Sænska hljómsveitin Peter Björn og John spilar á Nasa. ÞEGAR gengið er um á sýningu Rúnu í Hafnarborg er ekki að sjá að þar sé listamaður á ferð sem fyllir átta áratugi. Rúna hefur á löngum starfsferli fengið miklu áorkað, bæði í list sinni og í þágu listarinnar með störfum sínum sem formaður FÍM, fyrsti formaður SÍM og svo má áfram telja. Ekki síst er framlag hennar og Gests Þorgrímssonar, (1920–2003) eiginmanns hennar, til íslenskrar leirlistar hreint ómetanlegt. Rúna sýnir nú 67 verk í Hafnarborg, verk á pappír og myndir málaðar og brennd- ar á steinleir. Yfir sýningunni allri er sá mildi og ljúfi þokki sem einkennir list hennar. Listakonan byggir á ljóð- rænum formum, mestmegnis fígúra- tívum en kenna má list hennar við ljóðræna abstraktsjón og myndheim sem var ríkjandi t.d. á sjötta áratug síðustu aldar. En þó er list Rúnu tímalaus og tengist samtímanum áreynslulaust því viðfangsefni hennar er ávallt hinn mannlegi þáttur, mannsævin og hlutskipti okkar hér. Sýningin í Hafnarborg hefst með myndum unnum með olíukrít þar sem fjaran, hafið og eyjar eru í fyrir- rúmi. Ávöl form steinvala og eyjar sem gætu minnt á Vestmannaeyjar. Ljóð eftir Snorra Hjartarson fylgir þessari myndröð sem byggist eins og flest verk Rúnu á sjálfstæðum ein- ingum sem saman skapa stærri myndheim. Listakonan hefur valið fimm ljóð sem hún birtir á veggjum sýningarsalarins og tengjast mynd- röðum hennar óbeint, hún er ekki að myndskreyta ljóðin eða öfugt heldur felst í þeim sannleikur sem listakonan leitast einnig við að birta í verkum sínum. Ljóðin fjalla um drauma, en líta einnig um öxl yfir farinn veg. Ljóð eftir Gest veltir fyrir sér sam- hljómi lífs og listar og áleitið ljóð eftir Ingibjörgu Haralds er opið til túlk- unar en mætti líta á sem hvatningu til okkar allra um að vanrækja ekki okk- ar skapandi sjálf. Annar hluti sýningarinnar byggist á myndum unnum með akrýl, olíukrít og bleki á japanspappír. Hér er manneskjan, lífið og ástin í fyrirrúmi, lífræn og hálfabstrakt form. Gljúpur og lifandi pappírinn gefur þessum verkum aukið líf og hentar þeim vel. Þriðji hlutinn og sá litríkasti eru brenndar steinleirsmyndir Rúnu, blæbrigðaríkar og fíngerðar. Litrófið byggist nokkuð á andstæðum, gult og appelsínugult spilar á móti bláu og dökku út í svart, litir sem minna á lit- róf íslenskrar náttúru. Margar þess- ara mynda eru afar fallegar og blæ- brigði litanna njóta sín vel á yfirborði leirsins. Öll verk Rúnu bera titil sem er einnig til vitnis um að verkin eru ekki hugsuð sem abstrakt samspil lita og forma þó að í þeim séu abstrakt þættir. Titlar á borð við Rökkurstef, Á hljóðskrafi, Hvíslað í eyra, Stúlkan og þorpið gefa viðfangsefni Rúnu til kynna. Listakonan nær á lágstemmd- an og undurfallegan hátt að vekja upp margvísleg hugrenningatengsl áhorfandans á íhugulan máta. Ljóðin sem hún fær að láni auka á dýpt verka hennar svo úr verður ljóðræn heild. Hér birtist eitt tærasta og ein- faldasta hlutverk listarinnar, listin að gefa. Listin að gefa MYNDLIST Hafnarborg Til 30. des. Hafnarborg er opin alla daga nema þriðjudaga frá kl. 11–17. Aðgangur ókeypis. Rúna, Ofið úr þögninni Ragna Sigurðardóttir Morgunblaðið/G. Rúnar Stúlkan og þorpið „Listakonan nær á lágstemmdan og undurfallegan hátt að vekja upp margvísleg hugrenningatengls áhorfandans á íhugulan máta.“

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.