Morgunblaðið - 28.12.2006, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 28. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í
nágrenni við heimili mitt
er port sem fólk í leit að
skjóli villist oft inn í. Á
fallegum vetrardegi á að-
ventunni sá ég mann
húka uppi við vegg í portinu og
það læddist að mér ótti svo mér
fannst ég ætti að snúa við. „Já,
ég er bara hér,“ umlaði hann
þegar ég gekk framhjá og reyndi
að gyrða sig aðeins betur en átti
erfitt með að standa í lappirnar.
„Er allt í lagi með þig, vinur?“
spurði ég. Hann kvað svo vera
og tautaði einhver ósköp.
„Heyrðu,“ kallaði hann á eftir
mér og ég hugsaði með mér að
nú myndi hann hreyta einhverju
í mig og þannig launaðist mér
góðvildin. „Farðu varlega á hjól-
inu, það gæti verið hált,“ sagði
hann þvoglumæltur. Ég þakkaði
heilræðið og teymdi hjólið áfram
út á bensínstöð til að pumpa í
dekkin.
Eftir þetta velti ég mikið fyrir
mér hvers vegna ég hafi fyllst
þessum kjánalega ótta. Mað-
urinn var ekkert nema góðvildin
og í ofanálag svo máttlaus og
veikur að hann hefði ekki getað
gert flugu mein, þótt hann hefði
viljað það.
Viðvörunarbjöllurnar hringdu
samt í kollinum því það var eitt-
hvað sem sagði mér að heim-
ilisleysingjar væru hættulegir,
allir, alltaf, og að þeir ættu ekk-
ert gott skilið. Rétti maður þeim
litla fingurinn með vinsemd væri
öll höndin horfin innan skamms.
Á aðfangadag var stórgóður
þáttur á Rás 1 um Konukot í
umsjón Lísu Pálsdóttur. Konu-
kot er athvarf fyrir heim-
ilislausar konur og þangað geta
þær leitað til að hafa skjól yfir
höfuð á næturnar og ættu með
réttu að geta verið þar á daginn
líka.
Eins og fram kom í máli
starfskonu Konukots eru ekki
allir sem eru á götunni háðir
vímuefnum. Þannig er því þó
farið með mikinn meirihluta.
Persónulega myndi ég varla
reyna að lifa af svo mikið sem
eina nótt edrú í þessum harða
veruleika.
Einhvern veginn virðist samt
almenn tilfinning í samfélaginu
að fólk sem háð er vímuefnum
og dvelur á götunni sé upp til
hópa ræflar sem „ættu bara að
hætta að drekka“. Rauðvínsalk-
inn í flotta einbýlishúsinu sem
býður stöðugt í veislu fær ekki
sama viðmót. Það er nefnilega
auðvelt að sitja inni í hlýjunni og
horfa niður á fólkið í kuldanum.
Konurnar sem Lísa Páls ræddi
við létu báðar í ljós að þær væru
gerendur í sínu eigin lífi og það
hvarflaði ekki að þeim að kenna
öðrum um aðstæður sínar. En
þegar fólk er orðið eins veikt og
margir heimilislausir eru getur
verið erfitt að leita sér hjálpar.
Alkóhólista sem hefur þvælst
milli pöbba dag eftir dag í fimm-
tán ár og hugsað um það eitt að
lifa af þykir hann kannski ekki
eiga mikið sameiginlegt með
rauðvínsalkanum úr fína húsinu í
úthverfinu. En kannski er fleira
sem sameinar þá en virðist í
fyrstu. Báðir bera t.d. stolt. Rón-
inn er stoltur af því að hafa aldr-
ei notað fíkniefni og rauðvínsalk-
inn af að mæta alltaf í vinnuna.
Allir sem hafa glímt við stjórn-
leysi þekkja þetta. Maður rétt-
lætir stjórnleysi sitt á einu sviði
með því að standa sig vel á ein-
hverju öðru og líta niður á þá
sem ekki gera það.
En þegar upp er staðið erum
við öll manneskjur sem höfum
okkar veikleika og styrkleika,
okkar syndir og sársauka. Sumir
lifa með sársaukanum, aðrir
reyna að losa sig undan honum.
Sumir lifa ekki af.
Konukot tekur við þeim sem
minnst mega sín og öll velmeg-
unarsamfélög eiga að hafa slík
athvörf svo sómi sé að. Staða
kvenna á götunni er önnur en
karlkyns félaga þeirra. Vændi er
svo algengt að þegar ég spurði
konur sem til þekkja út í þetta
hlógu þær bara. „Auðvitað selja
þær sig, hvað annað ættu þær að
gera?“
Til eru menn sem leika sér að
eymd annarra. Menn sem koma
sér fyrir á börum og pikka upp
unglingsstelpur sem eru varn-
arlausar. Kenna þeim að drekka
og dópa. Þeir eignast þær og
mega gera hvað sem er við þær.
Selja þær til annarra.
Inn á bari sem ógæfufólk sæk-
ir leita jakkafataklæddir karlar
og bjóða konum háar fjárhæðir,
ef þeir bara mega gera hvað sem
þeir vilja við þær.
Kvenfyrirlitning samfélagsins
endurspeglast í þessum harða
veruleika götunnar.
Og kannski er okkur hinum
sama. Við hringjum bara í lögg-
una ef okkur finnst „þetta fólk“
trufla okkur í sólbaði á Aust-
urvelli.
Þegar konur af götunni leita í
meðferð geta þær átt á hættu að
hitta þar fyrir menn sem hafa
kannski lamið þær, nauðgað
þeim eða selt þær. Getur verið
að huga þurfi betur að meðferð-
armálum fyrir heimilisleysingja
og þá ekki síst fyrir heim-
ilislausar konur?
Manneskja sem hefur verið á
götunni í áraraðir þarf enn meiri
stuðning en aðrir sjúklingar við
að fóta sig í lífinu að nýju. „Ég
kunni ekki að fara í banka, ég
vissi ekki hvernig átti að stofna
reikning eða sækja um vinnu,“
sagði kunningjakona mín sem nú
hefur verið edrú í nokkur ár.
Hún var töffari á götunni. Í sam-
félagi „okkar hinna“ var hún á
byrjunarreit.
Allar manneskjur eiga skilið að
komið sé fram við þær af virð-
ingu sama hversu veikar þær eru
og líka þótt þær leiti ekki til
læknis. Við myndum aldrei fyr-
irlíta krabbameinssjúkling sem
af einhverjum ástæðum tekur
ekki lyfin sem hann ætti að taka
eða fer ekki eins oft í gönguferð
og hann ætti að gera.
Það er engin ástæða til að ótt-
ast heimilislaust fólk meira en
nokkurt annað fólk. Hvernig
væri að taka „áhættuna“ á því að
senda veikum meðsystrum okkar
og -bræðrum eins og eitt vin-
gjarnlegt bros? Þau eru bara
hér, líkt og við.
„Já, ég er
bara hér“
»Róninn er stoltur af því að hafa aldrei notaðfíkniefni og rauðvínsalkinn af að mæta allt-
af í vinnuna.
halla@mbl.is
VIÐHORF
Eftir Höllu Gunnarsdóttur
ÍSLENDINGAR eru gjarnir á að
tala niðrandi um ríki þar sem upp
kemur spillingarmál og kalla það
bananalýðveldi. Lýðveldið Ísland má
því hiklaust kalla rollulýðveldi ef
skoðuð er sú spilling er á sér stað á
mörgum sviðum hér á
landi.
Stjórnvöld í Rollu-
lýðveldinu Íslandi hafa
hagað sér eins og keis-
arinn í hinni marg-
frægu sögu um Nýju
föt keisarans. Í áratugi
hefur verið barist fyrir
því að bæta aðbúnað
eldra fólks sem þarf
sérstaka umönnun því
það er orðið lítt fært til
að hugsa um velferð
sína sjálft. Stjórnvöld
hafa litið á það sem
óþarfa hlut og þeim lítt viðkomandi.
Önnur mál hafa fengið forgang til að
tryggja eigin frægðarljóma stjórn-
enda. Þessa neikvæðu framkomu
hafa allir stjórnmálaflokkar sýnt.
Vegna frægðarljómaglýju í augum
ráðamanna þjóðarinnar, sem vilja
komast á stall með þjóðhöfðingjum
stærstu og voldugustu þjóða jarðkúl-
unnar, hafa þeir ausið fjármunum á
báða bóga í ímyndaðar keisarakór-
ónur handa sjálfum sér en hunsað
þarfir þegnanna.
Þegar kemur að því að fá fjármagn
fyrir gæluverkefni ráðamanna þjóð-
arinnar eins og milljarðs króna sendi-
ráð í Berlín og annað milljarðs króna
sendiráð í Japan auk 600–1000 millj-
óna króna kostnaðar fyrir gullsæti í
Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna er
ríkiskassinn botnlaus tunna og aldrei
skortur á fjármunum til gæluverk-
efna. Slík gæluverkefni eru ótalmörg
og eru einskis nýt fyrir íslenskt þjóð-
arbú, aðeins útgjöld. Er þar komin
samlíkingin með nýju fötum keis-
arans. Ráðamenn standa berstrípaðir
á eftir en almenningur þarf að borga
fyrir leikaraskapinn.
Sjómannasamtökin hófu fyrir rúm-
um fimmtíu árum að huga að velferð-
armálum aldraðra með byggingu
vistheimila sem var bylting í velferð-
armálum aldraðra á þeim tíma. Ráða-
menn þjóðarinnar hafa látið sem allt
sé í stakasta lagi hvað varðar málefni
aldraðra og ekki talið ástæðu til að
eyða peningum í svoleiðis vandræða-
mál. Hafa þeir slett smáupphæðum af
og til eins og ölmusugjöfum til þurfa-
linga og talið það vera nóg því þá
skorti peninga í gæluverkefni keis-
arasnobbsins. Hafa ölmusugjafirnar
átt að þagga niður í þurfalingunum
eins og þeir líta á eldri
borgara þessa lands.
Það er þjóðarskömm
sú framkoma sem eldri
borgurum hefur verið
sýnd með framkomu
ráðamanna gagnvart
umhyggju og velferð
þeirra. Á sama tíma og
margra milljarða fjár-
austur á sér stað í gælu-
verkefni til að koma
nafni ráðamanna á
spjöld sögunnar er full-
orðnum hjónum stíað í
sundur, allt að því með
valdi, vegna skorts á aðstöðu fyrir
þetta fólk. Skortur á húsnæði þar
sem hægt er að sinna þörfum þessa
fólks sem hefur slitið sér út til að
reyna að bæta samfélagið.
Einn ráðherra veiktist og þurfti að
njóta aðhlynningar á eftirmeðferð-
ardeild heilbrigðisþjónustunnar. Þá
fyrst kviknaði ljós í hópi ráðamanna
sem leiddi til þess að sundlaug var
byggð við stofnunina. Ekki hafði
fengist fjármagn fyrr en ráðherrann
veikist og augu hans opnuðust og
hann hóf baráttu fyrir umbótum.
Annar ráðherra veiktist og þurfti
sjúkrahúsþjónustu. Ekki var um-
ræddur ráðherra laus af sjúkrabeði
þegar hann hóf hástemmdar yfirlýs-
ingar um að þörf væri á að byggja 40
milljarða sjúkrahús. Var strax hafist
handa við undirbúning verksins og
ráðinn uppgjafapólitíkus í fullt vel
launað starf til að hafa eftirlit með
framkvæmdum og fékk rúmgott hús-
næði ásamt nægu starfsliði.
Fyrirhuguð er bygging á tónlistar-
og ráðstefnuhöll (ein höllin enn) sem
er eitt af gæluverkefnum stórlaxanna
og þar skortir heldur ekki fjármuni.
Tónlistarhöll skal rísa þótt hún sé að-
eins fyrir u.þ.b. 3% af þjóðinni.
Kostnaðurinn er áætlaður tugir millj-
arða. Ekki virðist vera neinn skortur
á fjármagni til þessara framkvæmda.
Spyrja má: Hafa engir pólitískir
ráðamenn orðið gamlir?
Því er til að svara að þeir hafa
tryggt sína afkomu með góðum laun-
um og betri eftirlaunum svo þeir geta
keypt þá þjónustu sem þeir þurfa og
eru ekkert upp á aðra komnir eins og
þorri þjóðarinnar er, auk þess að hafa
forgang að gæðum þjóðfélagsins
gegnum pólitísk sambönd, þar með
talin umönnun aldraðra. Þessir ráða-
menn þjóðarinnar hækkuðu eigin eft-
irlaun á svipuðum tíma og þeir sam-
þykktu skerðingu á eftirlaunum
annarra þegna þjóðfélagsins. Þeir
rændu af fjöldanum til að bæta eigin
kjör.
Sú svívirðilega framkoma ráða-
manna þjóðfélagsins gagnvart eldri
borgurum er óforsvaranleg. Eldri
borgurum sem hafa byggt upp það
velferðarþjóðfélag sem Rollu-
lýðveldið Ísland gæti verið ef því væri
stjórnað með öðru hugarfari en ríkt
hefur.
Ekki á að líða ráðamönnum lýð-
veldisins að stía í sundur eldri hjón-
um sem misst hafa starfsþrek. Stía
þeim í sundur vegna nirfilsháttar
ráðamanna á sama tíma og þeir sóa
fjármunum ríkisins í gæluverkefni og
samtímis opinbera eiginhags-
munagæslu stjórnenda þessa þjóð-
félags en sýna vítavert hirðuleysi um
velferð eldri borgara.
Er hér með skorað á samtök eldri
borgar í landinu að láta verða af því
að bjóða fram til Alþingis í komandi
kosningum.
Verði af framboði á vegum eldri
borgara þarf að huga að því að ekki
veljist til forystu fyrir samtökin aðilar
sem eru á háum eftirlaunum eins og
nú eru í forystusveit samtakanna því
þeir hugsa um eigin hag númer eitt.
Rollulýðveldi –
bananalýðveldi
Kristján Guðmundsson fjallar
um málefni eldri borgara » Verði af framboði ávegum eldri borgara
þarf að huga að því að
ekki veljist til forystu
fyrir samtökin aðilar
sem eru á háum eft-
irlaunum eins og nú eru
í forystusveit samtak-
anna ...
Kristján Guðmundsson
Höfundur er fyrrverandi skipstjóri.
NÚ STYTTIST í áramót og fjöldi
fólks hlakkar til að njóta flugelda
sem prýða munu him-
ininn er nýja árið
gengur í garð.
Það var um áramót
1967–1968 sem Hjálp-
arsveit skáta í Reykja-
vík seldi borgarbúum
flugelda í fyrsta sinn.
Þá höfðu félagar sveit-
arinnar velt fyrir sér
nýrri fjáröflun. Í þá
daga, eins og nú, var
verið að auka við bún-
aðinn svo félagarnir
kæmust á sem og fljót-
virkastan og örugg-
astan hátt á slys- eða leitarstað. Á
fyrsta ári flugeldasölunnar var farið
rólega af stað og voru flugeldar ein-
ungis seldir á einum stað í borginni.
Að sjálfsögðu varð Skátabúðin, sem
þá var til húsa í bragga er stóð við
Snorrabraut, fyrir valinu. Borg-
arbúar tóku þessari nýjung vel og
hafa alla tíð síðan staðið vel með
sinni hjálparsveit. Útsölustöðum á
flugeldum hefur fjölgað og öll umsvif
aukist. Fólk gerir sér vel grein fyrir
því hversu mikilvægur þáttur það er
í okkar samfélagi, að hægt sé að
kalla út fjölmennan hóp af vel þjálf-
uðu fólki sem fer af stað hvenær sól-
arhrings sem er og á hvaða degi árs-
ins sem er, til aðstoðar
samborgurum sínum er
þurfa á skilyrðislausri
hjálpa að halda vegna
erfiðra aðstæðna, hvort
sem það er innan borg-
armarkanna eða á
öræfum Íslands. Stór
hópur kvenna og karla
er í Hjálparsveit skáta í
Reykjavík og er tilbú-
inn að leggja fram af
miklum dugnaði og
áhuga óteljandi stundir
ár hvert, til að þjálfa
sig sem best fyrir það
óvænta og ókomna.
Þegar kallið kemur er það styrkur
hópsins að búa yfir góðri og fjöl-
breyttri þjálfun til að takast á við
erfiðar aðstæður. Sveitin hefur alla
tíð lagt mikla áherslu á öryggi og
gæði þeirrar vöru sem seld er hverju
sinni. Alltaf er verið að bæta við og
herða reglugerðir og eftirlit varð-
andi umgengni og geymslu á flug-
eldum og leggur Hjálparsveitin sig
alla fram um að uppfylla þessi skil-
yrði.
Hjálparsveit skáta í Reykjavík
hefur um árabil séð um glæsilegar
flugeldasýningar, t.d. á Menning-
arnótt, og einnig er það fastur liður í
aðdraganda áramóta að gefa borg-
arbúum smá sýnishorn af því sem
koma skal er við fögnum nýju ári og
kveðjum það gamla. Hafa borg-
arbúar sannarlega kunnað að meta
það augnakonfekt sem flýgur upp í
himininn á ógnarhraða og lýsir hann
upp. Nú í tæplega fjörutíu ár hefur
Hjálparsveit skáta í Reykjavík selt
flugelda um áramót og enn einu
sinni er beðið um stuðning borg-
arbúa við þessa helstu fjáröflun
sveitarinnar – borgarbúum til heilla.
Flugeldasala Hjálparsveitar
skáta í Reykjavík
Ólafía Aðalsteinsdóttir fjallar
um flugeldasölu og starfsemi
Hjálparsveitar skáta
»Nú í tæplega fjörutíuár hefur Hjálp-
arsveit skáta í Reykja-
vík selt flugelda um ára-
mót og enn einu sinni er
beðið um stuðning borg-
arbúa við þessa helstu
fjáröflun sveitarinnar –
borgarbúum til heilla.
Ólafía Aðalsteinsdóttir
Höfundur er félagi í Hjálparsveit
skáta í Reykjavík.