Morgunblaðið - 08.04.2007, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 8. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
voru báðir gripnir og myrtir á
landamærunum. „Þegar ég kom að
landamærunum um viku síðar var
mér ekki kunnugt um örlög bræðra
minna en síðar kom í ljós að maður
sem var frændi okkar hafði myrt þá
en hann hafði sett sér það markmið
að útrýma minni fjölskyldu ef hún
kæmi þarna í gegn svo hún myndi
ekki hefna bræðranna. Eigi að síður
gekk ég óáreittur í gegn. Ástæðan
var sú að maðurinn hafði brugðið
sér í hádegismat. Þarna þyrmdi
Guð lífi mínu. Það er ekki nokkur
vafi.“
Matthew bjó við þröngan kost í
flóttamannabúðum á Fílabeins-
ströndinni. Í fyrstu átti hann bara
von á því að vera þar í nokkra mán-
uði en borgarastyrjöldin í Líberíu
dróst á langinn og þegar upp var
staðið hafði hann verið í sjö ár í
búðunum. „Aðstæður í flótta-
mannabúðunum voru ömurlegar.
Það var ekkert rennandi vatn og
ekkert náðhús. Fólk brá sér bara út
í móa. Það voru um nítján þúsund
manns í búðunum en þar af létust
um 20% úr malaríu og öðrum smit-
sjúkdómum.“
Menn gerðu þó eins gott úr að-
stæðum og unnt var og ástin lét sig
ekki vanta. Matthew gekk að eiga
unnustu sína í flóttamannabúðunum
1993. Þau höfðu kynnst í Monróvíu
en ekki fellt hugi saman fyrr en í
búðunum. Í dag eiga þau fimm
börn, fjórar stúlkur og einn dreng,
og eru þrjú þau elstu fædd í búð-
unum.
Matthew sat ekki auðum hönd-
um. Hann tók til við að sækja um
skólavist í Bandaríkjunum og fékk á
endanum inni í skóla í Minnesota.
„Það var trúboðanám en margir
Afríkubúar hafa hlotið þar þjálfun
til að snúa aftur til heimalands síns.
Ég sagði við Guð: Ef þú greiðir
götu mína inn í þennan skóla mun
ég fara aftur heim til Líberíu og
flytja löndum mínum boðskap þinn.
Ég var bænheyrður.“
Loksins á leið
til Bandaríkjanna
En það var ekki nóg að fá inn-
göngu í skólann, Matthew þurfti
eins og aðrir að greiða skólagjaldið,
3.950 Bandaríkjadali, ríflega
260.000 íslenskar krónur. „Þá pen-
inga átti ég ekki til og því var ekki
um annað að ræða en leggjast á
bæn. En árin liðu og ekkert gerðist.
Það var ekki fyrr en ég aðstoðaði
kristin viðskiptajöfur sem átti leið í
gegnum búðirnar að hjólin fóru að
snúast. Hann var frönskumælandi
og þar sem ég tala frönsku var ég
fenginn til að aðstoða hann.
Skömmu áður en hann fór tjáði
hann mér að Guð hefði vakið athygli
sína á því að ég þyrfti á hjálp að
halda. „Hvað get ég gert fyrir þig?“
spurði hann. Ég sagði honum frá
löngun minni til að setjast á skóla-
bekk í Bandaríkjunum en það væri
til of mikils mælst að hann hjálpaði
mér með það. Hann hélt nú ekki og
borgaði skólagjaldið fyrir mig. Enn
var Guð á mínu bandi.“
Aðeins fáeinum dögum eftir að
Matthew og fjölskylda komu til
Minnesota varð elsta dóttir hans,
þriggja ára, fyrir alvarlegu slysi.
„Hún var á leikskóla og fóstran
setti hana í rólu og ýtti henni af
stað. Dóttir mín hafði aldrei séð
rólu fyrr á ævinni og fylltist
hræðslu. Það skipti engum togum
að hún datt á höfuðið og hálsbrotn-
aði. Fóstran sótti okkur skelfingu
lostin og við sáum strax að þetta
var alvarlegt. Hálsinn lét ekki að
stjórn.“
Matthew brunaði beint á næsta
sjúkrahús. „Þegar ég kom inn með
barnið stórslasað var ég strax
spurður um tryggingaskírteini. Ég
sýndi lækninum Biblíuna mína. „Ég
er ekki að tala um þetta,“ sagði
hann þá. Ég sýndi honum Biblíuna
aftur. „Hver er tryggingasalinn
þinn eiginlega,“ spurði þá lækn-
irinn. Hann heitir Guð. Læknirinn
hélt að ég væri að grínast og til-
kynnti mér að aðgerðin myndi kosta
22.000 dali. Ég svaraði því þá til að
Guði væru allir vegir færir. Hann
lét mig skrifa undir yfirlýsingu þess
efnis að ég myndi endurgreiða
sjúkrahúsinu kostnaðinn að aðgerð-
inni lokinni. Ég tók við pennanum
og sagði: Guð ég skrifa undir þessa
yfirlýsingu í þínu nafni enda veist
þú að ég á ekki 22.000 dali. Þú veist
að ég er hérna í Bandaríkjunum til
að læra að vera trúboði á þínum
vegum.“
Ókunnugur maður
greiddi reikninginn
Aðgerðin tók sex klukkustundir
og heppnaðist vel. Um kvöldið
komst dóttir Matthews til meðvit-
undar og hann segir það hafa verið
ólýsanlega tilfinningu. „Hún horfði
á mig, sá tárin streyma niður vanga
mér og sagði: „Pabbi minn, þetta
verður allt í lagi!“
Síðar um kvöldið hringdi síminn
heima hjá Matthew og ókunnugur
maður spurði hvernig dóttir hans
hefði það eftir aðgerðina. „Ágætt,
sagði ég undrandi. Því næst bað
hann um fullt nafn hjá mér, nafnið á
sjúkrahúsinu og spurði hvað að-
gerðin hefði kostað. 22.000 dali,
svaraði ég. Hvers vegna spyrðu um
það? „Vegna þess að ég ætla að
borga þennan reikning,“ sagði mað-
urinn í símanum. Hver ert þú með
leyfi? spurði ég undrandi. „Það
þarft þú ekki að vita en hafðu ekki
frekari áhyggjur af reikningnum og
vertu sæll,“ sagði hann að síðustu
og lagði á. Vegir Guðs eru svo sann-
arlega órannsakanlegir.“
Dóttir Matthews er þrettán ára í
dag og hefur fyrir löngu náð sér að
fullu.
Fjölskyldan hefur nú verið í ára-
tug í Bandaríkjunum og á þeim
tíma hefur Matthew lokið tveimur
mastersgráðum og doktorsgráðu í
guðfræði.
Ári eftir að seinni borgarastyrj-
öldinni lauk í Líberíu, 2003, sneri
Matthew heim í fyrsta sinn frá
árinu 1990. „Landið er í rúst eftir
styrjaldirnar. Það er ekkert raf-
magn í Líberíu og ekkert rennandi
vatn. Menn vonast til að koma því á
að hluta í sumar. Það eru yfir tvö
hundruð þúsund munaðarlaus börn
á götunni og skólastarf í molum.
Aðeins 20% fullorðinna eru læs.
Ástandið er skelfilegt. Þegar ég sá
þetta hugsaði ég með mér: Það
verður að gera eitthvað. Ég verð að
gera eitthvað.“
Óvænt samstarf á Íslandi
Þegar Matthew kom aftur til
Bandaríkjanna var hann staðráðinn
í að láta til sín taka. Þar kemur Ís-
land inn í myndina. Matthew milli-
lenti hér á landi í tvo daga í október
síðastliðnum á leið sinni til Svíþjóð-
ar og komst fyrir tilviljun í kynni
við Guðrúnu Margréti Pálsdóttur,
formann ABC barnahjálpar. Nið-
urstaða fundar þeirra var að kanna
möguleika á samstarfi.
„Þetta var einmitt tækifærið sem
ég var að bíða eftir og þegar Guð-
rún Margrét spurði mig í nóvember
hvort ég gæti farið til Líberíu og
skráð ABC barnahjálp lét ég ekki
segja mér það tvisvar. Nú höfum
við fengið öll tilskilin leyfi til að
starfa í landinu. Íslensk stjórnvöld
lögðu á síðasta ári fjórar milljónir
króna í þetta verkefni og voru þær
notaðar til að kaupa rúmlega 52
ekru landskika í Líberíu.“
Stefnt er að því að hefja fram-
kvæmdir við skóla og heimavist á
næstu mánuðum og mun Matthew
fara fyrir starfinu. Færeyingar
koma líka að verkefninu. „Ég mun
flytja heim til Líberíu síðar á þessu
ári ásamt fjölskyldu minni og get
ekki beðið eftir að hefjast handa.“
Í byrjun þessa árs hitti Matthew
forseta Líberíu, Ellen Johnson-
Sirleaf, en hún varð árið 2005 fyrsta
konan til að gegna því embætti í
Afríku, og gerði henni grein fyrir
áformum ABC barnahjálpar. „Hún
tók mér opnum örmum og hét okk-
ur fullum stuðningi, m.a. tollaaf-
slætti. Hún lofaði meira að segja að
vera viðstödd þegar fyrsta skóflu-
stungan verður tekin að hinum nýju
skólamannvirkjum.“
Rétti leiðtoginn
Matthew segir að það verði ekki
létt verk að reisa Líberíu úr ösku-
stónni en frú Johnson-Sirleaf sé
rétta manneskjan til að stýra upp-
byggingunni. „Hún er hagfræðingur
frá Harvard og hefur þegar samið
um niðurfellingu skulda við alla
helstu lánardrottna, Bandaríkin,
Bretland, Þýskaland og fleiri, þann-
ig að Líbería er svo til skuldlaust
land í dag. Uppbyggingin verður
fyrir vikið auðveldari. En þetta er
óvinnandi verk án utanaðkomandi
aðstoðar.“
Eins og margir muna bauð
George Weah, sem á sinni tíð var
einn besti knattspyrnumaður heims,
sig fram gegn Johnson-Sirleaf í for-
setakjörinu en hafði ekki erindi sem
erfiði. „Með fullri virðingu fyrir
George Weah þá valdi líberíska
þjóðin rétt. Hann var frábær knatt-
spyrnumaður – goðumlík vera á
þeim vettvangi – en ég tel að hann
hafi ekki verið í stakk búinn að fara
fyrir þjóðinni á þessum erfiðu tím-
um. Frú Johnson-Sirleaf hefur
margfalt meiri þekkingu og reynslu.
Hún er rétta manneskjan til að
leiða líberísku þjóðina út úr þessum
miklu ógöngum.“
Reuters
Leiðtoginn Ellen Johnson-Sirleaf veifar til stuðningsmanna sinna eftir
kosningarnar 2005. Hún er fyrsta konan til að gegna starfi forseta í Afríku.
Í HNOTSKURN
»Líbería er elsta lýðveldiAfríku, stofnað árið 1847
af bandarísku félagi sem vildi
gefa svörtum leysingjum í
Bandaríkjunum kost á að setj-
ast að í Afríku.
»Líbería merkir „Landhinna frjálsu“.
» Íbúafjöldi landsins er um3,3 milljónir.
»Líbería er á vesturströndAfríku og á landamæri að
Síerra Leóne, Gíneu og Fíla-
beinsströndinni.
»Samuel Doe hershöfðingihrifsaði til sín völdin árið
1980 og afnam lýðveldið.
»Tvær borgarastyrjaldir(1989–1996 og 1999–2003)
hafa lagt landið í rúst en í
þeim týndu 250.000 manns lífi.
»Núverandi forseti Líberíuer Ellen Johnson-Sirleaf,
fyrsta konan til að gegna slíku
embætti í Afríku.
AP
Hermaður Moses Watson, fjórtán ára fyrrverandi hermaður (fyrir miðju), leikur við vini sína á heimili fyrir börn
sem börðust í stríðinu í Líberíu. Skólastarf hefur verið í molum í landinu frá því borgarastríð braust út 1989.
Reuters
Hörmung Ástandið í Monróvíu og öðrum borgum Líberíu er bágt eftir
langvarandi borgarastyrjöld og fjölskyldur búa við afar kröpp kjör.
HJÁLPARSTARF Í LÍBERÍU
Þegar langt er liðið á samtal okkar
Matthews T. Sakeuhs í húsakynn-
um ABC barnahjálpar stingur
Kristinn Ingvarsson ljósmyndari
við stafni til að mynda viðmæland-
ann. Hann hefur því ekki forsöguna
þegar ég spyr Matthew í lokin um
afdrif systkina hans, hvort þau hafi
öll snúið heim eftir borgarastyrj-
öldina. Hann svarar því játandi.
„Þannig að þú misstir bara tvo
bræður,“ segi ég og vísa til upplýs-
inga sem Matthew gaf mér fyrr í
samtalinu um víg tveggja elstu
bræðra sinna.
Kristni ljósmyndara þykir þessi
spurning undarlega orðuð, „bara“
tvo bræður, og spyr mig kurt-
eislega um þetta óvenjulega orða-
val á leiðinni út. Ég upplýsi hann
um þá staðreynd, að Matthew eigi
um sextíu systkini, sem Kristinn gat
vitaskuld ekki gert ráð fyrir, og þá
áttar hann sig betur á samhenginu.
Það verður nefnilega að teljast
ágætlega sloppið að „bara“ tvö af
yfir sextíu systkinum skyldu týna
lífi í þessu skelfilega stríði.
Missti
„bara“ tvo
bræður