Morgunblaðið - 08.04.2007, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 8. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
7. apríl 1977: „Páskarnir eru
upprisuhátíð. Þeir eiga að
minna okkur á, að líkaminn
og veraldleg gæði eru ekki
allt, heldur hefur höfundur
kristinnar trúar, Kristur
sjálfur, gefið okkur fyrirheit
um það, að andinn sé efninu
æðri; að sál mannsins muni
lifa af líkamsdauðann, enda
þótt hún þurfi að sjálfsögðu á
þessum umbúðum að halda,
meðan við dveljumst í efn-
isheiminum og staðreyndir
og veruleiki eru fyrst og síð-
ast það, sem við sjáum í
kringum okkur, getum þreif-
að á, erum vön. En boð-
skapur kristninnar – og raun-
ar fleiri trúarbragða – er sá
að það sé aðeins brot af stað-
reyndum og veruleika tilver-
unnar, sem við þekkjum í
raun og veru; jarðlífið sé ein-
ungis undirbúningur fyrir
æðri þroska – og þá ekki sízt
eins og hann birtist í fyr-
irheiti Krists: að allir menn,
karlar og konur, jafnvel allt
líf, eigi sér eilífa köllun og af
jarðnesku lífi hugsunina lík-
amanum yfirsterkari og sál
sína að þeirri guðlegu veröld,
sem Kristur boðaði.“
. . . . . . . . . .
5. apríl 1987: „Frá því að lýð-
veldi var stofnað á Íslandi,
hefur engin ríkisstjórn, sem
skipuð hefur verið fulltrúum
fleiri en tveggja flokka, setið
út kjörtímabilið. Það er
fyllsta ástæða til þess að
kjósendur, hvar í flokki, sem
þeir standa, hugi að þessum
varnaðarorðum forystu-
manna Sjálfstæðisflokksins.
Þjóðin hefur búið við batn-
andi hag síðustu misseri. Það
er ekki hægt að treysta því,
að svo verði áfram, jafnvel
þótt góðæri ríki, ef upplausn-
arástand skapast á Alþingi að
kosningum loknum.
. . . . . . . . . .
13. apríl 1997: „Veðurfarsleg
gróðurskilyrði eru góð, en
þrátt fyrir það er gróð-
urþekjan talin enn á und-
anhaldi nema á friðuðum
svæðum, þar sem gróður er í
framför. Áætlað er, að um 20
milljónir trjáplantna hafi ver-
ið gróðursettar á síðustu ára-
tugum, en það er hvergi
nærri nóg til að bæta upp
eyðinguna.
Forvígismenn samtakanna
munu nú leita leiða til að nýta
þau 50–70 þúsund tonn af
mómold, grasi og húsdýra-
áburði, sem talin eru falla til
árlega á höfuðborgarsvæð-
inu, til þess að bæta frjósemi
jarðvegs. Fjár verður aflað til
að kosta dreifinguna og síðar
til gróðursetningar á allt að 5
milljónum trjáplantna ár-
lega.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FALSKUR HLJÓMUR
Það er falskur hljómur í heim-inum. Sennilega hefur mann-kynið aldrei búið við jafnmikla
efnislega velmegun, en engu að síður
búa tugir og hundruð milljóna manna
við hungur og skort. Milljónir barna
búa við aðstæður, sem hæglega væri
hægt að bæta úr ef þeir, sem auðsins
njóta, hvort sem það eru einstakling-
ar eða ríki, gætu deilt honum með
þeim sem á þurfa að halda. Maðurinn
hefur aldrei staðið jafn framarlega í
tækni og vísindum, en engu að síður á
hann erfitt með að grípa til aðgerða
þegar hann ógnar eigin tilveru með
athafnasemi. Hann þráast við þótt
við blasi að hann hafi sett umhverfi
sitt úr skorðum með mengun og það
geti orðið afdrifaríkt verði ekkert að
gert.
Reyndar er ekki hægt að halda því
fram að mannkynið standi fullkom-
lega aðgerðarlaust gagnvart þeim
vandamálum, sem að steðja. Á und-
anförnum árum hefur dregið úr fá-
tækt í heiminum. Styrjöldum hefur
fækkað. Það er friðvænlegra en áður.
En einnig hafa dunið yfir hörm-
ungar sem hefði verið hægt að koma í
veg fyrir, áföll sem hefði mátt af-
stýra. Í Írak geisar nú borgarastyrj-
öld og öryggi saklausra borgara er
stefnt í hættu vegna rangra og
ábyrgðarlausra ákvarðana valda-
mesta ríkis heims, sem fer fram í
nafni lýðræðis og mannréttinda. Í
Líbanon hefur verið búin til ný
stríðskynslóð með því að leggja í rúst
innviði samfélags sem var að ná sér á
strik eftir áratugalangar hörmungar.
Í Darfur eru framdir stríðsglæpir án
þess að alþjóðasamfélagið fái rönd
við reist. Í Palestínu býr samfélag
bak við múr og lepur dauðann úr
skel. Í Vestur-Sahara hefur verið
reistur annar múr og samfélag þjóð-
anna lítur ekki einu sinni upp til að
athuga hvað sé að gerast.
Íslendingar leysa ekki öll heimsins
vandamál, en það er ekki afsökun fyr-
ir því að vera aðgerðalaus. Íslending-
ar geta lagt meira af mörkum til þró-
unarstarfs og eru miklir eftirbátar
annarra Norðurlanda í þeim efnum.
Velmegunin á Íslandi fer ekki fram
hjá neinum, en það er feilnóta í sin-
fóníunni. Í Morgunblaðinu í dag er
viðtal Guðrúnar Guðlaugsdóttur við
kaþólska prestinn séra Hubert Ore-
mus, sem fyrir 29 árum kom til starfa
á Íslandi. Hann segir:
„Íslendingar vilja ekki vera eftir-
bátar annarra Evrópubúa og ganga
jafnvel feti framar. Áður átti fólk
guðrækni innra með sér og fjöl-
skylduböndin voru sterk, nú er gam-
alt fólk sent á elliheimili og börnin
fara á mis við að kynnast reynslu
þess, njóta ekki áhrifa frá þeim eldri
og lífsviðhorfi þeirra. Fjölskylda nú-
tímans er því bara ungt fólk og börn
þess. Ég segi stundum að nú sé þörf
fyrir kraftaverk á borð við þegar Ís-
lendingar tóku kristna trú á Þingvöll-
um. Glæpatíðnin og annað slæmt sýn-
ir að við erum að komast á botninn.
Annað hvort verður að fjölga fang-
elsum og stofufangelsum eða taka
upp betri siði. Trúin er leið til þess.
Helst þyrfti þetta að gerast áður en
allt fer á hinn versta veg. Mannleg
lög koma ekki í staðinn fyrir kristið
siðferði.“
Séra Hubert Oremus kemst beint
að kjarna málsins þegar hann segir
að annað hvort verðum við að fjölga
fangelsum og stofufangelsum eða
taka upp betri siði. Þjóðfélag sem
þarf að halda villimennskunni í sér í
skefjum með hótunum um þungar
refsingar og langa fangelsisvist er á
villigötum. En það er ekki hlaupið að
því að bæta hugarfar. Siðferði verður
ekki breytt með lögboði. Siðferði
verður til hjá hverjum og einum. Það
verður til með breytni hvers og eins.
Það byggist á því, sem fyrir börn-
unum er haft.
Á páskum er við hæfi að líta í
kringum sig og velta fyrir sér gildi
hlutanna, þakka fyrir það góða í líf-
inu, taka á því, sem betur má fara,
finna leiðir til að losna við hinn falska
hljóm úr sinfóníu lífsins.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Þ
að er fróðlegt að sjá þær niðurstöður
í skoðanakönnun Capacent Gallup
fyrir Morgunblaðið og Ríkisútvarp-
ið, að meirihluti þjóðarinnar sé
hlynntur því að setja stopp á stór-
iðjuframkvæmdir um skeið, og ekki
síður að íhuga hvað valdi þeirri afstöðu.
Þeir, sem börðust fyrir byggingu álversins í
Straumsvík fyrir rúmlega fjórum áratugum,
gerðu það af hugsjónaástæðum og veifuðu Einari
Benediktssyni og hugmyndum hans málstað sín-
um til stuðnings.
Þeir sem börðust gegn álverinu í Straumsvík á
þeim tíma gerðu það á þeirri forsendu, að þeir
vildu ekki erlenda fjárfestingu inn í landið, töldu
hana hættulega og voru þar að auki á móti því,
sem þá var kallað stórvirkjun við Búrfell.
Í grundvallaratriðum snerist sú barátta um það
að skjóta fleiri stoðum undir afkomu þjóðarinnar.
Eftir stríðsgróðann á árum heimsstyrjaldarinnar
síðari komu erfið ár og þjóðin var fátæk alveg
fram undir 1960.
Þegar vinstri stjórnin tók við völdum 1971 tók
Magnús heitinn Kjartansson við embætti iðnaðar-
ráðherra en hann hafði verið einn af helztu and-
stæðingum álversins í Straumsvík sem ritstjóri
Þjóðviljans.
Magnús Kjartansson beitti sér fyrir byggingu
járnblendiverksmiðjunnar í Hvalfirði og lagði
áherzlu á, að Íslendingar væru stórir eignaraðilar
að því fyrirtæki. Hann vildi vera samkvæmur
sjálfum sér. Það varð og líklega hafa þeir reikn-
ingar aldrei verið gerðir að fullu upp gagnvart al-
menningi. Á meðan við áttum stóran hlut í því fyr-
irtæki var mikið tap á rekstri þess. Að fenginni
þeirri reynslu var takmarkaður áhugi á því, að ís-
lenzka ríkið yrði hluthafi í stóriðjufyrirtæki.
Næsta einn og hálfan áratuginn var leitað að
nýjum samstarfsaðilum um byggingu stóriðju hér
en allt mistókst. Hugmyndir um byggingu stór-
iðjufyrirtækis á Austurlandi á níunda áratugnum
gengu ekki upp og heldur ekki hugmyndir um
byggingu álvers á Keilisnesi.
Loks kom Ken Peterson fram á sjónarsviðið og
byggði lítið álver á Grundartanga, sem síðan hefur
stækkað jafnt og þétt. Þá hafði ein mesta lægð á
20. öldinni gengið yfir íslenzkt atvinnu- og efna-
hagslíf og nokkuð almennur stuðningur við það
framtak.
Í kjölfar hinna miklu framkvæmda á Austur-
landi, Kárahnjúkavirkjunar og byggingu álvers á
Reyðarfirði, hafa aftur skiptzt veður í lofti og nú
er meirihluti þjóðarinnar andvígur frekari stór-
iðjuframkvæmdum, alla vega að sinni.
Nú er hins vegar margt sem bendir til að ný og
athyglisverð ástæða fyrir andstöðu við frekari
stórðiðju sé komin til sögunnar.
Um tveggja áratuga skeið frá 1971 til 1990 stóð
yfir linnulaus barátta við óðaverðbólgu. Unga
kynslóðin á Íslandi nú þekkir veruleika óðaverð-
bólgunnar ekki. Svo dæmi sé tekið mældist óða-
verðbólgan um 130% á ársgrundvelli í maímánuði
1983. Nokkru áður hafði verðtrygging verið sett á,
sem þýddi að öll lánasumma þjóðarinnar marg-
faldaðist á skömmum tíma. Til viðbótar voru vext-
ir gefnir frjálsir. Þetta hafði auðvitað hrikalegar
afleiðingar í för með sér og þá ekki sízt fyrir hús-
byggjendur.
Það tókst með sameiginlegu átaki vinnuveit-
enda og verkalýðshreyfingar að kveða óðaverð-
bólguna í kútinn. Þrír menn áttu mestan þátt í því:
Einar Oddur Kristjánsson, sem þá var formaður
Vinnuveitendasambands Íslands, Ásmundur Stef-
ánsson, sem þá var forseti ASÍ, og Guðmundur J.
Guðmundsson, formaður Dagsbrúnar.
Eftir samninga, sem þeir gerðu 1990, hrundi
óðaverðbólgan og við tók nýtt tímabil Íslandssög-
unnar, þar sem verðbólga var ekki lengur vanda-
málið. Nýjar kynslóðir húsbyggjenda kynntust
stöðugleika í efnahagsmálum sem áður hafði verið
óþekktur á Íslandi.
Þegar ákvarðanir höfðu verið teknar um stór-
virkjun og stóriðju á Austurlandi, sem byggðust á
því að sá landshluti var að leggjast í eyði, var öll-
um ljóst, að þær ákvarðanir gætu leitt til nýrrar
þenslu í efnahagsmálum, sem gæti raskað hinum
efnahagslega stöðugleika og aukið verðbólguna á
ný.
Það gerðist. Kynslóðin, sem þekkti ekkert ann-
að en efnahagslegan stöðugleika, uppgötvaði allt í
einu áhrif verðtryggingar á lánaskuldbindingar
og samhengið á milli framkvæmdanna á Austur-
landi og þess að höfuðstóll lánanna hækkaði alveg
sama hvað mikið var borgað af þeim.
Þess vegna hefur heyrzt á undanförnum mán-
uðum og misserum, að kynslóð ungra Íslendinga
væri ekki hrifin af framkvæmdum, sem augljós-
lega hefði þessi áhrif. Ganga má út frá því sem
vísu, að margir þeirra, sem nú eru hlynntir því, að
hægja á ferðinni varðandi stóriðju, taki þá afstöðu
af framangreindum ástæðum. Þegar við bætist að
allir hafa nóg að bíta og brenna um þessar mundir
er þetta rökrétt niðurstaða.
Borga heimilin brúsann?
G
ylfi Arnbjörnsson, framkvæmda-
stjóri Alþýðusambands Íslands,
skrifar athyglisverða grein um
þetta mál í Morgunblaðið á skír-
dag, sl. fimmtudag. Hann víkur að
aukinni verðbólgu og miklum við-
skiptahalla og segir síðan:
„Þrátt fyrir þetta hefur ríkisstjórnin sýnt af sér
ótrúlegt aðgerðarleysi við stjórn efnahagsmála.
Hún hefur ekki aðeins látið Seðlabankann einan
um að sporna gegn ofþenslunni heldur unnið kerf-
isbundið gegn stefnu bankans með þensluhvetj-
andi aðgerðum og ögrandi breytingum á lánaskil-
málum Íbúðalánasjóðs. Eina aðgerðin við að
draga úr verðbólguþrýstingi var að stuðla að
auknum innflutningi erlends vinnuafls, jafnvel við
aðstæður, þegar sýnt var að vinnumarkaðurinn
var ekki undir það búinn að taka við fjölda er-
lendra starfsmanna. Ójafnvægi og óstöðugleiki í
efnahags- og atvinnulífi hefur þannig einnig leitt
til vaxandi ójafnvægis og misskiptingar í fé-
lagslegum skilningi.“
Þegar þetta er lesið verður að hafa í huga að
þarna talar einn helzti pólitíski ráðgjafi Ingibjarg-
ar Sólrúnar Gísladóttur, formanns Samfylkingar-
innar. Engu að síður er ekki hægt að horfa fram
hjá þeim rökum, sem hann færir fram fyrir þess-
um fullyrðingum.
Gylfi segir:
„Heimilin í landinu skulduðu í lok síðasta árs
ríflega 1.325 milljarða króna. Það er forvitnilegt
að kanna hvað agaleysi í stjórn ríkisfjármála hef-
ur kostað heimilin í landinu. Þetta má t.d. gera
með því að leggja mat á fjárhagsleg áhrif þeirrar
verðbólgu, sem hér hefur verið umfram 2,5%
verðbólgumarkmið Seðlabanka Íslands. Til við-
miðunar er ágætt að nota árið 2003. Stýrivextir
Seðlabankans þá voru 5,3%, verðbólga 2,7% og
raunvextir stýrivaxtanna því 2,5%. Á sama tíma
voru meðalútlánavextir banka 11,8% á óverð-
tryggðum skuldabréfum og 8,6% á verðtryggðum.
Í janúar 2007 voru stýrivextir Seðlabankans hins
vegar komnir upp í 14,25%, verðbólgan 7,4% og
raunvextir stýrivaxtanna höfðu því hækkað um
næstum fjögur prósentustig. Meðalvextir banka
voru 19,6% á óverðtryggðum skuldabréfum og
9,1% á verðtryggðum.“
Síðan segir Gylfi Arnbjörnsson:
„Ef litið er á verðtryggðar skuldir heimilanna,
sem voru 1.132 milljarðar króna í árslok 2006,
hafa þær hækkað um 118 milljarða króna und-
anfarin ár vegna verðtryggingar lána umfram
2,5% verðbólgumarkmið Seðlabankans. Þar sem
meðallánstími verðtryggðra skulda heimilanna er
20 ár þurfa þau nú að borga um sex milljörðum
króna hærri afborganir á ári næstu 20 árin eða
sem svarar til jafngildis 1% hækkunar á tekju-
skatti!
Ef litið er á hærri vaxtagjöld heimilanna vegna
aukinnar verðbólgu og aukins aðhalds Seðlabank-
ans þá þurfa þau að greiða 22,5 milljarða króna á
árinu 2007 vegna hærri raunvaxta af verðtryggð-
um lánum og 10,3 milljarða króna vegna hærri
vaxta af óverðtryggðum lánum (að mestu yfir-
dráttarlán).“
Þetta eru óneitanlega röksemdir, sem ekki er
hægt að horfa fram hjá og hljóta að verða ræddar
í kosningabaráttunni á næstu vikum. Þarna setur
Gylfi Arnbjörnsson fram heildartölur um áhrif
þenslunnar á undanförnum árum, sem hver og
einn landsmaður og þá ekki sízta yngra fólkið hef-
ur fundið á eigin buddu síðustu árin.
Hvaða ályktanir er hægt að draga af þessari
röksemdafærslu?
Austurland og Austur-Þýzkaland
Þ
jóðverjar hafa átt í miklum erfiðleik-
um í efnahagsmálum allmörg und-
anfarin ár og raunar alveg frá sam-
einingu þýzku ríkjanna í eitt ríki.
Nú eru þeir að rétta úr kútnum og
sérfræðingar í efnahagsmálum eru
meira og minna sammála um að nýtt þýzkt efna-
hagsundur sé í farvatninu.
Meginástæðan fyrir erfiðleikum Þjóðverja síð-
asta áratuginn og rúmlega það er kostnaður við
uppbyggingu austurhluta Þýzkalands, sem varð
margfalt meiri en þeir höfðu gert ráð fyrir. Þann
kostnað hugsuðu Þjóðverjar ekki um, þegar tæki-
færi gafst til sameiningar. Þeir sameinuðu ríki sitt
á nýjan leik og tóku svo til við að takast á við efna-
hagslegar afleiðingar þeirrar ákvörðunar.
Þótt ólíku sé saman að jafna Austurlandi og
Austur-Þýzkalandi er líka hægt að líta svo á, að sá
Laugardagur 7. apríl
Reykjavíkur