Morgunblaðið - 01.05.2007, Síða 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 1. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
VALGERÐUR Sverrisdóttir sagði á
fundi í Háskólanum á Akureyri í
gær, þegar hún kynnti nýja og heild-
stæða stefnu Íslands í mannréttinda-
málum, að tímabært væri að sækjast
eftir sæti í nýju mannréttindaráði
Sameinuðu þjóðanna í samráði og
samvinnu við önnur Norðurlönd. Þá
sagðist Valgerður ætla að beita sér
fyrir því eftir kosningar, að Íslend-
ingar setji sem fyrst á laggirnar eig-
in mannréttindastofnun.
Ísland hefur aldrei átt sæti í
Mannréttindaráði Sameinuðu þjóð-
anna en ráðherra sagði, í ljósi aukins
vægis mannréttindamála í alþjóða-
starfi og þeirrar staðreyndar að Ís-
land hefur töluvert fram að færa á
þessu sviði, væri tímabært að sækj-
ast eftir sæti. Finnar sitja í ráðinu
sem stendur, en kjörtímabili þeirra
lýkur nú í sumar. Danmörk er nú í
framboði með stuðningi allra Norð-
urlanda og það skýrist um miðjan
maí hvort Danir nái kjöri. „Í fram-
haldi af því munu íslensk stjórnvöld
skoða möguleika á því hvenær geti
orðið af framboði Íslands í ráðið.“
Ráðherra sagði mannréttindamál-
um gjarnan skipað á bekk með
„mjúku“ málunum svokölluðu og
þannig gefið til kynna að þau skipti
ekki jafn miklu máli og hin „hörðu“
mál. „En ég hlýt að spyrja: Hvað er
„mjúkt“ við pyntingar, dauðarefs-
ingar, kynferðislegt ofbeldi og
barnaþrælkun? Svona skilgreining-
ar standast vitanlega enga skoðun.
Enda vekja tölur um mannrétt-
indabrot óhug. Í rúmlega 150 ríkjum
heims eru dæmi um að pyntingum og
öðrum grimmilegum aðferðum sé
beitt og í um 70 þessara ríkja er slíkt
ástand útbreitt eða viðvarandi.“
Valgerður nefndi að aftökur væru
framdar víða í heiminum án dóms og
laga og þannig grundvallarrétturinn
til lífs virtur að vettugi og að yfir 80
ríki heims leggi blátt bann við kyn-
ferðissambandi milli einstaklinga af
sama kyni og í sumum ríkjum heims
væri samkynhneigð refsiverð að við-
lagðri dauðarefsingu. „Þá er áætlað
að 100 til 140 milljónir kvenna og
stúlkna hafi verið þvingaðar til að
gangast undir kynfæralimlestingar
af einhverju tagi.“
Valgerður sagði Íslendinga hafa
margt fram að færa í mannréttinda-
málum. Í haust hafi hún því ákveðið
að mörkuð yrði heildstæð stefna Ís-
lands til að efla og vernda alþjóðleg
mannréttindi til framtíðar. Stefnan,
sem ráðherra kynnti í gær, var unnin
í samráði við félagasamtök, stofnanir
og innlenda og erlenda sérfræðinga
á sviði mannréttinda.
„Í stefnunni segir að mannréttindi
séu algild, órjúfanleg og háð inn-
byrðis, það sé á ábyrgð stjórnvalda
og alþjóðsamfélagsins að vernda
borgarana og mikilvægt sé að brugð-
ist verði við mannréttindabrotum
innan ramma alþjóðlegrar samvinnu
og á grundvelli alþjóðasamninga,“
sagði Valgerður í gær.
Hún stiklaði á stóru í ávarpi sínu:
 Stefnan lýsir áherslum Íslands
í þá veru að beita sér gegn ofbeldi og
mismunun á hendur konum og börn-
um. Lögð er áhersla á baráttuna
gegn mansali, réttindi minnihluta-
hópa og fatlaðra, sem og bættum
réttindum samkynhneigðra.
 Í stefnunni má finna áherslur
Íslands í baráttunni gegn mismunun
á grundvelli kynþáttar, þjóðernis
eða trúarbragða svo og mikilvægi
þess að virða mannréttindi flótta-
manna í hvívetna.
 Lögð er áhersla á að efla rétt-
arríkið og vernda mannréttindi í
baráttunni gegn hryðjuverkum, og
undirstrikuð tengsl mannréttinda,
friðar og öryggis og ábyrgðar al-
þjóðasamfélagsins í því samhengi.
 Í stefnunni segir að Ísland muni
halda áfram að beita sér fyrir algeru
banni við pyntingum, afnámi dauða-
refsinga og aftökum án dóms og laga
og baráttunni gegn mannshvörfum
og refsileysi.
Í ályktun allsherjarþings Samein-
uðu þjóðanna 1993 er að finna svo-
kallaðar Parísarreglur, sem mörk-
uðu rammann um innlendar
mannréttindastofnanir. „Þar er gert
ráð fyrir því að mannréttindastofnun
sé opinber stofnun á fjárlögum við-
komandi ríkis, óháð stjórnvöldum.
Sjálfstæði, fjárhagur og fagmennska
slíkrar stofnunar er ennfremur
tryggð með lögum,“ sagði Valgerð-
ur. Hún benti á að slíkri stofnun sé
ekki ætlað að leysa af hólmi aðrar
stofnanir eða félög sem starfa á sviði
mannréttinda, heldur ætlað að vera
veruleg viðbót við mannréttinda-
starfsemi og uppbyggingu mann-
réttindamála í viðkomandi landi.
Utanríkisráðherra kynnir heildstæða stefnu Íslands til að efla og vernda alþjóðleg mannréttindi
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Mannréttindi Valgerður Sverrisdóttir utanríkisráðherra talar á fundinum í Háskólanum á Akureyri í gær.
Vill Ísland í
mannrétt-
indaráð SÞ
Utanríkisráðherra kynnti í gær stefnu Íslands í
mannréttindamálum. Skapti Hallgrímsson hlýddi á
ráðherrann, sem telur orðið tímabært að sækjast eftir
sæti í mannréttindaráði Sameinuðu þjóðanna.
skapti@mbl.is
Í HNOTSKURN
»Ráðherra hefur falið fé-lagsvísinda- og lagadeild
Háskólans á Akureyri að
kynna sér svokallaðar
Parísarreglur um innlendar
mannréttindastofnanir sem og
annað alþjóðasamstarf á þessu
sviði og skila skýrslu þar um.
»Valgerður segir að ánæsta ári muni utanrík-
isráðuneytið, í tilefni 60 ára
afmælis mannréttinda-
yfirlýsingar Sameinuðu þjóð-
anna, gefa út litla handbók
sem inniheldur sérstaka út-
gáfu mannréttindayfirlýsing-
arinnar fyrir börn, t.d. eldri
deildir leikskólanna og yngri
deildir grunnskólanna.
STEFNA stjórnvalda í byggingarlist er
mikill stuðningur fyrir arkitekta, að
mati Halldóru Vífilsdóttur arkitekts og
formanns starfshóps menntamálaráð-
herra. Hún gerði grein fyrir starfi
nefndarinnar á kynningarfundi í Þjóð-
minjasafninu í gær og sagði m.a. að fjög-
ur meginstef stefnunnar væru: Gæði,
arfur, þekking og hagur.
„Þetta mun auka skilning almennt á
gildi gæða og þess að hafa sýn og stefnu
við mannvirkjagerð. Arkitektar hafa
beðið eftir þessu og þrýst á að fá slíka
stefnu í nokkur ár,“ sagði Halldóra í
samtali við Morgunblaðið. Hún sagði að
menningarstefnan í mannvirkjagerð
væri ekki útlitsstefna. „Þessi stefna mið-
ar að því að auka gæði í framkvæmdum
og gefa undirbúningi nægan tíma.“
Halldóra sagði í ávarpi sínu að op-
inber menningarstefna í mann-
virkjagerð fæli í sér heildarhugsun um
mótun, varðveislu, uppfræðslu og
framþróun manngerðs umhverfis.
Draga mætti stefnuna saman í einni
setningu: „Opinberar byggingar eiga að
vera gæðabyggingar, bæði hvað varðar
hönnun og framkvæmd.“
Hún sagði nefndina hafa verið sam-
mála um að viðhorf og metnaður væru
mikilvægari til að auka gæði manngerðs
umhverfis en lagasetningar eða aðrar
stjórnvaldsaðgerðir.
Í stefnunni eru skilgreindar nokkrar
leiðir. Þar á meðal að hvert ráðuneyti
geri mannvirkjaáætlun til fimm ára.
Með því verði hönnun og undirbúningi
gefinn hæfilegur tími. Flokkunarkerfi
framkvæmda ákveði fjárhagsramma
hvers verkefnis í samræmi við kröfur,
eðli, tilgang og mikilvægi verkefna. Við
hönnun og byggingu mannvirkja verði
tekið tillit til líftímakostnaðar þeirra, en
ekki einungis stofnkostnaðar. Í heild-
mat eftir að mannvirkið hefur verið í
notkun í þrjú ár. Aðgengi fyrir alla leggi
áherslu á að allir séu velkomnir og að
allir hafa jafna möguleika á að yfirgefa
byggingar ef vá ber að höndum. Boðið
verði upp á hönnunarsamkeppnir þar
sem þær eigi við. Við hönnun, skipulag
og framkvæmdir á viðkvæmum stöðum
verði sérstök aðgæsla viðhöfð. Þá eru
menntun og upplýsing lykillinn að þátt-
töku almennings í umræðum um um-
hverfi skipulags og bygginga.
Auk Halldóru voru í starfshópnum
Hrafn Hallgrímsson arkitekt og deild-
arstjóri í umhverfisráðuneyti, Jóhannes
Þórðarson arkitekt og deildarforseti
hönnunar- og arkitektúrdeildar
Listaháskóla Íslands, Óskar Valdimars-
son byggingaverkfræðingur og forstjóri
Framkvæmdasýslu ríkisins og Steve
Christer arkitekt. Guja Dögg Hauks-
dóttur arkitekt var ritari nefndarinnar
og Pétur Ármannsson arkitekt valdi
myndirnar í bækling um stefnuna.
arkostnaði felist stofnkostnaður við
hönnun og framkvæmdir og eins við-
halds- og rekstrarkostnaður á líftíma
byggingarinnar. Auk skilamats byggðu
á tölulegum liðum verði einnig gert hug-
lægt skilamat. Þá verði unnið reynslu-
Opinber menningarstefna
í mannvirkjagerð kynnt
Morgunblaðið/Ásdís
Stefna Halldóra Vífilsdóttir arkitekt (t.v.), formaður nefndarinnar, kynnti stefnuna.
Í HNOTSKURN
»Þjóðarauður Íslendinga var að2⁄3 bundinn í mannvirkjum, sam-
kvæmt upplýsingum frá Fast-
eignamatinu 2005.
»Vergar tekjur í mann-virkjagerð eru yfir 70 millj-
arðar á ári og um 10% af lands-
framleiðslu.
»Stjórnvöld eru stærsti einstakiframkvæmdaaðilinn í landinu.
Stefna þeirra í mannvirkjagerð er
talin geta verið öðrum fyrirmynd
og viðmið í framkvæmdum.
LÚÐVÍK Bergvinsson al-
þingismaður hefur beðið
Morgunblaðið að birta eftir-
farandi athugasemd:
„Það þætti slakur skip-
stjóri sem í brælu og stórsjó
flýði ofan í lúkar og gerði
kokkinn eða messaguttann
ábyrgan fyrir skipinu. Það er
nefnilega í mótbyr sem á
manninn reynir – þá kemur í
ljós úr hverju hann er gerður.
Í afar einkennilegu viðtali við
Mbl. 24. mars sl. reyndi rík-
islögreglustjóri að fara „lúk-
arleiðina“ þegar hann vildi
útskýra afdrif olíumálsins.
Hæstiréttur hafði þá birt það
álit sitt að rannsóknin hefði
misfarist. Ríkislögreglustjóri
sá um rannsóknina. Það leiðir
af sjálfu sér að aðrir en þeir
sem með rannsóknina fóru,
gátu ekki klúðrað henni.
Í umræddu viðtali sendi
ríkislögreglustjóri kjörnum
fulltrúum og öðrum stjórn-
völdum tóninn. Hann hélt því
m.a. fram að kjörnir fulltrúar
á Alþingi ynnu að því að grafa
undan trúverðugleik lögreglu
og annarra stjórnvalda. Þá
kemur glöggt fram í viðtalinu
að sakamálarannsókn í olíu-
málinu hafi hafist vegna
þrýstings stjórnmálamanna.
Eftir lestur viðtalsins lagði
undirritaður fram nokkrar
spurningar í grein til ríkis-
lögreglustjóra í Frétta-
blaðinu. Í stað þess að svara
sjálfur sendi ríkislögreglu-
stjóri starfsmann sinn á vett-
vang. Eðli málsins sam-
kvæmt gat starfsmaðurinn
hvorki svarað fyrir viðtalið né
skýrt orð sem ríkislögreglu-
stjóri lét falla – þrátt fyrir að
hafa gert sitt besta. Íslenskir
lögreglumenn eiga betra skil-
ið en yfirmann sem flýr ofan í
lúkar. Það er því fráleitt ann-
að en ríkislögreglustjóri
svari sjálfur fyrir orð sín og
ásakanir svo alvarleg sem
þau eru. Því leyfi ég mér að
ítreka fyrri spurningarnar,
með von um önnur og betri
viðbrögð.
1. Hvernig stóð á því að rann-
sókn á olíumálinu svokall-
aða stóð yfir á fjórða ár úr
því að rannsóknaraðili, rík-
islögreglustjóri, var sann-
færður um að engar for-
sendur væru fyrir lög-
reglurannsókn þar sem
lögreglurannsókn ber ekki
að hefja nema hún sé líkleg
til sakfellis?
2. Eru fleiri dæmi, en olíu-
málið, um að sakamála-
rannsókn hafi hafist vegna
utanaðkomandi þrýstings
frá stjórnmálamönnum –
ráðherrum og/eða alþing-
ismönnum?
3. Hvaða nafngreindir stjórn-
málamenn – alþingismenn/
ráðherrar höfðu áhrif á það
að lögreglurannsókn hófst
í olíumálinu? Hvaða nafn-
greindir alþingismenn
vinna að því að grafa und-
an trúverðugleik lögreglu
og annarra stjórnvalda?
4. Er ríkislögreglustjóra
sætt í embætti eftir að hafa
viðurkennt að utanaðkom-
andi áhrif urðu til þess að
lögreglurannsókn hófst
gagnvart einstaklingum
þvert á faglegt mat emb-
ættisins?“
Hetjur hafsins flýja
ekki ofan í lúkar