Morgunblaðið - 09.05.2007, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 9. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VERINU
Eftir Hjört Gíslason
hjgi@mbl.is
NÚ ER unnið að því að koma bönd-
um á veiðar á grálúðu við Grænland.
Veiðarnar hafa að hluta til verið nán-
ast stjórnlausar og ofveiði viðvar-
andi. Grænlenzk stjórnvöld hafa not-
ið aðstoðar danska fyrirtækisins OS
Consulting við uppbyggingu fisk-
veiðistjórnunar. Hafa þau nú sett há-
mark á heildarafla innan skerja í
fyrsta sinn í sögunni og er það í sam-
ræmi við ráðleggingar OS Consult-
ing. Stór hluti veiðanna innan skerja
er stundaður á hunda- og vélsleðum
og grálúðan veidd í gegnum ísinn.
Veiðar grálúðuflotans utanskerja á
Grænlandi byggjast á kvótakerfi í
líkingu við hið íslenzka. Kvótinn er
þó ekki seljanlegur.
Íslendingurinn Hilmar Ögmunds-
son er annar aðaleigenda OS Con-
sulting.
Ríflega 2.000 farartæki
með leyfi til grálúðuveiða
Grálúðuflotinn innan skerja á
Grænlandi í núverandi mynd sam-
stendur af mörgum smáum far-
artækjum. Þannig eru 2.093 far-
artæki sem deilist á 104 trillur, 1.072
jullur, 788 hundasleða og 129 snjó-
sleða sem stunda grálúðuveiðar inn-
an skerja á Grænlandi. Langstærsti
hluti grálúðunnar er veiddur við
norðvestur Grænland eða í kringum
Uummannaq, Upernavik og Disko-
flóann.
Mikil ónýtt veiði-
og vinnslugeta
Síðustu 5 árin hefur heildarafli
grálúðu innan skerja verið að með-
altali 20.000 tonn, mælt í óslægðum
fiski. Fiskveiðigeta þessa hóps er um
það bil 85.000 tonn. Það þýðir að að-
eins um 24 % af fiskiveiðigetunni eru
nýtt. Það þarf ekki glöggt auga til að
sjá að slíkur rekstur er mjög óhag-
kvæmur, sérstaklega fyrir minnstu
útgerðirnar og samfélagið sem heild.
Ennfremur hafa grálúðuverksmiðj-
urnar framleiðslugetu upp á tæp
66.000 tonn samtals sem þýðir aðeins
um 30% nýtingu.
Skilyrði fyrir að fá að fiska grálúðu
innan skerja fram til þessa voru að
eigandi farartækisins hefði fengið út-
hlutað fiskileyfi. Leyfishafar gátu
fiskað ótakmarkað með farartækjum
sínum upp að vissri stærð með línu
og í vissum tilfellum nót. Engin til-
kynningaskylda var á lönduðum afla.
Þetta hefur gert fiskifræðingum erf-
itt fyrir að spá um stærð stofnsins og
þróun hans.
Því er haldið fram að stunduð hafi
verið ofveiði á grálúðu með þessum
veiðum um árabil. Þetta er rökstutt
með því að síðustu 3 ár hefur verið
erfiðara að finna grálúðuna og auk-
inn hluti af aflanum er smár fiskur.
Þannig var í kringum 85 % af land-
aðri grálúðu undir 3,5 kílóum árið
2006. Til að sporna við þessari þróun
tók gildi 1. september 2006 reglu-
gerð sem skyldar farartæki undir 30
fetum að lengd að veita upplýsingar
um meðal annars heildarafla, hvar
veiðarnar eru stundaðar og hversu
langur fiskitúrinn var í klukkutím-
um. Reglugerðin snýst um að fá
meiri upplýsingar um stærð stofns-
ins sem gætu nýtzt til að spá fyrir um
þróun grálúðustofnsins og er hún
grundvöllur ráðlegginga um heildar-
afla til framtíðar.
Grænlenzka grálúðulíkanið
„Á grundvelli þessara aðstæðna
ákvað sjávarútvegsráðuneytið á
Grænlandi að gera samning við fyr-
irtækið mitt, OS Consulting, um að
þróa líkan sem gæti aðstoðað ráðu-
neytið við að móta tillögur um nýja
stefnu og nýtt fiskstjórnunarkerfi í
grálúðuveiðum innan skerja. Líkanið
nefnist GHL-líkanið, The Green-
landic Halibut model, og hefur verið í
þróun síðan í september 2006. Það
inniheldur alla fiskveiðilöggjöf sem
snýr að innanskerjaveiðunum og get-
ur spáð fyrir um áhrif lagabreytinga.
Einnig reiknar líkanið afkomuna í
grálúðuveiðunum innan og utan
skerja og áhrif á landframleiðslu. Á
grunni þeirra niðurstaðna reiknar
líkanið áhrif á skatttekjur einstakra
bæjarfélaga, útflutningsverðmæti og
heildaráhrif á grænlenzka efnahag-
inn,“ segir Hilmar, en fyrirtæki hans
hefur unnið töluvert fyrir grænlenzk
stjórnvöld síðustu árin.
Löndunarskylda óhagkvæm
„Við höfum gert fjölda greininga í
líkaninu á síðastliðnum mánuðum.
Heimastjórnin hafði til dæmis hug-
myndir um að setja löndunarskyldu
á grálúðuveiðarnar utan skerja. Við
settum upp kerfi þar sem 25% lönd-
unarskylda yrði sett á og verk-
smiðjur skyldaðar að flaka fiskinn.
Niðurstaðan í hnotskurn sýndi að
tekjur útgerða myndu minnka og þar
með laun sjómanna sem eru hlutfall
af tekjum útgerðarinnar. Væntanleg
niðurstaða væri að atvinna myndi
aukast í landi fyrir vikið svo og
tekjur landframleiðslunnar. Hins
vegar varð niðurstaðan sú að flökun
er fólksfrek og erfiðleikar við að fá
fólk til starfa yrði flöskuhálsinn.
Þannig myndi verksmiðjan neyðast
til að flytja landaðan fisk út heil-
frystan og óunninn. Á endanum
myndi slík reglugerð minnka verð-
mætasköpun í grálúðuveiðum og
vinnslu. Hætt hefur verið við þessi
áform, að minnsta kosti tímabundið.“
„Önnur mikilvæg greining var í
kringum uppbyggingu kvótakerfis.
Eins og ég nefndi fyrr hafa farartæki
í grálúðuveiðunum innan skerja get-
að veitt án takmarkana. Við greind-
um afleiðingar mismunandi kvóta-
kerfa og settum upp þrjá kosti.
Sá fyrsti. Settur yrði leyfilegur
heildarafli með allt Grænland sem
eitt kvótasvæði. Fiskstjórnunarkerfi
þar sem kvóta hvers árs eða kvóta-
hlutdeild er úthlutað til einstakra
farartækja eða útgerða.
Annar kostur. Settur yrði leyfileg-
ur heildarafli með allt Grænland sem
eitt kvótasvæði. Veiðum yrði stjórn-
að þannig að hver leyfishafi gæti
fiskað ótakmarkað innan ramma
leyfilegs heildarafla.
Þriðji kostur. Grænlandi yrði skipt
í 4 kvótasvæði, Upernavik, Uum-
mannaq, Disko-flóa og önnur veiði-
svæði við Grænland. Veiðum yrði
stjórnað þannig að leyfilegur heild-
arafli yrði settur fyrir hvert kvóta-
svæði og leyfishafar gætu fiskað
ótakmarkað unz leyfilegum heildar-
afla væri náð.
Niðurstaðan var að fyrsti mögu-
leikinn væri óraunhæfur. Bæði væri
mjög erfitt að hrinda slíku kerfi í
framkvæmd vegna útreikninga á
hversu mikinn kvóta hver leyfishafi
ætti að fá. Og svo væri kostnaðurinn
við að halda utan um slíkt kerfi gríð-
arlegur. Möguleiki þrjú var tekinn
fram yfir möguleika tvö vegna þess
að betra væri að stýra slíku kerfi.
Með möguleika þrjú sem grundvöll,
var 1. marz 2007, ákveðinn leyfilegur
heildarafli af grálúðu innan skerja á
svæðunum við Diskó-flóa, Uum-
mannaq og Upernavik í fyrsta skipti
á Grænlandi. Annars staðar eru veið-
arnar ótakmarkaðar innan skerja.“
„Við unnum líka greiningu í sam-
bandi við ráðstefnu um framtíð nú-
verandi kerfis í grálúðuflotanum inn-
an skerja. Greiningin, sem nær yfir 7
ára tímabil frá 2007 til 2014, byggðist
á nýja kvótakerfinu með núverandi
flotauppbyggingu og landfram-
leiðslu. Einnig ályktum við að flotinn
minnki jafnt og þétt eða um 28.066
tonn, mælt í veiðigetu. Ennfremur að
verksmiðjum fækki þannig að fram-
leiðslugeta í landi minnki um 6.894
tonn.
Helztu niðurstöðurnar yfir þetta 7
ára tímabil gera ráð fyrir að stærri
og stærri hluti aflans verði fiskur
undir 3,5 kílóum. Fram kemur að
fyrir utan trillurnar eru landanir litlu
farartækjanna mjög litlar. Miðað við
stöðuna árið 2007 og með 87 krónur á
kíló upp úr sjó að meðaltali, hafa þeir
sem eingöngu veiða grálúðu eftirfar-
andi meðaltekjur á ári: hundasleði
20.000 krónur danskar, 240.000 krón-
ur íslenzkar, snjósleði 27.000,
324.000 og jullur 50.000, 600.000. Yfir
umrætt 7 ára tímabil gerum við ráð
fyrir að meðaltali um 6 króna sam-
drætti í hagnaði á hvert kíló af fiski.
Þótt 6 krónur sé ekki mikil lækkun
gæti það haft mikil áhrif á afkomu
margra útgerðarmanna. Það þýðir
að hagræðing flotans vegur ekki
nógu þungt á móti fallandi stærð-
arhlutfalli aflans. Ennfremur kemur
fram að með minnkun flotans gerum
við ráð fyrir að 586 heilsársstörf
hverfi. Efnahagurinn hjá land-
framleiðslunni lítur hins vegar betur
út. Við væntum þess að með hagræð-
ingu í framleiðslugetu og við lokun á
verksmiðjum muni hagnaður á hvert
kíló framleiðslu aukast um u.þ.b. 36
krónur. Hins vegar munu aðeins 20
heilsársstörf hverfa. Ein af ástæð-
unum fyrir auknum hagnaði land-
framleiðslu má skýra með því að
margar verksmiðjur borga ekki fyrir
allra minnsta fiskinn þótt hann sé
unninn til útflutnings.“
Nýsköpun og
búferlaflutningar
„Heildarniðurstaðan er að grálúð-
an er ofveidd og aldrei hefur verið
aflinn verið eins lítill og nú og sérlega
mikið hefur verið af smárri grálúðu í
kringum Ilulissat i byrjun þessa árs.
Útlit er fyrir gjaldþrot hjá mörgum
smærri útgerðarmönnum. Þetta hef-
ur einnig áhrif á skatttekjur bæj-
arfélaganna. Því er nauðsynlegt að
hefjast handa í hagræðingu flotans
sem stundar grálúðuveiðar innan
skerja, þar sem litlu farartækjunum
verður skipt út fyrir stærri skip ef
það á að vera hagkvæmt að stunda
þessar veiðar. Það er klárt að breyt-
ingarnar krefjast nýsköpunar í at-
vinnulífinu. Einnig væntum við þess
að margir verði að flytja búferlum til
stærri bæja,“ segir Hilmar Ög-
mundsson.
Löndun Grálúðu landað. Hún er veidd af smáum bátum og í gegnum ísinn.
Setja hámarksafla á grá-
lúðuveiðar innan skerja
Íslendingurinn Hilmar Ögmunds-
son aðstoðar Grænlendinga
við stjórn grálúðuveiða
Ráðgjöf Hilmar Ögmundsson og
félagi hans Morten Sommar eiga og
reka ráðgjafarfyrirtækið OS Con-
sulting. Þeir vinna mikið að fisk-
veiðistjórnun fyrir grænlenzku
heimastjórnina.
Í HNOTSKURN
»Með möguleika þrjú semgrundvöll, var 1. marz
2007, ákveðinn leyfilegur
heildarafli af grálúðu innan
skerja í fyrsta skipti á Græn-
landi
»Helztu niðurstöður yfirþetta 7 ára tímabil gera
ráð fyrir að stærri og stærri
hluti aflans verði fiskur undir
3,5 kílóum
»Það er klárt að breyting-arnar krefjast nýsköp-
unnar í atvinnulífnu. Einnig
væntum við þess að margir
verði að flytja búferlum til
stærri bæja
) 
*

+
*,
 -

  
./

!
0

#1$
$1
$1
2    
  
.    ./

!
3 / 
 
- 
.
/ 0

0
1 0
.
00


 


2-  3
/ 0  4   0
 4
25
   3
6  0
27
 83
26 3
19  :
2 ;   <3
!   0
=

Vökvadælur
Vökvamótorar
Stjórnbúnaður
Skútuvogi 6 • 104 Reykjavík • Sími 510 4100 • www.danfoss.isDanfoss hf