Morgunblaðið - 13.05.2007, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 13. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Erlent | Metnaður einfarans og gáfumennisins Gordons Browns er ósvikinn og senn er 10 ára bið hans eftir for-
sætisráðherraembættinu á enda. Bækur | Bandarísk hárgreiðslukona, sem stofnaði snyrtistofu og - skóla í Kabúl,
hefur skrifað bók um reynslu sína. Knattspyrna | Carlos Tévez er innblásturinn sem prýðilega mannað lið West Ham þurfti á að halda.
VIKUSPEGILL»
Eftir Ásgeir Sverrisson
asv@mbl.is
Gáfur mannsins þykja nánast forógn-anlegar og hann hefur löngum veriðtalinn lítt við alþýðuskap. GordonBrown, sem tekur við embætti for-
sætisráðherra Bretlands í júnímánuði, er sagð-
ur einfari og (jafnvel) furðulega laus við þá sjálf-
hverfu sem einkennir svo mjög margan
stjórnmálaleiðtogann. Metnaðurinn er á hinn
bóginn ósvikinn og tíu ára bið eftir forsætisráð-
herraembættinu er senn á enda. Verkamanna-
flokkurinn breski á undir högg að sækja og tak-
ist Brown ekki að vinna tapað fylgi á sitt band er
hætt við að dvöl hans í Downingstræti 10 verði
styttri en að var stefnt.
Tony Blair forsætisráðherra greindi frá því á
fimmtudag að hann myndi hverfa úr embætti
27. júní. Þar með lýkur ferli þessa sigursæla
leiðtoga, sem sagt er að gert hafi Verkamanna-
flokkinn „kjósanlegan“ í breskum stjórnmálum
með því að leggja af stefnumál á borð við skatta-
hækkanir og einhliða kjarnorkuafvopnun. Blair
vann það einstaka afrek að leiða flokkinn til sig-
urs í þrennum þingkosningum í röð. Þess árang-
urs verður lengi minnst í breskri stjórnmála-
sögu. Sigrana tryggði Blair með fráhvarfi frá
mörgum viðteknum stefnumálum Verkamanna-
flokksins og ekki er að ástæðulausu sagt, að
hann hafi verið hinn raunverulegi arftaki
„Járnfrúarinnar“, Margaretar Thatcher. Vissu-
lega naut Blair góðs af starfi forvera sinna en
ekki verður frá honum tekið að honum auðn-
aðist í raun að mynda „nýjan Verkamanna-
flokk“ með því að rífa upp hinar sósíalísku rætur
og stýra flokknum til hægri, nánast án viðkomu
á miðjunni.
„Undarlegur heimur“
Fylgispekt við George W. Bush Bandaríkja-
forseta og þátttaka í innrásinni í Írak varð Blair
að falli; stuðningur við hann gufaði upp innan
flokksins og leiðtoginn var þvingaður til að lýsa
yfir því að hann myndi hverfa úr embætti. Á
ársþingi Verkamannaflokksins í september í
fyrra kvaddi Blair grasrótina í flokknum. Hann
hafði, líkt og Thatcher forðum, beðið niðurlægj-
andi ósigur fyrir eigin flokksmönnum, sem
kvöddu hann, sumir hverjir, með tárum. „Þetta
er undarlegur heimur,“ sagði Thatcher er henni
var sparkað út úr Downingstræti og vísast hef-
ur Blair líkt og hún komist að þeirri niðurstöðu,
að í stjórnmálunum séu laun heimsins að sönnu
vanþakklæti. Sannfæringin, sem trúlega reynd-
ist honum öflugasta vopnið á stjórnmálaferlin-
um, kostaði hann forsætisráðherrastarfið.
Gordon Brown, sem verið hefur fjármálaráð-
herra síðustu tíu ár, undirbýr nú valdatöku sína
í sumar. Hugsanlegt er að Michael Meacher eða
John McDonnell, sem tilheyra vinstriarmi
Verkamannaflokksins, bjóði sig fram gegn hon-
um en sigurlíkur þeirra eru engar. Leiðtoga-
kosning er hins vegar nauðsynleg til að styrkja
umboð Browns og auka skriðþunga í pólitískum
mótvindi.
Samið um skiptinu valda
Hvernig mun Gordon Brown reiða af án fóst-
bróður síns og helsta keppinautar? Samband
þessara veggja manna er að sönnu um margt
einkennilegt enda hefur það mótast af leik-
reglum stjórnmálanna. Þeir hafa fylgst að í tæp
25 ár, voru báðir kjörnir til setu á þingi 1983 og
höfðu þá þegar ákveðið að láta ekki staðar num-
ið fyrr en tindinum væri náð.
Blair reyndist snjallari í „grasrótarvinnu“ og
þegar leiðtogi flokksins, John Smith, féll frá
1994 hafði hann þegar náð að skapa sér afar
sterka stöðu. Gordon Brown hafði sem fjár-
málaráðherra í skuggaráðuneyti Smiths gerst
ákafur talsmaður þess að horfið yrði frá tillög-
um um lítt heftan fjáraustur ríkisins og skatta-
hækkanir, sem höfðu að hans mati kostað flokk-
inn sigur í kosningunum sögulegu árið 1992.
Þessi málflutningur Browns hafði fallið í heldur
grýttan jarðveg innan þingflokksins en mestu
skipti ef til vill að persónuleiki Blairs og sann-
færingarkraftur virtist ná vel til kjósenda.
Brown sá fram á ósigur og ákvað því að bjóða
sig ekki fram gegn Blair. Samkomulagi um
skiptingu valdanna náðu þeir á frægum fundi er
fram fór á veitingastaðnum Granita í Islington-
hverfi í miðborg Lundúna í maímánuði árið
1994. Blair, sem aldrei hefur verið talinn sérlega
öflugur á vettvangi efnahags- og fjármála, féllst
á að vald Browns á því sviði yrði nánast óskorað
þegar flokkurinn kæmist í ríkisstjórn. Stjórn
Íhaldsflokksins féll loks í kosningunum þremur
árum síðar og þeir piltarnir hófust handa við að
framfylgja stefnumálum „Nýja Verkamanna-
flokksins“. Stuðningsmenn Browns hafa þrá-
faldlega haldið því fram að Blair hafi svikið
Granita-samkomulagið. Í ævisögu Browns segir
að Blair hafi heitið honum því að láta af embætti
árið 2004 en síðar skipt um skoðun.
Í Bretlandi er Brown ausinn lofi fyrir að hafa
fengið Englandsbanka völd til að ákvarða vaxta-
stigið að teknu tilliti til verðbólgumarkmiða
stjórnvalda. Hert eftirlit með útgjöldum ríkis-
sjóðs, einkum á fyrsta kjörtímabilinu, er einnig
haft til merkis um ágæti hans í þessu embætti
þó svo þau tök hafi heldur linast á undangengn-
um árum og skattheimta aukist. Stöðugur hag-
vöxtur hefur einkennt árin tíu í fjármálaráðu-
neytinu en ytri skilyrði hafa reyndar verið
hagstæð um flest.
Báðir eru þeir Blair og Brown menn mikilla
hæfileika en ólíkir mjög. Blair náði til þjóðarinn-
ar í krafti alþýðlegrar framgöngu, persónutöfra
og náðargáfu á sviði ræðumennsku og „spuna“;
forsætisráðherrann fráfarandi er predikari
enda trúhneigður mjög og býr yfir fáséðum
sannfæringarkrafti. Í Íraksstríðinu hefur Blair
reynst öflugasti talsmaður Bandaríkjaforseta
og nýtur mikillar virðingar vestra.
Stjórnlaus vinnugleði
Brown hefur jafnan verið talinn gáfumennið í
þeim hópum sem hann hefur tengst. Hann er
vissulega prýðilegur ræðumaður en býr ekki yf-
ir sömu útgeislun og Blair og þykir þungur, ein-
rænn og jafnvel búralegur. Fjármálaráðuneytið
breska er annálað greni gáfumanna og þar hef-
ur Brown ríkt sem kóngur væri. Hann er vænd-
ur um að safna í kringum sig já-mönnum og hef-
ur verið sakaður um einræðislega stjórnar-
hætti. Vinnugleði Browns er sögð stjórnlaus og
hann líkist Blair að því leyti að honum er tamt
að bregða sér í hlutverk predikarans þegar
hann ræðir félagslegar hliðar stjórnmálanna,
sem hann telur grundvallaðar á sanngirnishug-
takinu.
Uppruna sinn fá menn trauðla flúið og um
Brown gildir að framganga hans og upplag eru
iðulega skýrð með tilvísun til þess að hann er
sonur prests í skosku öldungakirkjunni (e.
„Presbyterian Church“). Svo einfölduð sýn til
þessa mikla persónuleika virðist nánast hrópleg
en kalvínsk vinnusemi og trúarleg afstaða til
réttlætis og sanngirni hafa óneitanlega ein-
kennt stjórnmálamanninn Gordon Brown.
Hann er maður hugmyndafræði og ristir mun
dýpra á því sviði en Tony Blair. Brown er að
auki mun meiri flokkshestur en vinur hans og
keppninautur. Hann mun fyrst hafa tekið þátt í
kosningabaráttu Verkamannaflokksins 12 ára
gamall og sex árum síðar var nafn hans að finna
í félagaskránni.
Með kjöri Browns mun Verkamannaflokkur-
inn breski á ný þokast í átt til viðtekinna gilda
þótt ekki muni leiðtoginn nýi hverfa til sósíal-
isma og fjandskapar við markaðsöflin. David
Cameron hefur blásið til hópreiðar íhaldsmanna
inn að miðju stjórnmálanna með ágætum ár-
angri að því er virðist. Gordon Brown mun vafa-
laust sæta þrýstingi um að færa flokk sinn nær
hinum sósíalíska uppruna en herfræði í þá veru
sýnist hæpin þegar horft er til stjórnmálastöð-
unnar nú um stundir.
Einn á leið á tindinn
Gordon Brown, verðandi forsætisráðherra Bretlands, þykir margbrotinn persónuleiki en ýmsir hafa
áhyggjur af að hann sé lítt við alþýðuskap nú þegar stærsti draumurinn sýnist loks ætla að rætast
Reuters
Úr skugganum Gordon Brown tekur nú loks við embætti vinar síns og keppinautar. Margir
telja að ólíkt Blair-hjónunum hann muni ekki njóta þess að verða jafnan í sviðsljósinu.
ERLENT»
Í HNOTSKURN
»James Gordon Brown fæddist 20.febrúar 1951 í Glasgow í Skotlandi.
Hann sýndi snemma mikla námshæfi-
leika og var settur á réttnefnda „hrað-
braut“ á sviði menntunar. Hann hóf há-
skólanám í sögu aðeins 16 ára gamall og
lauk doktorsprófi á því fræðasviði frá
Edinborgarháskóla. Aðeins 21 árs var
hann kjörinn „rektor“ skólans en sú
staða er hin þriðja æðsta innan stofn-
unarinnar.
»Brown var kjörinn á þing 1983. Þarhlaut hann skjótan frama og var
m.a. fjármálaráðherra í skuggaráðu-
neyti Verkamannaflokksins. Árið 1997
varð hann fjármálaráðherra. Brown
tekur við embætti forsætisráðherra í
sumar, fyrstur skoskra þingmanna frá
árinu 1964 er íhaldsmaðurinn Sir Alec
Douglas-Home hlaut þá upphafningu.
»Brown kvæntist árið 2000 SarahMaculey og eiga þau tvo drengi en
dóttir þeirra, Jennifer, dó tíu daga göm-
ul árið 2002.
»Við eigum ekki séns í svonamafíu.
Eiríkur Hauksson söngvari eftir að Ísland
hafði fallið úr forkeppni Evróvisjón þriðja
árið í röð.
»Ég held að lögreglan verði aðfinna það að hún er ekki ein
að störfum heldur með fólkið í
landinu að baki sér.
Haraldur Johannessen ríkislög-
reglustjóri á blaðamannafundi þar sem
kynnt var rannsókn á ofbeldi gagnvart
lögreglu.
»Eyðing er upphaf nýrrarsögu.
Björgólfur Guðmundsson , stjórn-
arformaður Landsbankans, á Miðborg-
arþingi Reykjavíkur þar sem rætt var um
uppbyggingu á horni Lækjargötu og Aust-
urstrætis eftir brunann mikla 18. apríl.
Björgólfur telur ástæðu til að kanna hvort
bruninn gefi tækifæri til að ná fram
áhugaverðri heildarmynd sem þjóni mið-
bænum til frambúðar.
»Mér finnst rétt að þegarmenn eru að taka mikla
áhættu í viðskiptum þá séu þeir
að ráðstafa eigin peningum, ekki
annarra.
Björgólfur Thor Björgólfsson , stjórn-
arformaður Novators, sem hyggst leggja
fram yfirtökutilboð í allt hlutfé lyfjafyr-
irtækisins Actavis. Verði af kaupunum
verður Actavis tekið af markaði.
»Við munum tryggja að þettaverði engin valdasam-
þjöppun gagnvart okkur.
Jón Sigurðsson , iðnaðar- og við-
skiptaráðherra, um mögulegan samruna
Alcoa, móðurfélags Fjarðaráls á Reyð-
arfirði, og Alcan, móðurfélags álversins í
Straumsvík.
»Ég tel að Árni Gautur Ara-son sé besti erlendi leikmað-
urinn sem leikið hefur í Noregi.
Bertil Valderhaug , íþróttafréttamaður
hjá norska blaðinu Aftenposten , um mark-
vörð íslenska landsliðsins í knattspyrnu.
» Þetta er merkisviðburður ílistheimi veraldar.
Ólafur Ragnar Grímsson , forseti Íslands,
er Vatnasafnið í Stykkishólmi var opnað.
»Við kunnum ekki við að stað-reyndum sé beinlínis snúið
við.
Ólafur Ólafsson, formaður Lands-
sambands eldri borgara, um kjör aldraðra.
Ummæli vikunnar
Fagmaður Eiríkur Hauksson þótti standa sig vel og úrslitin voru fremur
rakin til klíkuskapar en hörmulegs tónlistarsmekks Austur-Evrópubúa.
Morgunblaðið/Eggert