Morgunblaðið - 13.05.2007, Blaðsíða 44

44 SUNNUDAGUR 13. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Viðar Hreinsson er fram-kvæmdastjóri Reykjavík-urakademíunnar en hannhefur verið félagi og haft
aðsetur þar frá upphafi. „Reykjavík-
urakademían var stofnuð sem félag
sjálfstætt starfandi fræðimanna
hinn 7. maí 1997 og rúmu ári síðar
fluttum við inn í þetta ágæta hús-
næði hér í JL-húsinu við Hring-
braut,“ segir Viðar. „Við vorum ekki
nema 10–15 sem upphaflega hófum
hér störf en síðan hefur þróast hérna
stórt og lifandi samfélag fræði-
manna í hug- og félagsvísindum. Hér
starfar fólk sem ekki er í föstum
stöðum hjá öðrum stofnunum eða
háskólum og leigir sér herbergi og
aðstöðu til rannsókna hjá okkur í
stað þess að vinna kannski í ein-
angrun heima hjá sér. Í dag eru um
áttatíu manns með aðstöðu hérna og
við höfum yfir að ráða tveimur hæð-
um í húsinu.
Það lýsir að vissu leyti frum-
herjaandanum hérna að þegar kom
að því að stækka við okkur tóku
menn einfaldlega upp hamar í stað
bókar. Það voru búnar til margar
skrifstofur úr stóru rými á fimmtu
hæðinni og það má segja að margur
fræðimaðurinn hafi uppgötvað sinn
innri handverksmann þá vikuna.“
Að sögn Viðars er lykillinn að vel-
gengni stofnunarinnar hinn þverfag-
legi grunnur sem hún er byggð á.
„Hópurinn hefur alltaf verið mjög
fjölbreyttur – góð blanda af fólki
með bakgrunn í hinum ýmsu hug- og
félagsvísindum. Meðal þeirra sem
hafa aðsetur hér má nefna sagn-
fræðinga, bókmenntafræðinga, fé-
lagsfræðinga, heimspekinga, þjóð-
fræðinga, mannfræðinga og
sálfræðinga. Auk fólks úr þessum
formlegu fræðigreinum hafa verið
hér einstaklingar úr ýmsum áttum,
t.d. þýðendur, grafískir hönnuðir,
blaðamenn og fjölmargir aðrir.
Þetta er líka fólk á öllum aldri og á
öllum stigum náms, jafnt doktorar
og fólk sem er að skrifa BA-
ritgerðir. Sumir meðlimirnir eru
kennarar sem kynna nemendur sína
fyrir akademíunni og bjóða þeim að
koma hingað á meðan þeir eru að
vinna að ritgerðum eða að loknu
námi. Annars gerum við enga kröfu
um háskólamenntun. Eina inntöku-
skilyrðið er að menn séu að vinna að
einhvers konar rannsóknarvinnu.“
Nýjar nálganir
Sigurður Gylfi Magnússon, doktor
í sagnfræði, hefur líkt og Viðar verið
félagi í Reykjavíkurakademíunni frá
upphafi en hann var fyrsti formaður
hennar. Fyrir honum er akademían
fyrst og fremst samfélag. „Þetta er
fræðilegt samfélag sem leggur
áherslu á að skapa umhverfi fyrir
þverfaglegar samræður um fræði og
vísindi. Módelið er þannig séð ein-
falt; þú leigir þér skrifstofu, stundar
þínar rannsóknir í friði og tekur síð-
an eins mikinn eða lítinn þátt og þú
vilt í sameiginlegum athöfnum aka-
demíunnar.
Það sem þetta samfélag hefur
gert fyrir mig er að víkka sjóndeild-
arhringinn og gefa mér margar nýj-
ar og áhugaverðar leiðir til að kljást
við og líta á rannsóknir mínar í sagn-
fræði. Það hefur reynst mér ómet-
anlegt að vera í samskiptum við fólk
úr svona mörgum mismunandi
greinum því oftar en ekki erum við
að skoða svipaða hluti þótt við ger-
um það á ólíkan hátt.“
Sigurður Gylfi er um þessar
mundir að senda frá sér bók sem
skilgreina mætti sem fræðilega ævi-
sögu og er efni hennar nátengt upp-
lifun hans innan Reykjavíkur-
akademíunnar. „Bókin heitir
Sögustríð og fjallar einmitt um þær
breytingar sem urðu á fræði-
mennsku minni þegar ég sat við
stóra kaffiborðið hérna frammi með
félagssálfræðingum, heimspek-
ingum, fornleifafræðingum, bók-
menntafræðingum og fólki úr öllum
mögulegum félags- og hugvísindum.
Eins og áður sagði komst ég fljót-
lega að því að við vorum oft að velta
fyrir okkur mjög svipuðum atriðum
en nálgunin var gjörólík. Ég lærði að
spyrja nýrra spurninga um sama
viðfangsefnið og beita öðrum aðferð-
um en mér hefði nokkurn tímann
dottið í hug án þessa þverfaglega
samstarfs. Ég er sérstaklega upp-
tekinn af þessu en það er almenn til-
finning fólks hér innanhúss að þessi
suðupottur geri okkur öllum gríð-
arlega gott. Eitt sinn sat til dæmis
kona hérna við kaffiborðið og sagði
að henni liði eins og hún hefði í raun
alltaf átt að verða hluti af Reykjavík-
urakademíunni. Hún bætti því við að
þetta væri fyrsti vinnustaðurinn þar
sem hún hlakkaði alltaf til að mæta á
morgnana. Ég held að þetta sé ekk-
ert einsdæmi. Fólki þyki gríðarlega
vænt um þetta samfélag og það sem
það hefur gefið okkur.“
Brýtur einangrunina
Clarence Glad er formaður
Reykjavíkurakademíunnar og dokt-
or í trúarbragðasögu. Hann segir
velgengni stofnunarinnar undan-
farin ár vera mikið gleðiefni þótt hún
hefði ekki átt að koma neinum á
óvart. „Þegar húsið var tekið í notk-
un voru ekki nema fjórtán fræði-
menn hérna og það hefur verið mjög
gaman að fá að fylgjast með þessum
öra vexti. Sjálfur hef ég upplifað þá
einangrun sem fylgir því oft að vera
sjálfstætt starfandi fræðimaður og
sá strax gildi stofnunar sem þess-
arar. Hún var ekki byggð á neinni
sérstakri erlendri fyrirmynd og er í
marga staði einstök. Við höfum því
mikinn áhuga á að flytja hugmynd-
ina út og höfum fengið gríðarlega
góðar viðtökur frá erlendum fræði-
mönnum sem hafa komið í heimsókn
til að skoða aðstæður. Menn hafa
gengið hér nánast með kjálkann
niðri við gólf og lýst undrun sinni á
að enginn skuli hafa sett sambæri-
lega stofnun á laggirnar í þeirra
heimalöndum. Sé tekið mið af því
mikla offramboði sem er á fræði-
mönnum um allan heim í dag og
þeirri litlu fjölgun sem orðið hefur á
rannsóknarstöðum við háskólastofn-
anir undanfarin ár finnst okkur
þetta góð leið til að nýta það hugvit
sem felst í fræðimönnum sem standa
utan við háskóla.“
Clarence segir að þverfagleg
vinnubrögð innan akademíunnar
hafi hjálpað sér og öðrum til að tjá
hugsanir sínar betur og án óþarfa
fræðimáls. „Innan hverrar fræði-
greinar myndast ákveðin menning
og orðaforði sem allir þekkja og nota
til að tjá hugmyndir sín á milli. Þeg-
ar ég kom hingað þurfti ég allt í einu
að fara að nota önnur hugtök til að
tjá mig því að við erum öll með mis-
munandi sérsvið. Þetta gerði það að
verkum að sem hópur höfum við lært
að tjá hugmyndir okkar á töluvert
skýrari hátt. Persónulega held ég að
þetta sé þáttur í því hversu vinsælt
það er að fá fólk úr okkar röðum til
að halda fyrirlestra fyrir almenning
og tala um fræðileg atriði í fjöl-
Morgunblaðið/Ásdís
Clarence E. Glad „Menn hafa gengið hér nánast með kjálkann niður við gólf og lýst undrun
sinni á að enginn hafi sett sambærilega stofnun á laggirnar í þeirra heimalöndum.“
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Sigurður Gylfi Magnússon „Þetta er fræðilegt samfélag sem leggur áherslu á að skapa um-
hverfi fyrir þverfaglegar samræður um fræði og vísindi.“
Fræðilegt samfélag á
þverfaglegum grunni
Morgunblaðið/G.Rúnar
Viðar Hreinsson „Hópurinn hefur alltaf verið mjög fjölbreyttur – góð
blanda af fólki með bakgrunn í hinum ýmsu hug- og félagsvísindum.“
Reykjavíkurakademían fagnaði tíu ára starfsafmæli
7. maí síðastliðinn. Gunnar Hrafn Jónsson ræddi við
fjóra fræðimenn hjá akademíunni og fræddist um
hlutverk og verkefni þessarar sérstæðu stofnunar.
Í HNOTSKURN
»Reykjavíkurakademían varstofnuð 7. maí 1997 af hópi
sjálfstætt starfandi fræðimanna.
»80 fræðimenn eru innan vé-banda Reykjavíkurakademí-
unnar sem stendur.
»Hlutverk félagsins er að vera„akademía“ í merkingunni
vísindasamfélag þar sem fólk sem
stundar rannsóknir á eigin vegum
getur fengið vinnuaðstöðu og
stuðning af öðrum í sömu sporum.
»Tilgangurinn er að skapa um-hverfi fyrir þá vísindamenn
sem starfa sem einyrkjar eða
laustengdir rannsóknar- og
kennslustofnunum eins og Há-
skóla Íslands.
»Félagið leigir húsnæði á efstuhæðum JL-hússins við Hring-
braut í Reykjavík og framleigir
skrifstofur til fræðimanna. Fé-
lagar eru þó mun fleiri.
»Félagið rekur Bókasafn al-þýðu (bókasafn Dagsbrúnar) í
húsnæðinu við Hringbraut.
»Félagið stendur fyrir nokkr-um ráðstefnum og málþingum
um aðskiljanleg efni á hverju ári.
rannsóknir