Morgunblaðið - 13.05.2007, Blaðsíða 48

Morgunblaðið - 13.05.2007, Blaðsíða 48
48 SUNNUDAGUR 13. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ UMRÆÐAN FYRIR margra hluta sakir er fróðlegt að skoða þessi tvö orð sem kalla á andstæður. Í Ritmálsskrá Orðabókar Háskólans eru margir tugir ef ekki hundruð orða sem tengjast hvölum, hvalveiðum og nytj- um af hvölum. Hins vegar finnst orð- ið hvalaskoðun einhverra hluta vegna ekki enn í þessu sama safni hversu vel og vandlega sem leitað er. Við athugun í gagna- safni Morgunblaðsins finnst hvalaskoðun ekki heldur fyrr en árið 1985! Í þessari elstu heimild segir í frétt frá 16. ágúst (s. 2) frá fundi á vegum Landverndar en frummælandi var Robert Payne heims- þekktur bandarískur líffræðingur með sjáv- arspendýr sem sér- grein. Hvatti hann Ís- lendinga eindregið að hefja hvalaskoðunarferðir en í Bandaríkj- unum væri mikil atvinna tengd þeim. Í Kaliforníu væri veltan um 3 millj- arðar íslenskra króna. Þess má geta að velta vegna hvalaskoðunar á Ís- landi er núna 2 áratugum síðar að nálgast 3 milljarða króna! En það eru auðvitað verðminni krónur. Miðað við verðlagsþróun síðan má reikna með að krónan hafi rýrnað um 75– 90% á rúmum 20 árum þannig að við megum leggja okkur enn meira fram til að hala inn sömu fjárhæð. Á þessum sama fundi var Eiður Guðnason alþingismaður. Kvað hann uppástungu líffræðingsins þá fárán- legustu sem hann hefði heyrt og sýndi ótrúlega vanþekkingu á ís- lenskum aðstæðum. Ekki er þetta rifjað upp þingmanni þessum til vansa né vanvirðingar heldur aðeins bent á hve þessi hugmynd Banda- ríkjamannsins þótti vera skrýtin og skondin þegar hún kemur fram. Ís- lendingar hafa verið þekktir fyrir mjög mikla einhæfni í atvinnuháttum sínum og gömul viðhorf orðið furðu lífseig. Kjarval hvatti á sínum tíma að gert væri út hvalafriðunarskip í grein: Hið stóra hjarta – sem birtist í Morgunblaðinu 14. mars 1948. Því miður er það svo að þeir sem fá góðar hugmyndir verða oft fyrir aðkasti og var lengi vel gert grín að hugmynd þessa eins frægasta listmálara þjóð- arinnar. Jón Ásgeir Sigurðs- son var um tíma frétta- ritari Morgunblaðsins í Bandaríkjunum. Hann skrifar tvær langar fréttir ríkulega mynd- skreyttar sem birtar voru í opnum Morg- unblaðið 11. september 1986 og 15. ágúst 1987. Þar er annars vegar sagt frá hvalaskoðun úti fyrir Massachusett- sríki við austurströnd Bandaríkjanna og hins vegar frá umfangsmiklum mótmæl- um við fyrirhuguðum vísindaveiðum Íslendinga. Í báðum þessum grein- um er vikið að hvalaskoðun og mik- ilvægi þeirra. Þór Jakobsson veðurfræðingur ritar 3. júlí 1990 lesendabréf í Vel- vakanda Morgunblaðsins: „Hvala- skoðun við Ísland“. Þar bendir hann á nýútkomna skýrslu eftir Ole Lind- quist náttúrufræðing og leiðsögu- mann um að tímabært sé að skoða betur möguleikann á að hefja þegar hvalaskoðunarferðir frá Íslandi. Hvalaskoðun erlendis kveður Ole hafa hafist árið 1945 í La Jolla sem er syðst í Kaliforníu. Árið 1981 hafi um 285 þús. manns farið í skipulagðar hvalaskoðunarferðir en auk þess sé unnt að fylgjast með hvölum frá út- sýnisstöðum á ströndinni. Á heimasíðu Félags leiðsögu- manna (http://www.touristguide.is) má lesa í fréttasafni félagsins fund- argerð þar sem greint er frá fræðslu- fundi 1. nóv. sl. með Ásbirni Björg- vinssyni frá Hvalasafninu á Húsavík. Hvet ég alla þá sem lesa þetta les- endabréf að kynna sér þær gagnlegu upplýsingar sem þar koma fram og víðar á heimasíðunni. Spurning er hvort Íslendingar eigi ekki að gleyma hvalveiðum sem fyrst. Engin skynsamleg né efna- hagsleg rök mæla með þeim. Urðun á leifum veiddu hvalanna síðastliðið haust í Fíflholtum á Mýrum er þjóð- inni til mikils vansa. Áður var heimilt að framleiða lýsi og mjöl úr leifunum en nú á dögum, vegna breyttra við- horfa í heilbrigðismálum, hvorki til manneldis né skepnufóðurs. Hins vegar mælir ekkert á móti því að nýta megi gömlu hvalveiðibát- ana til hvalaskoðunar eftir nauðsyn- legar endurbætur á þeim. Þeir eru mjög góð og traust sjóskip sem synd er að grotni niður. Skipin hafa hins vegar mikið aðdráttarafl fyrir ferða- fólk enda margt skoðunarvert í þeim. Gufuvélarnar eru t.d. mjög hljóð- látar. Mig langar til að vitna í grein meistara Kjarvals og gera að loka- orðum mínum: Er nokkuð frjálsara, óháðara og hlutlausara en sjá hvali fara stefnur sínar á flötum hafsins. Hvalafriðunarskip mundi miklu ódýrara í rekstri en veiðiútgerðin. Verið gæti að hlegið yrði að slíkri skipshöfn, slíku skipi dregið háðs- flagg við hún en hvað gerir það til? Hlátur sá væri hollur, vel undir byggður, þjóðir vissu á hvaða rótum sá væri runninn. Smáþjóðir mundu skilja þetta mál vort, og fá tiltrú til þess, af fagurfræðilegum ástæðum, og trúa því að við byggjum fagurt land við fagran himin. Hvalveiðar og hvalaskoðun Guðjón Jensson skrifar um áhuga fólks á hvalaskoðun »Er unnt að nýtagömlu hvalbátana til hvalaskoðunar? Guðjón Jensson Höf. er forstöðumaður bókasafns í Reykjavík. Esja@heimsnet.is ÁFENGISNEYSLA meðal Ís- lendinga vex stöðugt. Nú er svo komið að árleg neysla á hreinum vínanda er 7,2 lítrar á hvern íbúa 15 ára og eldri. Mark- mið núgildandi heil- brigðisáætlunar, sem Alþingi hefur sam- þykkt, er að á árs- grundvelli sé neyslan undir fimm lítrum af hreinum vínanda á hvern íbúa 15 ára og eldri, líkt og hún var árið 1999. Við fjar- lægjumst því stöðugt þetta markmið. Árangursríkar leiðir Víða um heim hafa verið gerðar rannsóknir á áhrifa- ríkum og kostnaðarhagkvæmum aðferðum til að hafa áhrif á áfeng- isneyslu þjóða. Rannsóknanið- urstöðurnar hafa verið birtar í bók undir heitinu „Áfengi – engin venjuleg neysluvara (Alcohol – no ordinary commodity)“. Lýð- heilsustöð lét þýða og gaf út sam- antekt á þessum rannsóknanið- urstöðum og er hana að finna á heimasíðu Lýðheilsustöðvar. Um 8.000 nýir ungir kaupendur Í stuttu máli kemur fram í bók- inni að áhrifaríkustu leiðirnar – og um leið þær kostnaðarhagkvæm- ustu – til að draga úr áfeng- isneyslu eru að takmarka aðgengi að áfengi m.a. með einkasölu rík- isins, háu áfengisgjaldi og lág- marksaldri til kaupa á áfengi. Ef áfengiskaupaaldur yrði lækkaður á Íslandi úr 20 árum í 18 myndu um 8.000 nýir löglegir kaupendur verða til á mark- aðnum. Þessir nýju kaupendur eru allir á framhaldsskólaaldri og í framhaldsskól- unum eru þeir með allt niður í 15 ára samnemendum. Þessi breyting myndi því væntanlega einnig auka neyslu þeirra sem eru yngri en 18 ára, þar sem ennþá auðveldara en fyrr væri nú fyrir þá að finna fyrir sig kaup- endur. Þó að fræðsla og mótun viðhorfs séu nauðsynlegar forvarnaaðgerð- ir nægja þær alls ekki einar og sér til þess að draga úr neyslu áfengis. Enda má segja að þeir fjármunir sem lagðir eru í áróður og fræðslu gegn áfengisneyslu séu einungis smáaurar í samanburði við þá fjármuni sem notaðir eru til að hvetja til aukinnar áfeng- isneyslu. Auk fræðslu verða því að koma til þær kostnaðarhagkvæmu aðgerðir sem nefndar eru hér að ofan, ætli menn sér að taka mark á eigin ásetningi um að draga úr áfengisneyslu, samanber markmið heilbrigðisáætlunar. Aðgerðir, sem ætlað er að sporna við ölvunarakstri, eru einnig mjög áhrifaríkar til að halda aftur af áfengisneyslu. Þar á meðal má nefna eftirlit með ölvunarakstri og lækkun viðmið- unarmarka áfengis í blóði við akstur. Áfengi er engin venjuleg neysluvara Þrátt fyrir heilbrigðismarkmið, og þrátt fyrir að fyrir liggi þekk- ing á því hvað virkar til að draga úr áfengisneyslu, koma samt reglulega fram á Alþingi frum- vörp sem lúta að því að rýmka áfengislöggjöfina. Á nýafstöðnu þingi var m.a. lagt fram frum- varp um að í almennum versl- unum yrði leyft að selja áfengi undir 22% að styrkleika og að út- söluverð áfengis skyldi vera frjálst, að undanskildu sterku áfengi. Að frumvarpinu stóðu þingmenn úr þremur stjórn- málaflokkum. Allsherjarnefnd Al- þingis fjallaði um frumvarpið og lagði til að það yrði samþykkt, m.a. með þeim orðum að eðlilegt væri að sala á vörum og þjónustu væri á höndum einkaaðila en ekki opinberra aðila. Á síðasta þingi lögðu sjö þingmenn til að leyfa skyldi í ljósvakamiðlum auglýs- ingar og aðra markaðssetningu á áfengi, að undanskildum tímanum frá kl. 5 að morgni til 20 að kvöldi. Á fyrri þingum hefur jafn- framt verið lagt fram frumvarp um að lækka áfengiskaupaaldur úr 20 árum í 18 ár en það frum- varp kom þó ekki fram á nýloknu þingi. Þeir þingmenn sem standa að þessum lagafrumvörpum horfa framhjá þeirri staðreynd, sem rakin er í áðurnefndri samantekt, að áfengi er ekki venjuleg neyslu- vara og þess vegna eigi að gilda um þá vöru önnur lögmál en þau sem ná yfir sölu á venjulegri vöru og þjónustu. Aðgerðir stjórnvalda eru forvarnir Fulltrúar stjórnmálaflokkanna, sem lögðu fram fyrrnefnd frum- vörp, fjalla á sama tíma um að efla þurfi áfengis- og vímuefna- forvarnir. Þeir mega ekki gleyma að aðgerðir stjórnvalda eru for- varnir, ekkert síður en fræðsla. Ekki má heldur gleymast að að- gerðir stjórnvalda eru öflugustu og kostnaðarhagkvæmustu for- varnirnar sem hægt er að beita. Engin fræðsla, hversu mikil og öflug sem hún er, getur vegið upp á móti þeim breytingum á áfeng- isneyslu sem vænta má að verði ef áfengislöggjöfin verður rýmkuð á þann hátt sem lagt hefur verið til. Reynsla annarra þjóða sýnir að aukið aðgengi að áfengi leiðir til aukningar á neyslu þess. Áfengisneyslan vex stöðugt – Er okkur sama? Anna Elísabet Ólafsdóttir segir að aukið aðgengi að áfengi auki neyslu » Aðgerðir stjórnvaldaeru öflugustu og kostnaðarhagkvæmustu forvarnirnar sem hægt er að beita. Anna Elísabet Ólafsdóttir Höfundur er forstjóri Lýð- heilsustöðvar. Að undanförnu hefur verið mikið rætt um meðferð barnaverndarmála hér á landi. Ýmis mál hefur borið á góma sem vakið hafa marga til umhugsunar. Ráða- menn hafa kvatt sér hljóðs bæði í ræðu og riti og margir bent á mikilvægi þess að öll málsmeðferð sé vönd- uð enda um að ræða einn viðkvæmasta málaflokk velferð- armála á Íslandi. Rétt- ur barna sé í brenni- depli í þeirri vinnslu. Núgildandi barna- verndarlög nr. 80/2002 eiga að tryggja þeim réttindi og ber m.a. starfsmönnum barna- verndarnefnda sveit- arfélaganna að fylgja þeim í starfi sínu. Öllu fagfólki og jafn- vel almenningi er ljóst er að vinnsla barna- verndarmála er flókin, margbreytileg og vandasöm. Í flestum sveitarfélögum á landinu eru það félagsráðgjafar sem sinna vinnslu barnavernd- armála, enda hafa þeir viðeigandi menntun til að leysa þau af hendi Haustið 2006 bauðst löggiltum fé- lagsráðgjöfum í fyrsta sinn diplóm- anám í réttarfélagsráðgjöf á meist- arastigi við Háskóla Íslands. Námið er á vegum félagsráðgjafarskorar í félagsvísindadeild og er skipulagt og kennt í samstarfi við félagsfræð- iskor, lagadeild Háskóla Íslands og Fangelsismálastofnun. Starfsvið réttarfélagsráðgjafa er víðtækt og tekur til margra þjónustuþátta vel- ferðarkerfisins. Þeir starfa m.a. hjá barnaverndarnefndum sveitarfélag- anna og eru talsmenn barna, vinna m.a. með foreldrum og fulltrúum réttarkerfisins. Þeir koma að málum barna sem þurfa að koma fyrir dóm sem fórnarlömb, gerendur eða hlutaðeigendur. Réttarfélagsráðgjafi fylgir málinu eftir og samræmir störf þeirra sem koma að vanda- málum barna í hinu op- inbera kerfi. Barn sem t.d. hefur orðið fórn- arlamb ofbeldis þarf oft mikla aðstoð og eft- irfylgd til að vinna sig út úr því áfalli sem það hefur orðið fyrir. Í því sambandi getur vinnsla málsins skipt sköpum fyrir velfarnað barnsins og forsjáraðila þess. Til glöggvunar fyrir les- endur er viðeigandi að bregða upp dæmi um vinnslu barnavernd- armáls, sem unnið gæti verið af réttarfélags- ráðgjafa samkvæmt barnaverndarlögum nr. 80/2002. Dæmi: Skólafélagsráðgjafi í grunnskóla hringir í réttarfélags- ráðgjafa, sem er starfsmaður barna- verndarnefndar hjá sveitarfélagi, og greinir frá því að nemandi, 12 ára stúlka, hafi leitað til sín og tjáð sér að hún hafi orðið fyrir kynferðislegu ofbeldi af hendi frænda síns, sem býr á heimili hennar. Réttarfélags- ráðgjafinn fer án tafar og ræðir við stúlkuna í skólanum, og lætur það ganga fyrir samráði við foreldra á þessu stigi málsins, en barnavernd- arlög heimila slíkt inngrip. Stúlkan greinir réttarfélagsráðgjafanum frá því að ofbeldið hafi átt sér stað á síð- asta sólarhring. Foreldrar eru þá boðaðir í viðtal til samvinnu og þeir samþykkja að stúlkan sé vistuð utan heimilis þeirra á meðan lög- reglurannsókn fer fram. Farið er með stúlkuna í læknisskoðun. For- eldrar stúlkunnar greina frá því að meintur gerandi búi á heimilinu og segjast þeir enga vitneskju hafa um að ofbeldið hafi átt sér þar stað. Réttarfélagsráðgjafi skrifar bréf til lögreglu og óskar eftir lög- reglurannsókn, þar sem foreldrar stúlkunnar treysta sér ekki til þess. Réttarfélagsráðgjafinn hefur yf- irsýnina yfir málið, fylgir stúlkunni í skýrslutöku fyrir dómi, og hefur samstarf við réttargæslumann sem henni hefur verið skipaður. Gerð er stuðningsáætlun og ráðstafanir til að tryggja að stúlkan og foreldrarnir fái þá aðstoð sem talið er að sé barninu fyrir bestu. Réttarfélags- ráðgjafinn vinnur málið samkvæmt barnaverndarlögum og reglugerð með þeim og beitir að öðru leyti sér- fræðiþekkingu sinn í siðfræði og samskiptatækni. Með dæminu hér að ofan er varp- að ljósi á aðstæður þar sem byggt er á sérhæfðri, faglegri þekkingu fé- lagsráðgjafa sem starfa hjá barna- verndarnefndum, mikilvægi sam- starfs milli stofnana og gildi þess að hafa góða heildarsýn yfir vinnslu mála. Mörgu ber að huga að við málsmeðferðina og gæta þarf réttar barna í hvívetna og samvinna við foreldra er augljóslega mikilvæg. Sérnám í réttarfélagsráðgjöf við Há- skóla Íslands veitir félagsráðgjöfum traustan grundvöll undir faglega barnaverndarvinnu og markmiðið með náminu er m.a. að svara sér- tækum þörfum skjólstæðinga í dóms- og réttarkerfinu, ekki síst barna. Barnavernd og réttarfélagsráðgjöf Vanda þarf til verka í meðferð barnaverndarmála, segir Elín Gunnarsdóttir Elín Gunnarsdóttir » Öllu fagfólkiog jafnvel al- menningi er ljóst að vinnsla barnavernd- armála er flókin, margbreytileg og vandasöm. Höfundur er félagsráðgjafi hjá fjöl- skyldusviði Mosfellsbæjar og stundar framhaldsnám í réttarfélagsráðgjöf.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.