Morgunblaðið - 14.06.2007, Page 28
28 FIMMTUDAGUR 14. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HÁSKÓLARNIR PRÓFAÐIR
Niðurstöður úttektar Ríkisend-urskoðunar á starfsemistærstu háskóla landsins eru
mikilvægt innlegg í umræðuna um
hvert skuli stefna í þeirri miklu sókn
sem orðið hefur í íslensku háskóla-
samfélagi á undanförnum árum.
Ríkisendurskoðun setur tvenns
konar fyrirvara við samanburðinn,
annars vegar að margvíslegur munur
sé á skólunum sem ekki komi fram
og hins vegar að mælikvarðar úttekt-
arinnar séu ófullkomnir en þó nægi-
lega traustir til að unnt sé að greina
mun á milli skóla.
En það má sömuleiðis setja þann
fyrirvara við úttektina að ef til vill sé
Ríkisendurskoðun ekki rétti aðilinn
til að framkvæma úttekt á starfsemi
háskólanna hvað varðar akademískt
starf og gæði kennslunnar.
Enda er meginhlutverk stofnunar-
innar af öðrum toga, s.s. ýmiss konar
fjárhagsleg endurskoðun, eftirlit og
mat á því hvort hagkvæmni og skil-
virkni sé gætt í rekstri fyrirtækja og
hvort þau fylgi gildandi lagafyrir-
mælum í þessu sambandi.
Um leið vaknar sú spurning hvort
ekki þurfi annan skilgreindan farveg
fyrir mat á gæðum kennslu háskól-
anna. Erlendir fjölmiðlar hafa meðal
annars staðið fyrir slíku mati, t.d.
Economist. Og bent er á það í úttekt-
inni að enginn íslensku skólanna hafi
hlotið vottun frá viðurkenndum er-
lendum vottunarstofnunum líkt og
margir erlendir skólar eða deildir
innan þeirra hafi hlotið. Ennfremur
er minnt á það að OECD hafi lýst
efasemdum um hvort aðferðir stjórn-
valda við viðurkenningu nýrra próf-
gráða séu nægilega vandaðar til að
tryggja gæði námsins.
Hvað niðurstöðurnar varðar þarf
engum að koma á óvart að Háskóli
Íslands hafi orðið efstur í flestum
þeim atriðum sem Ríkisendurskoðun
horfði til, en gerður var samanburð-
ur á kennslu í viðskiptafræði, lög-
fræði og tölvunarfræði í fjórum ís-
lenskum háskólum. Háskóli Íslands
var ódýrastur en um leið með sterk-
asta akademíska stöðu í námsgrein-
unum þremur auk þess sem hann var
skilvirkastur í tveimur námsgrein-
anna.
Auðvitað hefur Háskóli Íslands
forskot á hina skólana og stendur á
traustari grunni; skóli sem stofnaður
var árið 1911 og hefur á löngum tíma
haslað sér völl sem rannsóknarhá-
skóli, en þar eru starfræktar 40
rannsóknarstofnanir. Raunar má
færa rök fyrir því að Háskóli Íslands
sé eini háskólinn hér á landi sem
standi undir nafngiftinni rannsókn-
arháskóli.
Ef yfirburðir Háskóla Íslands hafa
komið einhverjum á óvart, þá er það
kannski vegna þess, að aðrir háskól-
ar hafa byggt upp miklar væntingar
um eigið ágæti á undanförnum árum.
Það tekur meira en nokkur ár að
byggja upp háskóla, sem stendur
undir nafni.
BRÆÐRAVÍG PALESTÍNUMANNA
Innbyrðis átök Palestínumanna áGaza hafa stigmagnast undan-
farna daga og einnig hafa verið róst-
ur á Vesturbakkanum. Átökin milli
Hamas og Fatah á hernumdu svæð-
unum eru alvarlegt mál. Hamas vann
stórsigur þegar gengið var til kosn-
inga á hernumdu svæðunum í janúar í
fyrra og nú á að heita að við völd sé
samsteypustjórn Hamas og Fatah,
hreyfingarinnar, sem Yasser Arafat
leiddi um áratugaskeið. Mahmoud
Abbas, forseti Palestínu, lýsti átök-
unum í gær sem vitfirringu og óttast
nú margir að borgarastríð brjótist út.
Hamas hefur haft meira fylgi í Gaza
þar sem fátækt er meiri en á Vest-
urbakkanum og virðist nú vera að ná
þar völdum. Hermt er að í Gaza-borg
hafi Fatah aðeins á valdi sínu bústað
og skrifstofur forsetans og höfuð-
stöðvar öryggissveita ríkisins. Abbas
hefur hingað til neitað að leyfa Ha-
mas að stjórna þeim. Þegar á hólminn
er komið er mótspyrna öryggissveit-
anna hins vegar lítil þótt styrkur
þeirra sé sjöfaldur á við Hamas. Nú
krefjast Hamas-liðar þess að Fatah-
liðar í Gaza afhendi vopn sín í síðasta
lagi á morgun. Leiðtogar Fatah hafa
nú lýst yfir að þeir muni draga sig úr
stjórninni haldi sveitir Hamas áfram
að rjúfa vopnahléð, sem undanfarnar
vikur hefur aðeins haldið með höpp-
um og glöppum.
Átökin milli þessara tveggja fylk-
inga hafa verið grimmileg og hafa
Mannréttindasamtökin Human
Rights Watch sakað bæði Fatah og
Hamas um stríðsglæpi, þar á meðal
aftökur án dóms og laga, eins og kem-
ur fram í umfjöllun Kristjáns Jóns-
sonar í Morgunblaðinu í dag.
Nú gæti orðið klofningur milli Pal-
estínumanna. Fatah-hreyfingin fari
með völd á Vesturbakkanum og Ha-
mas á Gaza. Þrátt fyrir kosningasig-
ur Hamas hefur Fatah ekki viljað
deila völdum með þeim, þar á meðal
stjórn á öryggissveitunum.
Ísraelar hafa verið tregir til að
semja við Hamas á þeirri forsendu að
samtökin neiti að viðurkenna tilvist
Ísraels. Hvernig eiga þeir nú að snúa
sér? Munu þeir reyna að einangra
Gaza með hervaldi? Utanríkisráð-
herra Ísraels, Tzipi Livni, hefur þeg-
ar sagt að nái Hamas völdum í Gaza
muni það draga úr möguleikunum á
að semja við Fatah.
Segja má að Ísraelar hafi hlaðið
undir Hamas með því að þrengja
jafnt og þétt að Palestínumönnum á
herteknu svæðunum og draga mátt
úr Fatah, sem hefur verið við völd án
þess að hafa völd, þótt ekki megi
gleyma þeirri spillingu, sem étið hef-
ur hreyfinguna innan frá. Nú segjast
Ísraelar vilja semja við hófsömu öflin
í röðum Palestínumanna, en það var
ekki gert af neinum heilindum þegar
þess var kostur. En nú verður erfitt
að ganga framhjá Hamas, en um leið
verður jafnvel erfiðara að ganga til
samninga við hreyfinguna en áður
vegna átakanna. Ástandið fyrir botni
Miðjarðarhafs um þessar mundir gef-
ur ekki mikið tilefni til bjartsýni.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Arðsemi Kárahnjúkavirkj-unar er auðvitað ekkihæpin. Hún mætir þeimkröfum sem gerðar eru á
þeim tíma þegar fjárfestingar-
ákvörðunin var tekin,“ sagði Stefán
Pétursson, framkvæmdarstjóri
fjármálasviðs Landsvirkjunar, í
pallborðsumræðum á morgunverð-
arfundi Framtíðarlandsins í gær.
Með honum í pallborði sátu Þórunn
Sveinbjarnardóttir, umhverfisráð-
herra, Yngvi Örn Kristinsson,
framkvæmdastjóri Verðbréfasviðs
Landsbankans, og Sigurður Jó-
hannesson, hagfræðingur. Um-
ræðum stjórnaði Hafliði Helgason,
blaðamaður.
„Landsvirkjun er fyrirtæki sem
vill vaxa eins og önnur fyrirtæki.
Við náum ekki að vaxa án þess að
virkja fyrir orkufrekan iðnað af ein-
hverju tagi, vegna þess að innlend-
ur markaður fyrir heimili og fyr-
irtæki er mettaður,“ sagði Stefán.
„Mér finnst í fínu lagi að Lands-
virkjun stækki og ég óska henni alls
góðs í því, en hún má bara ekki gera
það fyrir mína peninga,“ sagði Sig-
urður, en eitt af því sem bent er á í
skýrslu Atvinnuhóps Framtíðar-
landsins er að rök hafi verið færð
fyrir því að almennur markaður
niðurgreiði í reynd niður stóriðj-
urafmagnið. Í skýrslunni segir að
miðað við arðsemiskröfur sem eðli-
legt sé að gera sé stóriðjuskattur á
almenna viðskiptavini Landsvirkj-
unar vel yfir 2 milljarðar króna á
ári. Þegar Stefán var spurður út í
þessa útreikninga skýrsluhöfunda
sagðist hann hafna þessari gagn-
rýni algjörlega. „Við teljum fráleitt
að setja fram þá fullyrðingu að það
sé stóriðjuskattur upp á 2 milljarða
á ári á almenning. Við teljum að
verkefni eins og Kárahnjúkavirkj-
un standi ljómandi vel undir sér,“
sagði Stefán ogt benti á að í engu
hefði verið slegið af þegar komið
hefði að eiginfjárkröfu.
Getum ekki látið eins og
landið sé einskis virði
Annað sem bent er á í fyrr-
greindri skýrslu er að engir tilburð-
ir hafi verið hafðir uppi af opinberri
hálfu til þess að meta umhverfis-
kostnað af Kárahnjúkavirkjun,
þrátt fyrir að áhersla hefði verið
lögð á það í úrskurði Skipulags-
stofnunar frá 16. ágúst. 2000.
„Ég er þeirrar skoðunar að við
getum ekki látið eins og land sé
einskis virði. Við getum deilt um
hversu mikils virði það er, t.d. með
tilliti til eftirspurnar og huglægs
gildis, eins og gert er í skilyrtu
verðmætamati,“ sagði Þórunn og
tók fram að það væri einfaldlega
markaðsbrestur ef umhverfiskostn-
aðurinn, sem m.a. lýtur að verð-
mæti lands, væri ekki reiknaður
með í arðsemisreikningsdæminu.
María Ellingsen, stjórnarmaður í
Framtíðarlandinu, spurði Stefán
hvort orkufyrirtækin væru að bíða
eftir náttúrulegu þaki, þ.e. myndu
ekki hætta að virkja fyrr en ekkert
væri eftir til að virkja. „Eruð þið að
skoða þetta sjálf eða eruð þið bara
að bíða eftir því að Þórunn segi
stopp?“ spurði María.
„Við náttúrlega vonum að hún
segi ekki stopp,“ svaraði Stefán um
hæl og bætti síðan við: „Auðvitað er
það ekki svo að við göngum um eins
og náttúruböðlar og viljum virkja
hverja einustu sprænu sem við
sjáum á færi,“ sagði Stefán. Þessu
mótmælti María. Sagði Stefán að ef
Landsvirkjunarmenn sæju fram á
önnur not fyrir raforkuna, t.d. inn-
an vetnisgeirans, þá væri ekkert því
til fyrirstöðu að þeir gætu framleitt
orku fyrir annan iðnað. „Þetta er
sjálfbær rekstur,“ sagði Stefán og
fékk við það ýmis mótmæli utan úr
sal. „Við erum að nýta þessar ár í
dag, vatn sem annars myndi renna
til sjávar. Við teljum ok
vera að fórna miklum af
armöguleikum með því
þetta núna,“ sagði Stefán
fram að þetta vatn myndi e
til sjávar án þess að skila
arði.
Markaðslausnir
geta nýst vel
„Miðað við það umhv
stjórnvöld hafa skapað o
tækjum og miðað við stóri
una sem hefur til skamms
ið í gangi, þá í sjálfu sér
undir það að menn hef
ímyndað sér að það væri
fara eins langt og maður
þangað til einhver stöðv
sagði Þórunn og benti á a
isstjórn hefði það að mar
ljúka vinnu við rammaáæ
verndun og nýtingu náttú
Stefnt væri að því að þeir
„Eruð þið að bíða
að Þórunn segi st
Ný skýrsla Atvinnulífs-
hóps Framtíðarlandsins
var kynnt á morgun-
verðarfundi í Norræna
húsinu í gær. Niðurstaða
hennar er að bygging
Kárahnjúkavirkjunar
hafi hvorki verið rétt eða
skynsamleg miðað við
m.a. arðsemi, lýðræði og
hagstjórn. Silja Björk
Huldudóttir hlýddi á
kynningu og pallborðs-
umræður í kjölfarið.
Í pallborði Að kynningu lokinni tóku Sigurður Jóhannesson, Yng
unn Sveinbjarnardóttir þátt í pallborðsumræðum um efni skýrslu
„VAR bygging Kárahnjúkavirkj-
unar og álvers á Reyðarfirði rétt
og skynsamleg miðað við arðsemi,
umhverfiskostnað, lýðræði,
byggðasjónarmið og hagstjórn?“
Þetta er rannsóknarspurningin
sem reynt er að svara í nýrri
skýrslu Atvinnulífshóps Framtíð-
arlandsins sem kynnt var í Nor-
ræna húsinu í gær.
Í lokaorðum skýrslunnar segir:
„Hlutverk hins opinbera er ekki að
velja út einstakar atvinnugreinar
og leggja almannafé í þær til að
fjölga störfum í einstökum byggð-
arlögum. Hlutverk hins opinbera
er að efla grunngerð samfélagsins
og beita almennum aðgerðum til
þess að hver einstaklingur fái not-
ið sín og einkaframtakið geti
blómstrað. Bestu stjórnarhættir
voru ekki hafðir að leiðarljósi við
undirbúning og ákvarðanatöku
tengda Kárahnjúkavirkjun. Við-
horf minnihlutans voru ekki virt
né krafa um réttlæti á milli kyn-
slóða. Auk þess fer því fjar
sýnt hafi verið fram á að K
hnjúkavirkjun standist arð
iskröfur sem gera ber til fj
inga í atvinnulífi. Veruleg
verður á framkvæmdinni
að er með lágmarks afgjal
landnotkun og hóflegar bæ
greiddar fyrir umhverfiss
samningum við hið erlend
irtæki var ekki litið til þei
mæta sem felast í gjaldi fy
blástur gróðurhúsaloftteg
Áliðnaður er frumframlei
skilar tiltölulega litlum vir
inn í hagkerfið miðað við h
mikla umhverfis- og virkja
kostnað sem leggja þarf í.
Svarið við spurningunn
lögð var fyrir í upphafi, um
hvort bygging Kárahnjúk
unar og álvers á Reyðarfir
verið rétt og skynsamleg,
alls vafa nei.“
Skýrsluna má nálgast í h
sinni á: framtidarlandid.is
Framkvæmdin var hvor
rétt né skynsamleg
Morgunbl
Kárahnjúkar Frá byggingu Kárahnjúkavirkjunar sumarið 2006.