Morgunblaðið - 01.08.2007, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 1. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
U
m og eftir næstu helgi
fyllast fjölmiðlar af
árstíðarbundnum
fréttum af ölæði
barna og unglinga og
öðrum ólifnaði. Sýndar verða mynd-
ir af tjaldstæðum sem líta helst út
eins og ruslahaugar og rætt verður
við misölvaða unga menn sem eru
að skemmta sér í haugunum
miðjum.
Ég er ekki búinn að nefna það
versta af öllu: Það verða líka fréttir
af nauðgunum, ofsaakstri og öðru
ofbeldi. Eiginleg viðbrögð verða
eins og venjulega ekki önnur en þau
að setja atburði helgarinnar í tölu-
legt samhengi og bera saman við
fyrri ár. Í kjölfarið fylgja svo viðtöl
við skemmtanahaldara sem segja að
það hafi verið örfáir sem hafi hagað
sér illa, flestir gestir hafi verið sið-
samt fjölskyldufólk.
Þetta verður með öðrum orðum
hefðbundinn verslunarmannahelg-
arfréttaflutningur, alveg eins og
verið hefur undanfarin ár og verður
líklega um komandi ár. Liður í þess-
um árvissa fréttaflutningi eru tíð-
indi af „óviðunandi barna- og ung-
lingadrykkju,“ sem hefur jú tíðkast
á Íslandi frá örófi alda og virðist hér
teljast nauðsynlegur þáttur í upp-
vextinum, rétt eins og það er hefð-
bundinn þáttur í umræðunni að
óskapast yfir þessu.
En þetta mun ekki breytast, hvað
sem allri hefðbundinni umræðu líð-
ur. Börn og unglingar á Íslandi
munu halda áfram óhóflegri áfeng-
isneyslu með tilheyrandi fórn-
arkostnaði og umönnunarkostnaði.
Af einhverjum ástæðum, sem ég hef
aldrei skilið hverjar eru, telst þetta
eðlilegt. Vænt þætti mér um ef ein-
hver gæti útskýrt fyrir mér hvernig
þetta getur verið eðlilegt, og hvers
vegna þessi (meinti) „fámenni“ hóp-
ur fær sífellt að ráða ferðinni.
Við hin, þessi furðufyrirbæri sem
vita fátt leiðinlegra en fyllirí og ölv-
að fólk, munum halda áfram að
borga brúsann og verða fyrir
barðinu á skemmdarfýsninni sem
unglingarnir fá útrás fyrir í ölæð-
inu. Og við höldum áfram að láta
þetta yfir okkur ganga vegna þess
að frekjan í fyllibyttunum er okkur
einfaldlega ofviða. Eða vegna þess
að við erum svona meðvirk, ég skal
ekki segja.
Ég held samt að það sé kominn
tími til að við hættum þessari með-
virkni, hættum að láta í minni pok-
ann og skerum upp herör gegn bytt-
unum. Í þeim tilgangi legg ég til að
fyrir verslunarmannahelgina á
næsta ári verði settar upp sérstakar
ölbúðir einhvers staðar á hálendinu
og öllum börnum og unglingum
landsins boðið þangað á mikið fyllirí
á kostnað hins opinbera. Svæðið
verði girt af og innan þess haft frið-
argæslulið og sjúkralið.
Þetta svæði þyrfti að hafa svo
langt í burtu frá allri mannabyggð
að við teprurnar yrðum ekki varar
við óeirðirnar og mannfallið innan
girðingarinnar. Til að fá smá tekjur
af þessu má selja erlendum ferða-
mönnum safaríferðir í ramm-
byggðum jeppum um svæðið. Einn-
ig mætti hleypa þangað ýmsum
vísindamönnum, til dæmis fé-
lagsfræðingum, mannfræðingum og
afbrotafræðingum, sem vísast gætu
aflað þarna mikilvægra gagna í
rannsóknir.
Þeir sem veljast til friðargæslu-
og hjúkrunarstarfa á svæðinu þurfa
að vera þrautreyndir og fá há laun
með mikilli áhættuþóknun. Ég verð
að viðurkenna að sjálfur myndi ég
ekki vera tilbúinn í starfann, sama
hve há laun væru í boði. Ég er ein-
faldlega ekki nógu sterkur til þess,
hvorki líkamlega né andlega.
Þessar búðir myndu ennfremur
hafa forvarnargildi, því að þær yrðu
einskonar darvinsk skilvinda sem
myndi greina þá einstaklinga, sem
hafa erfðabundna tilhneigingu til of-
neyslu áfengis, frá hinum en kost-
urinn væri sá að þarna kæmi erfða-
gallinn snemma fram og hægt væri
að senda viðkomandi einstaklinga
strax í meðferð og spara þannig
samfélaginu mikinn umönn-
unarkostnað í framtíðinni, að ekki
sé nú minnst á að samfélaginu yrði
hlíft við ónæðinu af þessu fólki og
jafnvel misindisverkum þess.
Þótt vissulega myndi þetta kosta
ríkissjóð eitthvað væri þar einfald-
lega um að ræða kostnað við sjálf-
sagða þjónustu við stóran, þögulan
þjóðfélagshóp sem fram að þessu
hefur sætt hálfgerðri kúgun af hálfu
minnihlutans sem ekki kann að fara
með áfengi og hefur talið sjálfsagt
að láta hina borga brúsann.
Hvernig stendur til dæmis á því
að almennir skattgreiðendur þurfa
að borga „hótelkostnaðinn“ fyrir þá
sem lögreglan hirðir upp af götunni
um helgar og vistar í fanga-
geymslum? Af hverju má ekki
rukka þessa einstaklinga þegar þeir
rakna úr rotinu? Hvers vegna er
þeim sem lögreglan þarf að hafa af-
skipti af vegna ölvunar ekki sendur
reikningur fyrir „umönnunarkostn-
aði?“ Ég er afskaplega ósáttur við
að það sem ég borga í skatta skuli
að einhverju leyti fara í að greiða
kostnaðinn af annarra manna fyll-
iríum.
Hjá þessu mætti að miklu leyti
komast með því að sía snemma úr
þá sem hafa erfðabundna tilhneig-
ingu til stjórnlausrar áfengisneyslu,
og hefja þegar í stað viðeigandi
meðhöndlun. Áfengissýki er bæði
sjúkdómur og samfélagsmein, og
því er nauðsynlegt að koma upp
einskonar „leitarstöð,“ líkt og starf-
ræktar eru í forvarnarskyni gegn
öðrum sjúkdómum, eins og til dæm-
is krabbameini. Ölbúðir á af-
skekktum stað gætu orðið slík leit-
arstöð.
Til að fyrirbyggja misskilning vil
ég að lokum taka fram að ég er ekki
bindindismaður. Þvert á móti. Eng-
inn dagur án bjórs. En ég verð víst
að viðurkenna að ég fell í hóp þess-
ara undarlegu einstaklinga sem
drekka ofboðslega lítið í einu. Þrátt
fyrir heiðarlegar tilraunir á yngri
árum tókst mér ekki að tileinka mér
hið hefðbundna íslenska ofdrykkju-
mynstur, enda hef ég aldrei náð að
falla í neinn hóp.
Ég hef hingað til farið með þenn-
an ágalla minn eins og mannsmorð,
að viðlagðri fyrirlitningu og útskúf-
un samfélagsins. En núna er ég
kominn út úr skápnum og ætla að
berjast fyrir viðurkenningu og rétt-
indum hófdrykkjufólks á Íslandi.
Mikil
ölvun
» Þessar búðir myndu ennfremur hafa for-varnagildi, því þær yrðu einskonar darvinsk
skilvinda sem myndi greina þá einstaklinga, sem
hafa erfðabundna tilhneigingu til ofneyslu áfeng-
is, frá hinum.
BLOGG: kga.blog.is
VIÐHORF
Kristján G. Arngrímsson
kga@mbl.is
Í FJÖLMIÐLUM undanfarnar
vikur hefur verið fjallað um langan
biðlista í augasteinsaðgerðir á Land-
spítala – háskólasjúkrahúsi (LSH).
Um 800 sjúklingar bíða nú eftir að
komast í slíka aðgerð,
en þetta er algengasta
aðgerð sem fram-
kvæmd er á Íslandi.
Þessir sjúklingar eru
margir hverjir komnir
með alvarlega skerta
sjón af þessum sökum
með minnkandi lífs-
gæðum, vinnutapi og
aukinni slysahættu sem
af því hlýst. Biðlistarnir
hafa verið gríðarlangir í
mörg ár. Þessa aðgerð,
sem aðeins tekur um
10-15 mínútur að fram-
kvæma, mætti sem best
framkvæma utan sjúkrahúss en af
ýmsum orsökum hefur sú ekki orðið
raunin. Í nágrannalöndum okkar eru
allt að 70% þessara aðgerða fram-
kvæmd utan spítala, en hingað til
hafa allar aðgerðir hér á landi verið
framkvæmdar á LSH, St. Jósefsspít-
ala og Fjórðungssjúkrahúsinu á Ak-
ureyri. Augnlæknastöðin Sjónlag hef-
ur nú fyrst augnlæknastöðva hér á
landi útbúið skurðstofu þar sem hægt
er að gera slíkar aðgerðir utan spít-
ala. Ekkert var til sparað við hönnun
skurðstofunnar og þar er að finna
fullkomna augnskurðsmásjá, eitt
besta augasteinsaðgerðartæki sem
völ er á auk þeirrar þekkingar sem
nauðsynleg er til að framkvæma
þessar einstöku aðgerðir, þar sem
nýr gerviaugasteinn er settur í stað
hins matta augasteins. Þessi skurð-
stofa hefur nú staðið nánast ónotuð í
nær tvö ár á meðan ársbiðlisti er í
slíka aðgerð á sjúkrahúsunum. Við
augnlæknarnir í Sjónlagi, sem auk
undirritaðs eru Óskar
Jónsson og Ólafur Már
Björnsson, auk meðeig-
anda Sjónlags og tækni-
stjóra, Stefáns Guð-
johnsen, áttum nokkra
fundi með þáverandi
heilbrigðisráðherrum,
Jóni Kristjánssyni og
Siv Friðleifsdóttur. Við
bentum ráðherrunum á
að með því að ríkið
gerði samning við Sjón-
lag mætti leysa biðlist-
avandamál í auga-
steinsaðgerðir á einu
ári. Því miður sáu þau
sér ekki fært að fara þessa leið til að
leysa vanda þeirra sjúklinga sem bíða
aðgerðar. Andstaða augndeildar
LSH og yfirstjórnar LSH hefur verið
mikil í þessu máli og er einkennilegt
að ráðamenn innan LSH vilji ekki
stuðla að því að fólk komist fyrr í slíka
aðgerð heldur halda fast í einokunar-
aðstöðu sína. Við bendum á eftirfar-
andi:
1. Líkt og fyrr hefur verið nefnt er
meirihluti slíkra aðgerða fram-
kvæmdur utan spítala í öllum ná-
grannalöndum okkar. Ástæða þessa
er einföld: Tækninni hefur fleygt svo
mikið fram að engin ástæða er til að
framkvæma aðgerðina í svo dýru
húsnæði sem spítalarnir halda úti.
2. Fjöldi fólks sem þarf slíkar að-
gerðir fer vaxandi með batnandi að-
gerðum og auknum fjölda aldraðra
einstaklinga hér á landi.
3. Ekki er um að ræða einkavæð-
ingu, heldur einungis að einkafyr-
irtæki geri samning við ríkið um að
framkvæma slíkar aðgerðir utan
sjúkrahúss eins og tíðkast í ná-
grannalöndum. Greiðsluþátttaka
sjúklinga yrði því sú sama og innan
spítala.
4. Staðan í þessum málum er álíka
alvarleg og í bæklunarskurðlækn-
ingum, áður en farið var að fram-
kvæma allstóran hluta þeirra aðgerða
utan spítala. Í kjölfarið styttust bið-
listar gríðarlega í ýmsar bæklunar-
aðgerðir.
Við í Sjónlagi hlökkum til að eiga
fund með nýjum ráðherra heilbrigð-
ismála. Við erum bjartsýnir á að Guð-
laugur Þór muni færa augnlækningar
inn í 21. öldina með glæsibrag.
Þarf að bíða í heilt ár
eftir 10 mínútna aðgerð?
Jóhannes Kári Kristinsson
skrifar um augasteins-
aðgerðir og biðlista
»Dr. Jóhannes KáriKristinsson augn-
læknir spyr hvort nú sé
ekki vilji fyrir hendi til
að útrýma biðlistum í
augasteinsaðgerðir – á
aðeins einu ári.
Jóhannes Kári
Kristinsson
Höfundur er doktor í læknis-
fræði og augnlæknir á augnlækna-
stöðinni Sjónlagi.
FYRIR skömmu opnaði ég heima-
síðu í þeim tilgangi að hjálpa Íslend-
ingum að kaupa ódýr lyf frá sænska
Apótekinu. Hugmyndin að þjónust-
unni byggist á þeirri grein lyfjalaga,
sem heimilar einstaklingum að flytja
inn lyf til eigin nota frá Evrópusam-
bandslöndum og fá þau
send til Íslands með
pósti. Viðbrögðin létu
ekki á sér standa. Mjög
margir höfðu samband
en það er kunnara en
frá þurfi að segja að
Lyfjastofnun úrskurð-
aði þessa starfsemi
ólöglega.
Sigurbjörn Gunn-
arsson, fram-
kvæmdastjóri Lyfju
hf., sá ástæðu til að
skrifa grein í Mbl. 23.7.
um verðdæmi sem ég birti á heima-
síðunni (www.minlyf.net) þar sem
hann vill sýna fram á hagkvæmni
lyfja á Íslandi í samanburði við
helstu samanburðarlönd okkar. Eitt
helsta haldreipi hans er ein röng tala
á heimasíðunni – en niðurstaðan er
enn hin sama. Ákveðin lyf eru afar
dýr á Íslandi.
Sigurbjörn heldur því fram að til-
tekið lyf hjá MínLyf sé 79% dýrara
en sambærilegt lyf úr ákveðnu apó-
teki á Íslandi. Sigurbjörn hefur
vondan málstað að verja og hann
tekur þann pólinn í hæðina að best sé
að rangtúlka og misskilja. Misnotk-
un talna er þekkt vopn en bitlítið.
Sigurbirni verður það á að taka
sem dæmi samheitalyfið Simvastatin
Portfarma sem kostar 4.239 íslensk-
ar krónur (skv. lyfjaverðskrá), en
apótek geta veitt einhvern afslátt við
afgreiðslu lyfsins. Ódýrasta sam-
bærilega lyf (og jafnmargar töflur)
kostar 550 íslenskar krónur í sænska
Apótekinu (hér er sanngjarnt að
nefna að lyf í Svíþjóð eru und-
anþegin virðisaukaskatti). Ef þetta
lyf er keypt hjá MínLyf bætast við
umboðslaun sem eru 500 íslenskar
krónur og flutningskostnaður sem er
á bilinu 500-1000 íslenskar krónur
(upphæðin fer eftir stærð og þyngd
pakkningar og í þessu dæmi er flutn-
ingskostnaðurinn 500 krónur).
Heildarverðið frá MínLyf er því
1.550 íslenskar krónur að viðbættum
íslenskum virðisaukaskatti sem er
380 krónur (24,5%). Verðið sem
neytandinn greiðir er því 1.930 krón-
ur. Uppgefið verð á
heimasíðu MínLyf er
2.330 krónur, það verð
sem var í gildi þegar
heimasíðan var opnuð.
Sú niðurstaða Sig-
urbjörns að tiltekið lyf
sé 79% dýrara sé það
keypt frá Svíþjóð vekur
athygli – einkum vegna
þess að hún fær ekki
staðist. Tilfellið er að
það er 30% ódýrara en
lægsta verð sem Sig-
urbjörn nefnir í grein
sinni og segir hann að þá sé auk þess
búið að niðurgreiða lyfið á Íslandi og
samanburðurinn því ósanngjarn.
Miðað við uppgefið verð í lyfja-
verðskrá (4.239 kr.) er lyfið 54%
ódýrara ef það er keypt hjá MínLyf
(þrátt fyrir hlutfallslega háan auka-
kostnað) og 87% ódýrara ef notandi
lyfsins er svo heppinn að geta keypt
það sjálfur í sænska Apótekinu á
ferð sinni til Svíþjóðar.
Ekki er enn ljóst hvernig stjórn-
völd ætla að bregðast við þeirri þjón-
ustu sem ég hef kynnt á heimasíð-
unni minlyf.net. Hvað sem öðru líður
þá verður að endurskoða verðmynd-
un lyfja á Íslandi og skapa raunveru-
legar samkeppnisaðstæður og mark-
að fyrir samheitalyf á Íslandi.
Ég vil að lokum taka dæmi sem
æði margir þekkja. Sveppasýkingar
í húð eða nöglum eru algengar og
þekktur fylgikvilli sundferða Íslend-
inga. Algengur skammtur af lyfi
gegn sveppasýkingum kostar tæp-
lega 30 þúsund íslenskar krónur.
Sambærilegt lyf kostar 1.575 ís-
lenskar krónur í sænska Apótekinu.
Í þessu sambandi vil ég benda á
heimasíðuna www.lfn.se, þar sem
hægt er að skrá inn heiti lyfs og fá
uppgefið verð í sænska Apótekinu.
Lyf eru of dýr á Íslandi
Framkvæmdastjóri Lyfju hefur
vondan málstað að verja, segir
Aðalsteinn Arnarson
» Algengur skammturaf lyfi gegn sveppa-
sýkingum kostar tæp-
lega 30 þúsund íslensk-
ar krónur. Sambærilegt
lyf kostar 1.575 íslensk-
ar krónur í sænska Apó-
tekinu.
Aðalsteinn Arnarson
Höfundur er læknir.
MORGUNBLAÐIÐ er með í notkun móttökukerfi fyrir aðsendar greinar.
Formið er að finna ofarlega á forsíðu fréttavefjarins mbl.is undir liðnum
„Senda inn efni“. Ekki er lengur tekið við greinum sem sendar eru í tölvu-
pósti.
Í fyrsta skipti sem formið er notað þarf notandinn að skrá sig inn í kerfið
með kennitölu, nafni og netfangi, sem fyllt er út í þar til gerða reiti. Næst þeg-
ar kerfið er notað er nóg að slá inn netfang og lykilorð og er þá notandasvæðið
virkt.
Ekki er hægt að senda inn lengri grein en sem nemur þeirri hámarkslengd
sem gefin er upp fyrir hvern efnisþátt.
Þeir, sem hafa hug á að senda blaðinu greinar í umræðuna eða minning-
argreinar, eru vinsamlegast beðnir að nota þetta kerfi. Nánari upplýsingar
gefur starfsfólk greinadeildar.
Móttökukerfi aðsendra greina