Morgunblaðið - 14.08.2007, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 14. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í UPPHAFI hvers skólaárs
hefja mörg börn skólagöngu bæði í
leik- og grunnskóla. Fyrir foreldra
er þetta tímabil kvíða
og eftirvæntingar ekki
síður en fyrir börnin.
Á þessum tímamótum
skiptir því miklu máli
að hvert og eitt barn
fái jákvæða upplifun
af þessu nýja um-
hverfi sem það dvelur
í. Samspil margra
þátta stuðlar að þess-
ari jákvæðu upplifun
barna t.d. að umhverf-
ið sé hlýlegt og þrosk-
andi, námsefni sé við
hæfi, hæfileikar hvers
og eins fái notið sín og að börnin
upplifi sig sem jafningja þeirra
sem í kringum þau eru.
Í samanburðarrannsókn Jóns
Torfa Jónassonar (Frá gæslu til
skóla, 2006) kemur m.a. fram að
börn á Íslandi byrja yngst allra
barna í Evrópu í leikskóla, eru
lengstan vistunardag og þátttaka
forelda í atvinnulífinu mest. Sam-
fara þessum breytingum hefur á
síðustu árum orðið gríðarlega ör
þróun í leikskólastarfi þar sem
leikskólinn hefur breyst í öfluga
menntastofnun þar sem markvisst
er unnið að uppeldi og menntun
barna.
Með tilkomu heildtækrar skóla-
stefnu og einstaklingsmiðaðs náms
hefur færst í vöxt að
börn fari í sinn
heimaleikskóla óháð
atgervi. Samsetning
barnahópanna hefur
breyst mikið og sér-
kennsla í leikskólum
aukist til muna þar
sem börnum með
þroskafrávik fjölgar
stöðugt og einnig
börnum af erlendum
uppruna. Öllum þess-
um ólíku hópum þarf
að mæta, oft með sér-
tækum úrræðum og
krafan um snemmtæka íhlutun
veldur því að fyrr er farið af stað
með einstaklingsnámsskrá fyrir
hvert og eitt barn.
Leikskólakennarar hafa því í
meira mæli þurft að aðlaga dag-
skrá leikskólans og flétta saman
sérkennslu og daglegt starf . Þeir
þurfa að sýna viðbragðssnilli og
hugmyndaflug við að spyrða sam-
an hugmyndafræði leikskólans, að
börn læra best í samvistum við
önnur börn, og skapa aðstæður til
að sérkennslan geti farið sem mest
fram inni á deildunum. Víða í leik-
skólum og grunnskólum landsins
er unnið frábært starf, þar sem
margar fagstéttir leggjast á eitt
við að skapa námsumhverfi sem
gagnast öllum börnum. Það er
markmið hvers kennara að koma
til móts við þarfir allra nemenda
og skapa þeim námsaðstæður sem
hæfa einstaklingseiginleikum
þeirra.
Félagar úr Faghópi leikskólasér-
kennara hafa sín á milli rætt um
nauðsyn þess að hafa vettvang þar
sem hægt sé að kynna sér ólíka
nálgun, starfshætti og kennslu-
gögn í sérkennslu. Einnig hefur
verið í umræðunni aukið samstarf
milli skólastiga þar sem mikil
skörun er á námsefni leikskóla og
yngsta stigi grunnskóla og nauð-
synlegt að skapa samfellu í námi
hjá börnum sem þarfnast sér-
kennslu. Þessi umræða var tilurð
námstefnunnar Leiðir til árangurs.
Sett hefur verið saman spennandi
dagskrá þar sem kynntar verða
nýjungar í starfi og það helsta sem
Með þarfir hvers
barns að leiðarljósi
Hanna Halldóra Leifsdóttir
bendir hér á námstefnu þar
sem m.a. verður rætt um skör-
un sem er á námsefni leikskóla
og yngsta stigi grunnskóla
Hanna H. Leifsdóttir
» Það er markmiðhvers kennara að
koma til móts við þarfir
allra nemenda og skapa
þeim námsaðstæður
sem hæfa einstaklings-
eiginleikum þeirra.
MIKIL umræða er nú um FIT-
kostnað, sem bankar innheimta
og segjast vera að dæma við-
skiptamenn sína í refsingar fyrir
brot á tékkalögum; jafnframt inn-
heimta þeir sektir, stinga í eigin
vasa og gera sig þannig bæði að
dómsvaldi og framkvæmdavaldi
þjóðarinnar.
Getur verið, að menn, sem hafa
verið til kallaðir af fjölmiðlum að
útskýra þetta réttlæti, séu ekki
betur að sér, getur verið að þeirra
lögfræðingar séu ekki betur að
sér í lögum? Var þeirra lögfræð-
ingum ekki kennd almenn lög-
fræði?
Ég starfaði sem lögfræðingur í
Útvegsbanka Íslands frá 1954 til
1987. Allan þann tíma rembdist
ég við að hafa landslög að leið-
arljósi, og ég held, að mér hafi
tekist það sæmilega, enda hafði
mér í árdaga verið kennd almenn
lögfræði. Að sama skapi reyndi ég
að hafa einhverjar óljósar siða-
reglur að leiðarljósi en tókst það
sennilega ekki eins vel.
Þegar ég hafði starfað í bank-
anum í h.u.b. 30 ár, voru sam-
verkamenn mínir og yfirmenn,
farnir að halda, að ég sæi ein-
hvern mun á réttu og röngu, bæði
lagalega og siðferðilega, og því
var oft leitað til mín um álit mitt á
ólíklegustu hlutum.
Eitt sinn var það borið undir
mig af yfirviðskiptafræðingi
bankans, hvort ekki væri sjálfsagt
að innheita gjald fyrir tilkynn-
ingar um gjalddaga skuldabréfa
og hvað skuldara bæri að greiða í
afborgun og vexti. Ég svaraði því
til, að skuldabréf væri samningur
og skuldara bæri aðeins að greiða
umsamdar afborganir og vexti, ef
hann greiddi á réttum tíma, en
aldrei gjald fyrir tilkynningu.
Viðskiptafræðin var fljót að sjá
við þessu. Nú var ákveðið að setja
ákvæði í prentaðan texta skulda-
bréfa bankanna þess efnis, að
greiða bæri sérstakt gjald fyrir
tilkynningu um gjalddaga. Þegar
þetta var borið undir mig, hrukku
upp úr mér þau orð, sem eru yf-
irskrift þessara hugleiðinga.
Þessir mjóu þvengir voru upphaf
alls þess siðleysis, sem nú ríkir
hjá bönkum, með innheimtu allra
hugsanlegra gjalda, m.a. annars
er gengið svo langt að taka gjald
af viðskiptamanni fyrir að taka út
af viðskiptareikningi sínum hjá
sínum banka.
Verður sokkið dýpra?
Axel Kristjánsson
Af mjóum þvengjum
læra hundarnir að stela
Höfundur er lögfræðingur
NÚ dynja yfir kröfur fulltrúa fjöl-
margra hagsmunaaðila um svokall-
aðar „mótvægisaðgerðir“ vegna
kvótaskerðingar sem ákveðin var á
dögunum. Það er í sjálfu sér ekki
einkennilegt, aðeins hver á að
borga brúsann, þ.e. skattborg-
ararnir. Undanfarinn aldarfjórðung
hefur verið hamrað á því að kvóta-
kerfið sé til bjargar þorskstofninum
og verði til gríðarlegrar hagræð-
ingar í sjávarútvegi.
Það fyrra hefur sýnt sig að vera
rangt og hið síðara ætti að hafa
leitt til þess að útvegsmenn ættu að
eigaeitthvað til mögru áranna. En
þannig er það heldur ekki og það
stafar af þeim mistökum sem gerð
voru er hin takmörkuðu gæði, sem
eftir heilu þorskastríðin má án vafa
kalla sameign allra landsmanna,
voru færð nokkrum einstaklingum
á silfurfati. Í stað þess að selja eða
leigja kvótann hæstbjóðanda, eins
og Margaret Thatcher hefði vafa-
laust gert, fengu Íslendingar ekki
neitt fyrir drauminn um stækkandi
stofna eða hagræðingu í sjávar-
útvegi. Miklu frekar fáum við skatt-
borgarar að greiða þetta úr okkar
vasa, svona í annað sinn, aðeins ald-
arfjórðungi eftir að útgerð-
armönnum voru afhent verðmæti
sem hafa sýnt sig að vera millj-
arðatuga virði.
Að Íslendingar skuli bara yppta
öxlum og kóa annars vegar með
milljarðamæringunum, sem gera nú
út í kauphöllum eftir að hafa skilið
eftir sviðna jörð á landsbyggðinni,
og hins vegar með stjórnmálamönn-
um sem samþykktu allt klabbið þá
og nú, sýnir aðeins það að samráðs-
seggurinn hjá olíufélaginu hafði
rétt fyrir sér: Við erum fífl.
GAUTI KRISTMANNSSON,
Langholtsveg 87, Reykjavík.
Frá Gauta Kristmannsyni
Af mótvægisaðgerðum
VILT þú eða getur þú hlaupið
Glitnishlaup á þágu þeirra fjöl-
mörgu landa
okkar sem búa
við fátækt? Að-
búnaður fátæks
fólks á Íslandi
hefur verið mitt
hjartans mál sl.
11 ár. Nú er
tækifæri til að
styðja Fjöl-
skylduhjálp Ís-
lands sem út-
hlutar yfir tonni af matvælum
vikulega að Eskihlíð 2-4 í Reykja-
vík en nýtur enn sem komið er lít-
illa sem engra styrkja frá hinu op-
inbera. Árlega hafa á milli 15 og
16 þúsund einstaklingar notið mat-
araðstoðar.
Við erum með 1.300 fátækar
fjölskyldur á skrá sem sumar
þurfa á aðstoð að halda í nokkra
mánuði í senn en aðrar skemur.
Nú er tækifæri fyrir Glitnishlaup-
ara að styðja við bakið á starfsemi
Fjölskylduhjálpar Íslands sem
birtir ár hvert ársreikning sinn op-
inberlega.
Það starfa allt að 17 manns í
sjálfboðastarfi hjá okkur og nýtist
hver króna í þágu fátæks fólks á
Íslandi. Matarúthlutun hefst aftur
eftir sumarfrí miðvikudaginn 15.
ágúst nk. kl. 15.00 að Eskihlíð 2-4,
R. Gerðu góðverk með því að
hjálpa okkur við að hjálpa þeim
sem minna mega sín hér á landi.
ÁSGERÐUR JÓNA
FLOSADÓTTIR,
formaður Fjölskylduhjálpar
Íslands.
Fjölskylduhjálp Íslands
styður fátæka
Frá Ásgerði Jónu Flosadóttur
Ásgerður Jóna
Flosadóttir
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Í GREIN minni sem birtist hér í
Morgunblaðinu í gær skýrði ég af-
stöðu mína til fyrirhugaðs sjóðs
SPRON sem ætlað er að fjárfesta í
menningar- og mannúðarmálum.
Ástæða er til að leita í sarp ann-
arra þjóða um hugmyndir og fyr-
irmyndir, nú þegar slíkur stór-
sjóður gæti orðið að veruleika. Hér
verður horft til Bretlands. Þar er
einkafjármagni til samfélagsverk-
efna skipt í þrjá mismunandi flokka
og hefur hver flokkur sín einkenni.
Framlög einstaklinga
Framlög einstaklinga vega þungt
í árlegum einkastuðningi til menn-
ingar og líknar í Bretlandi.
Á síðustu árum hafa svokallaðir
„venture philanthropists“ látið að
sér kveða í Bretlandi. Þetta eru ein-
staklingar sem hafa ákveðið að fjár-
festa hluta af auð sínum í menningu
og mannúðarmálum. Þeir velja sér
verkefni sjálfir og eru virkir þátt-
takendur í stefnumótun þeirra
verkefna sem þeir leggja fé í. Þeir
sækjast ekki eftir fjárhagslegum
arði en leggja þeim mun meiri
áherslu á arðsemi í gegnum árang-
ur.
Tom Hunter er dæmi um einn
slíkan. Hann er skoskur kaupsýslu-
maður, tæplega sextugur að aldri,
sem hefur lýst því yfir að hann ætli
að yfirgefa þennan heim jafn-
„slyppur og snauður“ og hann
fæddist í hann. Tom Hunter hefur
þegar fjárfest tuttugu af hundraði
auðæfa sinna í menntun ungra
barna í Skotlandi.
Framlög fyrirtækja
Tvær meginástæður eru fyrir því
að fyrirtæki fjárfesta í menningar-
og mannúðarmálum. Fyrst er að
telja að fyrirtæki líta svo á að þau
beri samfélagsábyrgð og siðferð-
islega skyldu til að styrkja þörf
verkefni.
Á hinn bóginn búa að baki beinar
viðskiptaástæður, það er, fyrirtækin
ætlast til að fjárfestingin skili ágóða
líkt og önnur fjárfesting. Sá ágóði
getur verið með ýmsu móti. Fyr-
irtæki kaupa sér „góða ímynd“ með
því að leggja fé í menningar- og
samfélagsstarfsemi og verðleggja
framlag sitt ákveðnu verði. Fjár-
festingin getur líka verið ætluð sem
verkfæri til að hafa áhrif á stjórn-
valdsákvarðanir. Í Bretlandi hafa
verið deildar meiningar um hversu
langt fyrirtæki hafa gengið í að
beita ofangreindum aðferðum.
Framlög sjóða
Í þriðja lagi eru framlög sjóða
eða „Trust and fo-
undations“ sem nýr
sjóður SPRON myndi
falla undir. Sjóðirnir
eru ætíð sjálfseign-
arstofnanir að bresk-
um hætti.
Áætlað er að um
9.000 slíkir sjóðir séu
til í Bretlandi og er
það mat þeirra sem
hafa rannsakað þróun
einkafjármögnunar
samfélagsmála að
sjóðirnir séu í dag
mun framsæknari en
aðrir á þessum markaði og skiptir
sjálfstæði þeirra þar höfuðmáli.
Þeir eru engum háðir, hvorki
hluthöfum, viðskiptavinum, kaup-
endum né stjórnvöldum. Þetta gef-
ur þeim frelsi til að vera raunveru-
legt mótvægi við aðrar
fjármögnunarleiðir þar sem hags-
munir annarra eru ætíð í húfi. Þeir
hafa sett fram ný viðmið í stuðningi
við samfélagsverkefni og gert kröfu
um skýrari markmið verkefna en
aðrir. Þeir gera ekki kröfu um fjár-
hagslega arðsemi af þeim verk-
efnum sem þeir taka þátt í en
leggja ríka áherslu á árangur og
áhrif verkefnanna. Í auknum mæli
taka þeir upp verkefni sem enginn
er að sinna, skapa ný verkefni og
eru í forystu í umræðu um sam-
félagsbreytingar.
Dæmi um verkefni
slíkra sjóða eru fjölmörg
Michael Young var frumkvöðull
að mörgum samfélagsverkefnum á
20. öld í Bretlandi og stofnaði meðal
annars Bresku neytendasamtökin
og Opna háskólann sem í dag er
rekinn af breskum stjórnvöldum.
Sjóður sem ber hans nafn einbeitir
sér að rannsóknum á breyttu sam-
félagi og að nýta þær rannsóknir til
framfara.
Impetus Trust er
dæmi um stóran sjóð
sem einbeitir sér að fé-
lagslegum fjárfest-
ingum. Fjárfestingar
hans í hverju verkefni
nema tugum milljóna
króna. Sjóðurinn tekur
þátt í nýjum verk-
efnum í afmarkaðan
tíma, oftast í 3-5 ár.
Hann fjárfestir beint
og veitir rekstrarlega
aðstoð. Sjóðurinn ætl-
ast til þess að verkefn-
unum sé lokið að ákveðnum tíma
liðnum eða að þau verði sjálfbær og
lifi áfram án stuðnings Impetus.
Þriðja dæmið er Esmée Fairbarin-
sjóðurinn sem árlega ver 3,6 millj-
örðum íslenskra króna til sam-
félagsverkefna, þar af um 800 millj-
ónum króna til lista.
Nýr sjóður SPRON
Samantektin hér að ofan um
breskt menningar- og mann-
úðarstarf á einkamarkaði er sett
fram til að skýra muninn á mismun-
andi fjárfestingaleiðum á þessum
markaði. Sams konar þróun hefur
átt sér stað meðal annarra þjóða en
Bretar hafa, ásamt Bandaríkja-
mönnum, rutt veginn.
Nýr sjóður SPRON verður algjör
nýjung á Íslandi og henni fylgja
spennandi möguleikar og tækifæri
en jafnframt mikil ábyrgð. Það
skiptir öllu máli að vel takist til frá
upphafi.
Einkafjármögnun menningar-
og mannúðarmála í Bretlandi
Ása Richardsdóttir skrifar
um hugmyndir og fyrirmyndir
að nýjum sjóði SPRON
»Nýr sjóður SPRONverður algjör nýjung
á Íslandi og henni fylgja
spennandi möguleikar
og tækifæri.
Ása Richardsdóttir
Höfundur starfar í listum og er
viðskiptavinur SPRON.