Morgunblaðið - 11.10.2007, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 11. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
NÆSTA SKREF
Fundur borgarstjórnar Reykja-víkur síðdegis í gær bætti litlusem engu við það, sem áður
hefur fram komið í málefnum Orku-
veitu Reykjavíkur og Reykjavík
Energy Invest. Næsta skref í málinu
er augljóslega að flokkarnir tveir,
sem mynda meirihluta í borgarstjórn
Reykjavíkur hefji viðræður sín í milli
um framhaldið.
Það geta orðið flóknar viðræður.
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins
hafa lýst því yfir að þeir vilji selja hlut
Orkuveitunnar í Reykjavík Energy
Invest sem fyrst. Morgunblaðið
skýrði frá því í fyrradag, að kaupandi
hefði gefið sig fram. Ætla má að það
sé banki, sem hyggist svo selja hlut-
inn áfram.
En jafnframt er ljóst að forkaups-
réttarákvæði á alla kanta flækja mál-
ið.
Borgarfulltrúi Framsóknarflokks-
ins hefur gefið til kynna að hann sé
tilbúinn til að standa að sölu á ein-
hverjum litlum hlut af hlut Orkuveit-
unnar. Það fullnægir varla kröfum
borgarfulltrúa Sjálfstæðisflokksins.
Víglínurnar eru að verða skýrar.
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins segja: Orkuveitan á að þjóna við-
skiptavinum sínum en ekki nota pen-
inga þeirra í áhætturekstur í öðrum
löndum.
Aðrar flokkar í borgarstjórn segja
með mismunandi áherzlum: við eig-
um ekki að selja vegna þess að borg-
arbúar geta hagnazt um marga tugi
milljarða með því að selja hlutinn
ekki. Þessir borgarfulltrúar trúa á
framtíðargróðann en vita sem er að
hann er ekki í hendi.
Um þessi grundvallaratriði snúast
umræðurnar á meðal borgarfulltrú-
anna, þegar búið er að taka umbúð-
irnar utan af málflutningi þeirra.
Í pólitískum deilum hér innanlands
halda andstæðingar Sjálfstæðis-
flokksins því gjarnan fram, að sá
flokkur sé málpípa auðmanna. Nú
virðast orðin hlutverkaskipti. Sjálf-
stæðisflokkur tali máli eigenda Orku-
veitunnar, þ.e. borgarbúa og annarra.
Vinstri flokkarnir í borgarstjórn vilja
gjarnan taka þátt í því að sjá hvort
hægt sé að ná miklum hagnaði út úr
þessum rekstri en nokkuð ljóst er að
svarið við því liggur ekki fyrir á þessu
kjörtímabili borgarfulltrúanna og
tæplega ekki því næsta heldur.
Svo má ekki gleyma því að Orku-
veitan á sér meðeigendur að Reykja-
vík Energy Invest. Sjálfsagt hafa
þeir mikinn hug á að fá til hagnýt-
ingar þá fjármuni, sem Orkuveitan
leggur með sér inn í hið sameinaða út-
rásarfyrirtæki. En það er líka vel
hugsanlegt eftir umræður síðustu
daga, að þeir einkaaðilar, sem hlut
eiga að máli spyrji sig þeirrar spurn-
ingar, hvort nokkurt vit sé í því fyrir
þá sjálfa að vera með opinbert fyr-
irtæki með sér í þeim áhætturekstri.
Það er vel hugsanlegt að eigendur
áhættufjármagnsins eigi eftir að
komast að þeirri niðurstöðu sjálfir að
ekki eigi að blanda saman einka-
rekstri og opinberum rekstri.
AUÐLINDIR Í ALMANNAEIGU
Auðvitað er það rétt, sem framkom hjá Geir H. Haarde for-
sætisráðherra á Alþingi í fyrradag
að auðlindir, sem eru í almannaeigu,
á ekki að einkavæða. Þetta á við um
orkulindir í almannaeigu, sem og
aðrar auðlindir.
Þær miklu umræður, sem nú eru
hafnar um orkugeirann og aðkomu
opinberra aðila og einkaaðila að hon-
um, eru gagnlegar. Slíkar umræður
hafa ekki farið fram en tími til kom-
inn.
Grundvallaratriði er að auðlindir í
almannaeigu, sem geta verið marg-
víslegar, haldist í almannaeigu. Þótt
til séu þeir, sem telji að slíkar auð-
lindir eigi að einkavæða eru það jað-
arsjónarmið í okkar samfélagi, sem
njóta mjög lítils stuðnings.
Annað grundvallaratriði er að þeg-
ar einkaaðilar fá tækifæri til að nýta
auðlindir í almannaeigu greiði þeir
fyrir sérstakt gjald, auðlindagjald.
Fiskimiðin eru lögum samkvæmt
þjóðareign og í gildi eru lög, sem
segja, að þeir, sem hagnýta þau, eigi
að borga fyrir þau afnot sérstakt
gjald.
Með sama hætti eru til margvís-
legar aðrar auðlindir í almannaeigu,
sem ekki blasa endilega við. Þar má
m.a. telja sjónvarpsrásir, útvarps-
rásir og farsímarásir, svo að eitthvað
sé nefnt. Fyrir notkun á þessari
sameign þjóðarinnar á að greiða,
hvort sem það gjald er hátt eða lágt.
Það er alveg ljóst, að almenn sam-
staða er um að orkulindir í almanna-
eigu skuli haldast í eigu almennings.
Umræðurnar að undanförnu hafa
líka skýrt mjög sjónarmiðin varð-
andi þjónustufyrirtækin, sem verið
hafa í eigu sveitarfélaga. Það er al-
veg ljóst, að víðtæk pólitísk sam-
staða er um að þjónustufyrirtæki,
sem sjá landsmönnum fyrir raf-
magni, heitu vatni og köldu vatni
eiga að vera í opinberri eigu. Og það
þarf að gera ráðstafanir til þess að
skýra þessi mörk. Það er auðvitað
óhugsandi að einkaaðilar geti eign-
ast þjónustufyrirtæki, sem í raun
eru einokunarfyrirtæki. Það var
hægt að einkavæða Landssímann
vegna þess, að fleiri símafyrirtæki
voru til staðar.
Það er hægt að færa rök að því, að
á undanförnum mánuðum og miss-
erum hafi orðið ákveðin slys í þess-
um efnum, sem mikilvægt er að leið-
rétta með einhverjum hætti og að
þau slys hafi orðið vegna þess að al-
mannaumræður hafi ekki farið fram,
sem hefðu skýrt málin betur.
Það er fagnaðarefni, að íslenzk
þekking og íslenzkt fjármagn séu
notuð til þess að hefja útrás til ann-
arra landa í orkumálum en það er
hægt að gera án þess að innheimta
fé af Reykvíkingum og öðrum í
gegnum sölu á rafmagni og vatni til
þess að setja í slíka útrás. Þá er
betra að fólk noti þá peninga sjálft
til að kaupa hlutabréf í slíkum fyr-
irtækjum.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Dagur B. Eggertsson, oddviti Samfylk-ingarinnar, sagði að nú færðist málOrkuveitunnar og Reykjavík EnergyInvest (REI) loks úr bakherbergj-
unum inn á hinn lýðræðislega vettvang borg-
arstjórnar. Fulltrúar borgarstjórnar væru ekki
einir um það að standa gáttaðir frammi fyrir
þeim upplýsingum, gögnum, misloðnum svörum
og upplýsingum sem hefðu skotið upp kollinum í
tengslum við þessa miklu hagsmuni og þetta nýja
fyrirtæki sem menn hefðu lengi bundið miklar
vonir við í útrás á orkusviðinu. Í allri umfjöll-
uninni væri eins og meirihlutinn í borgarstjórn og
ekki síst borgarstjórinn hefðu gleymt því til hvers
hann væri kosinn og um hvað málið ætti að fjalla.
Svarið lægi í almannahagsmunum. Hins vegar
hefði Sjálfstæðisflokkurinn komist að þeirri nið-
urstöðu að það sem hefði verið talið óskynsamlegt
fyrir nokkru væri nú rakið mál. Það væri að taka
hlut Orkuveitunnar í REI og selja hann með
hraði.
Taugaveiklun
Borgarfulltrúinn rifjaði upp aðdraganda orkuút-
rásar OR. Þekkingin, tækni og reynsla fyrirtæk-
isins hafi verið markaðssett um allan heim.
Áhættufjármagn hafi vantað og því hafi verið far-
in sú leið, sem sátt hafi verið um, að OR ætti hluta
í verkefnunum og fengi þannig hlutdeild í verð-
mætunum, en fjármagnið kæmi frá einkaaðilum.
Stundum mætti halda að þetta væri íslensk að-
ferðarfræði, „þegar sjálfstæðismenn í taugaveikl-
un sinni, fumi og fáti, reyna að hanga á ný-
uppfundinni menntaskólafrjálshyggju sem þeir
draga upp úr rassvasanum þegar mikið liggur
við.“ Hins vegar væri staðið svona að verki úti um
allan heim, þegar um áhættu eða útrás væri að
ræða. Menn stæðu vörð um almannahagsmuni og
auðlindir sem ættu að vera í eigu almennings.
Dagur minnti á að í mars hefði Guðlaugur Þór
Þórðarson beitt sér fyrir stofnun REI með það í
huga að OR fengi endurgjald fyrir þekkinguna en
áhættufjármagnið kæmi frá einkaaðilum. Enex,
útrásararmur OR, hefði skotið rótum í Banda-
ríkjunum í vor og í Indónesíu í haust. Margir
hefðu hleypt brúnum þegar Bjarni Ármannsson
hefði gengið til liðs við fyrirtækið í liðnum mánuði
og keypt sig inn á hlut. Í öllum tilvikum hefði eng-
um andmælum verið hreyft. Hugmyndin hafi ver-
ið að tryggja það að Ísland gæti verið í forystu
fyrir þróun grænnar orku í heiminum án þess að
allt áhættufjármagnið þyrfti eða ætti að koma frá
opinberum aðilum. Valkostur Sjálfstæðisflokks-
ins væri að þessi þekking, tækifæri og tækni yrði
afhent vinum þeirra á sérkjörum. Það væri það
sem myndi gerast ef farið yrði í taugaveikl-
unarkasti Sjálfstæðisflokksins og selt í hvelli.
Þeir væru ekki aðeins að selja á vondu verði held-
ur líka hlut í Hitaveitu Suðurnesja og þar með að-
ganginn að auðlindum í landinu.
Dagur sagði að Samfylkingin hefði greitt því
leið að af samruna REI og Geysis Green Energy
(GGE) gæti orðið því það væri í takt við útrás-
arstefnuna og með því nyti OR arðs af þekking-
unni, en þegar málið hefði komið inn á borð
stjórnar OR hefði komið fram fyrir harðfylgi
minnihlutans að til hliðar við þetta stóra mál hefði
stjórnin á leynifundum sínum samþykkt kaup-
réttarsamninga fyrir starfsmenn og gert sér-
kjarasamninga við valda fjárfesta í upphafi máls-
ins. Þegar fyrstu samningarnir hefðu verið gerðir
11. september sagðist hann hafa óskað eftir því
við Hauk Leósson, stjórnarformann OR, að
minnihlutinn fengi aðgang að öllum upplýsingum.
Í föðurlegum tóni hefði sér verið sagt að þetta
kæmi allt. Ekkert væri í hættu og allt hefði verið
eðlilegt. Í samrunanum hafi síðan komið í ljós að
gerðar hafi verið samþykktir og í þeim efnum
stæðu menn frammi fyrir orðnum hlut. Þegar
gengi samninganna væri skoðað kæmi í ljós að
það hefði tvöfaldast á einum mánuði. Skýring-
arnar væru engar. Málið hafi ekki dugað borg-
arstjóra og meirihlutanum til að gera hreint fyrir
sínum dyrum og útskýra lykilatriði.
„Samfylkingin vill í þessu máli gera bandalag
við alla þá, sem eru tilbúnir að segja: Stöldrum
við, stöðvum það sem hér er í bígerð. Brunaútsölu
úr bakherbergi Sjálfstæðisflokksins þar sem auð-
lindirnar fylgja með í kaupbæti. Og eru tilbúnir
til þess að opna þetta mál algerlega upp á gátt, fá
öll gögn og staðreyndir upp á yfirborðið, þannig
að við getum af yfirvegun, skynsemi og festu leið-
rétt það sem á mis hefur farið, endurreist orðstír
Orkuveitunnar, endurunnið borgarstjórn það
traust sem borgarbúar verða að bera til hennar,
því í dag stöndum við því miður frammi fyrir því
að borgarstjórinn í Reykjavík er rúinn trausti,
hann hefur orðið ber að því að vera margsaga í
málinu, meirihlutinn riðar til falls, en hverjum á
að senda reikninginn? Jú, Reykvíkingum, eig-
endum þessa fyrirtækis, fólki sem hefur ekki gert
aðra kröfu en þá að hér sé opin og lýðræðisleg
stjórnsýsla, að hér séu ástunduð vinnubrögð 21.
aldarinnar, að hér förum við fram með hagsmuni
almennings að leiðarljósi.“
Vill leggja öll spil á borðið
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, borgarstjóri, sagðist
hafa sætt afar ómaklegum árásum og hann tæki
það mjög nærri sér. Enginn hefði farið í þessa
vegferð til að vinna tjón heldur til að þjóna hags-
munum Reykvíkinga sem best. Um þetta hafi
verið full samstaða hjá fulltrúum Sjálfstæð-
isflokks, Framsóknarflokks og Samfylkingar í
stjórn OR en VG hafi setið hjá. Síðan hafi málið
verið í því ferli sem samið hafi verið um og verið
væri að slá ryki í augu fólks þegar eitthvað annað
væri gefið til kynna. „Ég sem borgarstjóri vil
leggja öll spil á borðið,“ sagði Vilhjálmur og bætti
við að þeir sem hefðu leitað eftir gögnum hjá OR
eða REI hefðu fengið þau.
Vilhjálmur sagði nauðsynlegt að fara yfir sög-
una til að fá samhengi í málið. Útrás OR hefði
staðið frá 1995 og reyndar lengur og þverpólitísk
samstaða verið um hana. Í áratugi hafi Íslend-
ingar undir forystu Reykvíkinga flutt út þekk-
ingu á þessu sviði og nú væri gríðarleg eftirspurn
eftir þessari þekkingu. Eignarhluti OR í útrás-
arverkefnum hafi verið settur í REI til að eig-
endur OR væru ekki einir í ábyrgð. Í öðru lagi til
að skapa betri yfirsýn yfir starfsemina. OR legði
til mannauð, vísindastarfsemi, sérhæfða tækni-
þekkingu og vörumerki OR en trúverðugleiki
sem því fylgdi væri metinn á marga milljarða.
Enda hefðu allir stjórnarmenn samþykkt tillögu
um stofnun REI í mars.
Borgarstjóri sagði að ekki hefði verið pólitísk-
ur ágreiningur um starfsemi REI heldur þver-
pólitísk ánægja. Tillaga um stjórnarskipan hafi
komið frá stjórnarformanni OR og hefði hann
ekkert haft við hana að athuga. Um aðkomu
Bjarna Ármannssonar sagði hann að það væri al-
kunna við stofnun fyrirtækja að reynt væri að fá
trúverðuga einstaklinga til að vinna fyrirtækinu
brautargengi. sérstaklega ætti þetta við þegar
leitað væri að fjármagni eða verkefnum erlendis.
Bjarni hefði verið einn öflugasti bankamaður Ís-
lendinga og brautryðjandi í sínum banka á sviði
fjárfestinga í orkugeiranum. Hann hefði verið
formaður í samtökum evrópskra bankastjóra og
nyti því trausts og virðingar á alþjóðlegum pen-
ingamörkuðum. Þegar fyrirtæki eins og REI
væri kynnt fyrir erlendum fjárfestum væri fyrsta
spurningin hvað þú hefðir sjálfur fjárfest fyrir
mikið í fyrirtækinu. Því hefði sér þótt eðlilegt að
Bjarna yrði boðinn hlutur í REI. Um áhættu væri
að ræða og Dagur gæti ekki leyft sér að halda því
fram að verðmæti hlutar OR færi fljótlega í 40 til
50 milljarða og því ætti að bíða með að selja. Hvað
ef gengið lækkaði, spurði hann. „En ég er tilbúinn
að setjast með fulltrúum minnihlutans yfir þetta
mál, þar sem við förum yfir þetta í einlægni og
fullri hreinskilni.“ Hann bætti við að það væru
hagsmunir borgarstjórnar og borgarbúa að fyr-
irtækið yrði ekki fyrir alvarlegum áföllum.
Vilhjálmur sagði að þegar á hefði reynt hefði
ekki reynst samstaða um sameininguna innan
borgarstjórnarflokks Sjálfstæðisflokksins og á
því tæki hann fulla pólitíska ábyrgð. Rætt hafi
verið um ágreininginn og fengist niðurstaða sem
full sátt væri um. Borgarstjórnarflokkurinn
gengi heill til samstarfs og hann hefði fullt traust
og umboð til að leiða hann áfram til góðra verka.
Full eining væri um að samrunaferlinu yrði hald-
ið áfram og það tæki 6 til 7 vikur. Að því loknu
myndi meirihlutinn fá ráðgjöf færustu sérfræð-
inga um sölumeðferð 35% eignarhluta OR í REI
og tryggt að hagsmunum eigenda OR yrðu há-
markaðir. Ekki yrði tekin áhætta með þessa fjár-
muni.
Um þá ákvörðun stjórnar REI um að veita lyk-
ilmönnum fyrirtækisins og starfsmönnum OR
sem tengdust útrásarverkefnum, heimild til að
kaupa hlutabréf í félaginu á genginu 1,33 eða 2,77
sagði Vilhjálmur að sér hefði verið kunnugt um
þessa ákvörðun. Hins vegar hefði hann ekki vitað
u
m
m
s
þ
þ
i
s
s
a
ó
a
a
E
S
u
h
i
h
a
s
m
Hart deilt á b
hlut OR í RE
Borgarstjóri lenti í nokkuð
kröppum dansi á aukafundi í
borgarstjórn um málefni Orku-
veitu Reykjavíkur og samruna
GGE og REI