Morgunblaðið - 11.10.2007, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 11. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Á ALÞINGI í fyrravetur var tek-
ist á um réttindi og kjör lífeyr-
isþega. Ríkisstjórn Framsókn-
arflokks og Sjálfstæðisflokks hafði
staðið gegn kjarabótum þessa fólks
og það mátt sækja rétt sinn í gegn-
um dómstóla. Þá stóðu
Vinstri græn, Sam-
fylking og Frjálslyndi
flokkurinn þétt saman
um tillögur að nýrri
framtíðarskipan lífeyr-
ismála þar sem m.a.
var krafist stórfelldrar
hækkunar grunnlíf-
eyris og að frí-
tekjumark vegna at-
vinnutekna færi strax
upp í 75 þúsund krón-
ur á mánuði. Við
kröfðumst afnáms
tengsla lífeyr-
isgreiðslna við atvinnu- og lífeyr-
istekjur maka. Þá var harðlega
gagnrýnt að skattleysismörk hefðu
ekki fylgt launaþróun undanfarinna
ára og var krafist leiðréttingar
þeirra. „Lífeyrisþega í forgang“ var
stórmál kosninganna.
Aldraðir sviknir
Í kosningunum í vor lofaði Sam-
fylkingin að stórhækka skattleys-
ismörkin strax. Nefnd var talan
100-150 þúsund krónur á mánuði.
Til að fylgja launaþróun hefði hún
átt að vera um 140 þúsund krónur.
Út á þessi loforð voru þingmenn
Samfylkingarinnar m.a. kosnir.
Hinn mikli afgangur á fjárlögum og
sterk staða ríkissjóðs hlýtur nú að
gefa gott tækifæri til að standa við
stóru loforðin sem lífeyrisþegum
voru gefin á sl. vori og sem brýnt er
að standa við.
Fyrstu fjárlög nýrrar rík-
isstjórnar eru ætíð stefnumarkandi
fyrir framtíð hennar. En hvað ger-
ist? Sjálfstæðisflokkurinn hefur sitt
fram. Skattleysismörkin eru áfram
óbreytt 90 þúsund krónur á mánuði.
Og skattleysismörkin eiga ekki einu
sinni að fylgja launaþróun, sem
þýðir raunskerðingu um a.m.k.
4-5% á árinu. Óljós fyrirheit eru
hinsvegar gefin um skattalækkanir
á kjörtímabilinu, að sjálfsögðu til
hátekjufólks eins og Sjálfstæð-
isflokkurinn hefur alltaf passað upp
á.
Nú voru kosningar
afstaðnar og þá þurfti
ekki að minnast á eldri
borgara í stefnuræðum
forystumanna rík-
isstjórnarinnar!
Öryrkjar sviknir
Ein stærsta krafa
fyrir síðustu kosningar
var hækkun frí-
tekjumarks vegna at-
vinnutekna lífeyr-
isþega. Það er mikið
réttlætismál, sér-
staklega fyrir þá sem eru á tíma-
bundnum eða varanlegum örorkulíf-
eyri. Það að geta sótt vinnu að
hluta, aflað nokkurra tekna, án
skerðingar lífeyris er mikil hvatn-
ing og kjarabót fyrir þennan hóp en
einnig fyrir ellilífeyrisþega. Það
skiptir líka miklu máli fyrir þjóðfé-
lagið að geta notið starfskrafta allra
þegna sinna eftir því sem tök eru.
Eftir mikinn þrýsting og sterka
samstöðu stjórnarandstöðu sl. vetur
lét ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og
Framsóknar undan með 25 þúsund
króna frítekjumark á mánuði. Við
kröfðumst 75 þúsund króna tekju-
marks á mánuði að lágmarki. Í
kosningabaráttunni bauð Samfylk-
ingin enn betur eða 100 þúsund
króna frítekjumark á mánuði.
Stefna ríkisstjórnar Sjálfstæð-
isflokks og Samfylkingar er hins
vegar óbreytt staða, 25 þúsund
króna frítekjumark á mánuði. Það
hækkar ekki einu sinni í samræmi
við launaþróun. Skattbyrðin er
áfram færð á lægstu laun og lífeyr-
isþega.
Mikil vonbrigði
Eftir alla baráttuna og digur
kosningaloforð Samfylkingarinnar
um að stórbæta kjör aldraðra og
öryrkja hlýtur þessi niðurstaða að
valda miklum vonbrigðum. Mér er
nær að halda að Samfylkingin hafi
náð meiri árangri í að bæta kjör
lífeyrisþega á sl. vetri í stjórn-
arandstöðu með Vinstri grænum
og Frjálslyndum en sá flokkur ger-
ir nú í samstjórn með Sjálfstæð-
isflokknum.
Samfylkingin bognar – Morg-
unblaðið gleðst
Er að undra þótt höfundur
Reykjavíkurbréfs Morgunblaðsins
30. september sl. sé ánægður? Þar
segir m.a.: „Það sem af er hefur ný
ríkisstjórn ekki sýnt nein merki
þess að hún stefni í nýjar áttir eftir
tólf ára samstarf Sjálfstæðisflokks
og Framsóknarflokks. Aðild Sam-
fylkingar að ríkisstjórninni hefur
ekki orðið til að brjóta blað á einn
eða annan veg. Ráðherrar Sam-
fylkingarinnar hafa gengið inn í
ráðuneytin og í stórum dráttum
fylgt stefnu forvera sinna.“
Frammistaða Samfylkingarinnar
eins og hún kemur fram í fjárlaga-
frumvarpi ríkisstjórnarinnar hlýtur
að valda kjósendum hennar mikl-
um vonbrigðum.
Fjárlög nýrrar ríkisstjórnar
Samfylkingarinnar
Jón Bjarnason segir að aldraðir
og öryrkjar hafi verið sviknir »Eftir alla baráttunaog digur kosninga-
loforð Samfylking-
arinnar um að stórbæta
kjör aldraðra og öryrkja
valda ný fjárlög miklum
vonbrigðum.
Jón Bjarnason
Höfundur er þingmaður Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs í Norð-
vesturkjördæmi
ÞRIÐJUDAGINN 2. október
síðastliðin flutti forsætisráðherra
stefnuræðu sína á Alþingi eins og
venjan er á þessum árstíma. Í
kjölfarið stigu hinir
og þessir þingmenn í
ræðustól og tjáðu sig
um ágæta ræðu for-
sætisráðherra nú eða
eitthvað annað sem
þingmönnum fannst
nauðsynlegt að koma
að. Þar á meðal sté
75% þingflokks sem
kýs að kenna sig við
frjálslyndi í pontu til
að tjá sig. Út á það
er lítið að setja en
það sem vakti athygli
mína var lokaræða
kvöldsins sem flutt var af Grétari
Mar Jónssyni, þingmanni Frjáls-
lynda flokksins.
Orð eins og gjafakvóti og sæ-
greifar voru áberandi í ræðu
Grétars. Hann spurði meðal ann-
ars hvað það væri sem gerði það
að verkum að stjórnvöld verðu
,,þetta óréttláta kvótakerfi“ út í
eitt. Hann vílaði ekki fyrir sér að
halda því fram að þjóðin vildi
breytingu á þessum málum. Þess
vegna fékk Frjálslyndi flokk-
urinn (sem er með afnám kvóta-
kerfisins efst á dagskrá) einmitt
svona mörg atkvæði í nýliðnum
kosningum. En nóg um það.
Grétar gaf til kynna að þing-
heimur virkaði sem strengja-
brúður í höndum sægreifanna
sem að lokum kæmi í veg fyrir
að menn hættu að útdeila því
sem hann kallaði gjafakvóta. Með
þessum orðum sínum kýs hann
að leggja þá staðreynd til hliðar
að hér hafa menn í mörg ár lagt
miklar fjárhæðir, tíma og orku í
sjávarútveginn. Það sem hann
kýs að kalla sægreifa
eru einfaldlega menn
og konur sem lagt
hafa það fyrir sig að
stunda fiskveiðar.
Grétar Mar kýs að
taka einn þjóð-
félagshóp fyrir og
úthúða honum í
ræðustóli Alþingis.
En hann lét ekki
þar við sitja. Í ræðu
sinni dró hann upp
mjög svo ýkta en þó
dökka mynd af
kvótakerfinu og
sagði meðal annars: ,,Félagslegur
þáttur kvótakerfisins hefur ekki
verið mikið í umræðunni, hrak-
farir einstaklinga og fjölskyldna,
gjaldþrot og skilnaðir, fjöl-
skyldur sundraðar og líf margra í
rúst.“
Það er bara ekkert annað. Ein-
hverra hluta vegna telur Grétar
Mar sig hafa forsendur til að
halda því fram að kvótakerfið
hafi sundrað heilu fjölskyldunum,
valdið hjónaskilnuðum og lagt
,,líf margra í rúst“.
Nú má vel vera að hjónaskiln-
aðir séu algengir á Íslandi og það
er miður. En hvaða forsendur
telur Grétar Mar sig hafa til að
fullyrða að það sé orsaka-
samband milli kvótakerfisins og
þeirra ógæfuatriða sem talin
voru hér upp? Og hinn nýkjörni
þingmaður kýs að nefna gjald-
þrot. Ef til vill hafa einhverjir
sem stundað hafa sjávarútveg
sem starfsgrein farið í gjaldþrot
og það er einnig miður. En getur
hann fullyrt að það sé kvótakerf-
inu einu að kenna? Eru almennar
forsendur um rekstrarhag-
kvæmni og heilbrigða skynsemi í
ákvörðunartöku lagðar til hliðar
með öllu í þessum ógæfuhugs-
unum þingmannsins?
Rétt er að taka fram að það er
einnig fullt af fólki sem starfar í
sjávarútvegi sem gengur vel fjár-
hagslega, hjónaböndin blómstra
og fjölskyldur sameinaðar. Ekki
er hægt að benda á orsaka-
samband milli þess og kvótakerf-
isins en það er þó ekki fjarri lagi
miðað við ræðu Grétars Marar.
Skiptir það kannski engu máli?
Ef menn vilja taka þessa um-
ræðu eitthvað lengra er sjálfsagt
hægt að reyna að greina hvaða
starfsgrein sem er og fjalla um
hana með þessum hætti. Þetta er
hins vegar afar ósmekkleg um-
ræða, það er, að leggja stöðu
fjölskyldunnar fyrir sig í póli-
tísku þrasi.
Það er ljóst að með því fyr-
irkomulagi sem felst í kvótakerf-
inu eru forsendur hagkvæms
sjávarútvegs lagðar. Á meðan
skáldaðar eru sögur um hrakfarir
og hjónaskilnaði leggur fjöldi
fólks á sig mikla vinnu við að
nýta sjávarauðlindir landsins
með sem bestum hætti. Þar er
fólk tilbúið að takast á við sveifl-
ur og laga sig að breyttum að-
stæðum þegar þær liggja fyrir.
Það má vel vera að einhverjum
hafi ekki tekist að laga sig að
þeim rekstri en eins og fyrr segir
er hægt að segja hið sama um
hvaða starfsgrein sem er. Þeir
sem fjárfesta og starfa í sjávar-
útvegi eiga ekki skilið að talað sé
um þá með þessum hætti á hinu
virðulega Alþingi – ekki frekar
en nokkur önnur vinnandi stétt
hér á landi.
Nú er í sjálfu sér ekkert rangt
að hafa skoðun á hinu og þessu.
Flokkurinn sem kennir sig við
frjálslyndi er á móti kvótakerfinu
og þó ég deili ekki skoðun þeirra
þá hafa þeir engu að síður rétt á
henni. En eins og fyrr segir, þá
liggja engar forsendur fyrir orð-
um Grétars Marar. Er svona
málflutningur út í loftið við hæfi?
Eru menn í örvæntingu sinni á
andstöðu við kvótakerfið tilbúnir
að tína allt til svo lengi sem þeir
geta dregið upp sem dekksta
mynd af kerfinu sem þeim er svo
illa við?
Kvótakerfið og hjónaskilnaðir
Gísli Freyr Valdórsson er ósátt-
ur við málflutning Grétars Mar-
ar á Alþingi
»Eru menn í ör-væntingu sinni á
andstöðu við kvóta-
kerfið tilbúnir að
tína allt til svo lengi
sem þeir geta dreg-
ið upp sem dekksta
mynd af kerfinu?
Gísli freyr Valdorsson
Höfundur er stjórnmálafræðinemi.
ÞEGAR ég var lítill hugsaði ég oft
um óskir. Rætast þær eða ekki? Ég
gerði tilraunir, eins og væntanlega
flestir, með því að reyna að óska
heitt og innilega að ég
eignaðist eitthvað (lík-
lega eitthvert flott
Masters of the Uni-
verse-dót). Þetta virk-
aði aldrei (nema hugs-
anlega ef maður
minntist á óskirnar við
rétta aðila). Ég komst
því að þeirri einföldu
niðurstöðu að það
hefði enga þýðingu að
óska sér. Það virðast
ekki allir ná þessu.
Rhonda Byrne hef-
ur grætt ógeðslega
mikið af peningum
með því að selja fólki
þá hugmynd að það
dugi að óska sér.
Reyndar orðar hún
þetta á þá leið að mað-
ur þurfi að hugsa ákaf-
lega sterkt um það
sem maður vilji og þá
fái maður það. Merki-
legt nokk þá kaupir
fólk þetta rugl. Bók
hennar hefur verið
þýdd á íslensku sem
The Secret: Leynd-
armálið. Einnig er ver-
ið að gefa út á Íslandi
mynd um sama efni.
Þarna er reyndar að finna ein-
hverja sjálfsagða hluti eins og að það
sé gott að hugsa jákvæðar hugsanir
en síðan koma viskuperlur á við að
„Lögmál aðdráttaraflsins er Al-
heimslögmálið sem skapaði heiminn.
Samkvæmt lögmáli skammtafræð-
innar í eðlisfræði varð alheimurinn
til út frá hugsun.“ Það ætti að vera
óþarfi að taka fram að þetta er bara
rugl. Alls konar rugludallar vísa í
skammtafræði til þess að réttlæta
hugmyndir sínar vitandi að nær eng-
inn skilur þetta svið vísindanna. Svo
það sé alveg ljóst þá er enginn fræði-
maður sem er tekinn alvarlega innan
eðlisfræðiheimsins sem heldur því
fram að alheimurinn hafi orðið til út
frá hugsun. Þetta er einfaldlega
kjaftæði.
Rhonda heldur því
statt og stöðugt fram að
öll helstu mikilmenni
heimssögunnar hafi
nýtt sér leyndarmálið
eða „lögmálið“, hvort
sem þeir vissu það eða
ekki. Þetta eru hring-
rök af verstu gerð. Það
segir sitt að þó að öll
þessi mikilmenni hafi
notað leyndarmál þá
vitnar hún af ein-
hverjum ástæðum ekki
í þessi stórmenni held-
ur kýs hún að treysta á
ýmsa vafasama karakt-
era.
Rhonda vitnar í læri-
meistarann Bob Proc-
tor sem kemur með
þessa gullnu skýringu á
misskiptingu auðs.
„Veistu ástæðuna fyrir
því að um 96% af öllum
ágóða heimsins renna
til 1% mannkyns? Held-
urðu að það sé tilviljun?
Það lítur kannski þann-
ig út. Þetta eina prósent
manna hefur öðlast sér-
stakan skilning. Þetta
fólk hefur gert sér grein fyrir leynd-
armálinu.“
Í raun og veru þýðir þetta að fólk
sem er að svelta í hel eða að deyja úr
alnæmi hefur bara ekki hugsað nógu
jákvæðar hugsanir. Ef þið haldið að
ég sé að mistúlka þá er best að vitna
aftur í Dr. Joe sem segir að „[a]llt
sem þú býrð við á þessari stundu
hefur þú dregið að þér, þar á meðal
allar aðstæður sem þú kvartar und-
an“. Rhonda segir að „[e]ina ástæð-
an fyrir því að fólk fær ekki það sem
það vill er sú að það hugsar meira
um það sem það vill ekki heldur en
það sem það raunverulega vill“.
Þetta er svo gríðarlega móðgandi
við fólk sem hefur það bágt án þess
að geta nokkuð gert í því. Flestir
sem eru fátækir í heiminum hafa
einfaldlega fæðst inn í illa staddar
fjölskyldur og þjóðfélög. Það er
sama hversu jákvæðar hugsanir
þetta fólk hugsar, það bjargast ekki í
gegnum þær.
Ekki minnkar ruglið þegar Dr.
Joe Vitale (doktor í hverju virðist
vera leyndarmál) útskýrir að
„[h]ugsanir eru sendar með raf-
rænni tíðni sem dregur samsvarandi
tíðni aftur til þín“. Nei, þetta er bara
ósatt. Dr. Joe virðist ekki einu sinni
vita hvað fyrirbærið tíðni er. John
Asaraf „vitringur“ virðist þjást af
sama þekkingarskorti og segir að
„[e]f þú hugsar sömu hugsun í sí-
fellu, t.a.m. ef þú ímyndar þér hvern-
ig það væri að eignast glænýjan bíl,
[...]. Ef þú ímyndar þér hvernig það
yrði þá ertu stöðugt að senda frá þér
ákveðna tíðnibylgju“.
Það er annars áhugavert að Dr.
Joe og Rhonda leggja ekki áherslu á
að koma „leyndarmálinu“ og „lög-
málinu“ til fólks sem býr við fátækt,
sjúkdóma og aðrar ömurlegar að-
stæður. Ónei, þau pranga rassavasa-
heimspeki sinni og gervivísindum
inn á fólk í hinum vestræna heimi
sem hefur peninga til að bóka með
þeim fyrirlestra eða kaupa dvd-
diska og bækur.
Í raun er The Secret eins og end-
urunnin nýaldarbók frá upphafi síð-
asta áratugar, fyrir utan að nú eru
það peningar en ekki hugljómun sem
fólk vill öðlast. Leyndarmál Rhondu
Byrne og félaga hennar hefur án efa
fært þeim mikil auðæfi en þeir sem
kaupa það verða bara fátækari eftir.
Óskhyggjan og leynd-
armál græðginnar
Óli Gneisti Sóleyjarson segir að
bókin The Secret sé rugl
Óli Gneisti Sóleyjarson
» The Secrethefur notið
mikilla vinsælda
undanfarið. Fáir
átta sig hins
vegar á að bókin
byggist á ósk-
hyggju, græðgi
og vafasömum
vísindakenn-
ingum.
Höfundur er meistaranemi
í þjóðfræði