Morgunblaðið - 09.11.2007, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. NÓVEMBER 2007 49
Tónlistarmenn
meta stöðuna
Í tilefni af Degi íslenskrar tónlistar sem haldinn er hátíðlegur í
dag hafði Morgunblaðið samband við nokkra vel valda íslenska
tónlistarmenn og spurði þá meðal annars út í stöðu íslenska tón-
listariðnaðarins, styrkleika hans og veikleika, aðkomu hins op-
inbera og hvernig megi efla íslenskt tónlistarlíf.
Í hverju er styrkleiki íslensks tónlistariðn-
aðar helst fólginn?
Í ótrúlega háu getustigi í ólíkum geirum
tónlistar, fjölbreytileika, frumleika, dugnaði
og sköpunarkrafti. Tiltölulega litlar girð-
ingar á milli stíla og stutt á milli fólks. Hátt
menntunarstig, bæði almennt og í tónlist.
Hverjir eru helstu veikleikar hans í dag?
Smæðin og einangrunin, en hvorutveggja
er reyndar mikill styrkur líka. Fjárskortur.
Hvernig finnst þér að sé haldið utan um
þín réttindamál? Bara nokkuð vel. Án þess
að fara út í smáatriði get ég þó sagt að það
megi jafna betur réttindi og aðstöðu tónlist-
arfólks í ólíkum geirum íslensks tónlistarlífs.
Sumir hópar virðast vera í forgangi hér, aðr-
ir þar. Tónlist er tónlist og við þurfum að
læra að meta hana betur eftir eigin verðleikum, en ekki eftir merkimiðum.
Standa íslenskir tónlistarmenn jafnfætis öðrum stéttum, hvað varðar
laun og vinnuöryggi? Við gætum öll þegið hærri laun fyrir ýmislegt sem
við gerum. Það er hinsvegar erfitt að ætlast til mikils atvinnuöryggis í list-
um. Eðli málsins samkvæmt markast þetta annars vegar af framboði og
eftirspurn, en hinsvegar af eigin frumkvæði og dugnaði. Það mætti auka fé
til starfslauna listamanna og koma fleiri tónlistarmönnum úr ólíkum tónlis-
argeirum þar að. Rithöfundar, einir listamanna, geta til dæmis verið sam-
fellt árum saman á starfslaunum. Af hverju?
Telur þú að ríki eða sveitarfélög geti komið betur til móts við tónlist-
armenn? Stuðningur við tónlistarlífið hefur vaxið mikið á undanförnum ár-
um og skilningur ráðamanna aukist. Engu að síður má alltaf gera betur.
Það mætti vissulega auka fé í Tónlistarsjóði ríkisins, þá væri meira til
skiptanna fyrir fleiri og einhverjir gætu fengið stærri styrki sem skipta
meira máli. Lofbrúin er frábær, en eflaust mætti stækka hana. Kannski
væri góð hugmynd að bjóða upp á meiri stuðning við tónleikahald innan-
lands, eins og víða þekkist erlendis. Slíkt tónleikahald stendur sjaldnast
undir sér, er stundum á núllinu, en mjög sjaldan í plús. Aukinn stuðningur
við útgáfu væri líka af hinu góða. Flestar íslenskar plötur eru gefnar út
með tapi.
Sigurður Flosason, saxófónleikari og
aðstoðarskólastjóri Tónlistarskóla FÍH.
Sumir njóta forgangs
Í hverju er styrkleiki íslensks tónlistar-
iðnaðar helst fólginn? Styrkleikinn felst
í smæðinni. Hér þekkja allir alla og það er
auðvelt að koma verkefnum í framkvæmd.
En auðvitað er styrkleikinn fyrst og
fremst fólginn í frábærum listamönnum.
Hvernig finnst þér að sé haldið utan
um þín réttindamál? „Ég stal þessu ekki.
Ég er bara að geyma þetta fyrir vin
minn!“ Er ekki kominn tími til að símafyr-
irtækin fari að borga fyrir allt niðurhalið?
Það eru jú þau sem geyma þýfið og rukka
fyrir það. Þetta er stærsta réttindamál
skapandi listamanna hvort sem þeir starfa
í tónlist, myndlist, hugbúnaði eða kvik-
myndum. Það er búið að ala upp heila
kynslóð sem finnst fáranlegt að borga fyr-
ir hluti sem það getur fengið frítt á netinu. Staðreyndin er sú að þetta
er ekki frítt. Fólk borgar fullt af peningum til símafyrirtækjanna. Þau
ættu að sjá að sér og greiða fyrir allt það sem fer í gegnum þeirra net.
Það er nú ekki eins og það sé ekki hægt að fylgjast með þessu. Við bú-
um á upplýsingaöld. Þetta eru allt stafrænar upplýsingar. Það ætti að
vera hægt að finna lausn á þessu.
Telur þú að ríki eða sveitarfélög geti komið betur til móts við
tónlistarmenn?
Það mætti styrkja tónlistarmenn til tónleikahalds á landsbyggðinni.
Spurning hvort það mætti ekki vera eitthvað eins og lottó eða happ-
drætti Háskólans sem færi í að styrkja menningarstarf í landinu. Það er
íþróttahús og fótboltavöllur í hverju plássi og ekkert nema gott um það
að segja en spurning hvort það mætti styðja betur við tónlistarlífið.
Tónlistarskólarnir þurfa aukið fjármagn og fáránlegt að við getum ekki
búið betur að þeim og menntastofnunum almennt þegar það er afgangur
af fjárlögunum ár eftir ár. Menningarhúsin sem eru að rísa á lands-
byggðinni eru gott framtak en það þarf fjármagn í rekstur þeirra. Það
væri óskandi að settur yrði á fót sjóður menningarhúsanna til að styrkja
tónlistarfólk í að fara í tónleikaferðir og spila í þessum húsum.
Hvað er hægt að gera strax til að bæta hag íslenskra tónlistar-
manna?
Fjölmiðlar gætu sýnt tónleikahaldi og tónlist almennt meiri áhuga. Ég
á mér draum um að opna mánudagsblöðin og sjá þar tónlistarblað líkt
og íþróttablöðin eru í dag. Merkilegt hvað einn leikur í handbolta eða
fótbolta fær mikið pláss. Þar þykir sjálfsagt að ræða við þjálfara beggja
liða, nokkra leikamenn og oft fólk út í bæ um viðburðinn. Svo eru heilu
opnurnar af myndum. Ég held að fólk hafi mikinn áhuga á að lesa al-
mennileg viðtöl við tónlistafólk og sjá myndir af tónlistarviðburðum.
Sama mætti segja um ljósvakamiðlana. Þar er ekki mikil áhersla á hljóð.
Fyrst og fremst mynd. Hef oft lent í því að hljóðvinnslan er látin mæta
afgangi. Það þarf að ala upp nýja kynslóð af upptökustjórum og tækni-
mönnum með reynslu af hljóðvinnu og tónlistarlegt innsæi. Sérstaklega
á að gera þessa kröfu á ríkisfjölmiðlana. Þeir eiga samkvæmt lögum að
sinna þessu almennilega. Mér finnst oft eins og fjölmiðlafólk hafi ekki
áhuga á því sem er að gerast úti í þjóðfélaginu heldur miklu frekar því
sem gerist inn á þeirra eigin fjölmiðli. En það er ekki hlutverk fjölmiðla
að búa til fréttir heldur eiga þeir að færa fólki fréttir af því sem er að
gerast í þjóðfélaginu.
Samúel Jón Samúelsson, básúnuleikari.
Meiri áhugi fjölmiðla
Hverjir eru helstu veikleikar
íslenska tónlistariðnaðarins
í dag?
Ég held að helsti veikleikinn
sé í raun sá sami og styrkleik-
inn. þ.e.a.s. hversu lítill mark-
aðurinn er. Þó að það sé ekki
svo erfitt að koma út plötu á Ís-
landi þá er gríðarlega erfitt að
lifa af plötusölu og tónleika-
haldi hér á landi vegna smæðar
markaðarins. Það er í raun
ekki nema mjög fáum sem
tekst það. Þetta gerir það einn-
ig að verkum að flytjendur
beina athyglinni sífellt meira
að útlöndum sem hefur bæði kosti og galla í för með sér.
Standa íslenskir tónlistarmenn jafnfætis öðrum stétt-
um, hvað varðar laun og vinnuöryggi?
Það er erfitt að bera þetta saman því flestir tónlistarmenn á
Íslandi vinna sem verktakar og njóta oft ekki annarra fríð-
inda en þeirra sem þeir semja um sjálfir. Mér finnst tónlist-
armenn vera alltof linir við að fylgja eftir þeim samnings-
reglum sem FÍH hefur gert fyrir þeirra hönd.
Vinnuveitendur (meira að segja opinberar og ríkisstyrktar
stofnanir) eru ávallt reiðubúnir til þess að borga lægri laun en
FÍH taxtinn segir til um og þess vegna þurfa tónlistarmenn
sjálfir að vera á varðbergi og passa upp á sína hagsmuni.
Telur þú að ríki eða sveitarfélög geti komið betur til
móts við tónlistarmenn?
Ég held að það besta sem ríki og sveitarfélög geti gert fyrir
tónlistarlífið í landinu sé að efla tónlistarskóla landsins og
tónlistarmenntun almennt. Þau verða að skilja að þetta er
undirstaða alls tónlistarlífs í landinu, grunnurinn sem allt
byggir á. Það er algjörlega öfugsnúið að stæra sig af öflugu ís-
lensku tónlistarfólki á meðan tónlistarskólar landsins eru
látnir reka á reiðanum.
Er nægilega vel staðið að tónleikhaldi?
Ég held að Íslendingar hljóti að eiga einhverskonar heims-
met í tónleikahaldi og tónleikaaðsókn. Reyndar á þetta líka
við um leikhúsin. Það virðist sem menningarlyst landans sé
óseðjandi og þetta eru frábær skilyrði fyrir blómstrandi
menningarlíf. Það sem veldur mér helst áhyggjum er það sem
kalla mætti hátíðavæðing menningarlífsins. Með því á ég við
þessa áráttu að þjappa ákveðnum menningarviðburðum sam-
an á nokkra daga þar sem fólk fær einhverskonar ofur-
skammt af menningu sem á að duga út næstu mánuði. Ég
held að það geti verið heilbrigðara mynstur að menningin sé
hluti af daglegu lífi fólks og að það geti sótt menningar-
viðburði jafnt og þétt allt árið. Tek sem dæmi nýafstaðna
kvikmyndahátíð þar sem maður þurfti að vera í fullri vinnu í
10 daga við að sjá allar þær góðu myndir sem þar voru á dag-
skrá og eru því miður ekki í almennri sýningu hér á landi.
Daníel Bjarnason, tónskáld og hljómsveitarstjóri.
Efling skólanna
Í hverju er styrkleiki
íslensks tónlistar-
iðnaðar helst fólg-
inn? Í mínum huga
mætti skipta styrk-
leika íslensks tónlist-
ariðnaðar í tvennt, þ.e.
í sterkan innanlands-
markað þar sem
geisladiskasala er enn
mjög góð, mikið um
tónleikahald og áhugi
almennings mikill á
tónlist yfir höfuð og
svo í útrás tónlistar
þar sem frumleiki og
framtaksemi fleytir mörgum langt. Í útrásinni er
bæði styrkleiki í þeirri tónlist sem nú þegar hefur gert
það gott erlendis en líka í möguleikunum á því sem
koma skal ef vel er staðið við bakið á upprennandi tón-
listarmönnum. Það er mikil gróska og litríkt tónlistar-
líf í gangi miðað við höfðatölu og árangurinn leynir sér
ekki hérlendis sem og erlendis.
Standa íslenskir tónlistarmenn jafnfætis öðr-
um stéttum, hvað varðar laun og vinnuöryggi?
Við stöndum ekki jafnfætis þar sem við höfum ekki
nægilegan stuðning og fræðslu til staðar eins og aðrar
stéttir geta nálgast. Það þyrfti að stofna algjörlega
sjálfstætt stéttarfélag tónlistarmanna sem sér ein-
göngu um hag þeirra og réttindi og þar sem marktæk
fræðsla og stuðningur færi fram fyrir alla tónlist-
armenn og væri ekki dýrt að vera meðlimur. Það ætti
að vera sjálfsagt mál að þekkja inn á þessi mál fyrir
alla tónlistarmenn. Mín reynsla er sú að ef þú sækir
ekki þinn rétt og stendur á þínu, þá ertu í vondum
málum í þessum bransa. Við erum því miður svoldið á
eftir hérlendis miðað t.d. Bretland þar sem ég hef
starfað og verðum við listamennirnir að taka vissa
ábyrgð þar á fyrir að sækja ekki okkar rétt og gera
ekki kröfur til iðnaðarins um að virða hann. Laun og
vinnuöryggi er erfiðara að miða við aðrar stéttir þar
sem vinna og laun tónlistarmanna er oftast lítil eða
dreifð eða vinnan kemur í syrpum, vinnuöryggi er
ekkert sem tónlistarmenn búast við yfir höfuð.
Er nægilega vel staðið að tónleikhaldi? Ég er
ekki búin að kynna mér það nægilega vel þar sem ég
er tiltölulega nýstigin inn í tónleikasenuna aftur hér
heima. Það er allavega nóg að gerast! Í Bretlandi var
vaninn að tónlistarmaðurinn fyllir út lista á hverjum
stað þar sem kemur fram hverjir spila og hvaða lög
eru spiluð svo hægt sé að skrá það og síðan er borgað
fyrir flutning á tónlist og höfundarlaun eftir því. Ég
hef ekki orðið vör við þetta hér enn sem komið er.
Elíza Geirsdóttir Newman, söngkona.
Mikil gróska
Langar þig að lesa um höfuðfata-
höfuðpaur, kaffikellingu og
ólíkindatól?
„… létt og leikandi …“
Úlfhildur Dagsdóttir
/ bokmenntir.is
Hér yrkir Þórarinn
Eldjárn sextán
skemmtilegar vísur
sem Sigrún Eldjárn
skreytir líflegum
olíumálverkum.
Bókinni fylgir
geisladiskur þar sem
Bára Grímsdóttir
kveður kvæðin við
forn, íslensk rímnalög.
*Metsölulisti Eymundsson / barnabækur. 7. nóvember.
2.
sæti*