Morgunblaðið - 19.01.2008, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 2008 31
UMRÆÐUR um húsafrið-
unarmál hafa verið nokkrar að
undanförnu. Þar vegast á þeir sem
leggja áherslu á virka húsafriðun,
þeir sem vilja skapa
svigrúm til húsbygg-
inga í hjarta borg-
arinnar og síðan þeir
sem fara með skipu-
lagsmálin í borginni.
Ábyrgð skipulags-
yfirvalda og stjórn-
enda sveitarfélaga er
mikil þegar fjallað er
um framkvæmdir í
grónum hverfum þar
sem menningarminjar
eru fólgnar í húsum
og manngerðu um-
hverfi. Mjög athygl-
isvert innlegg bættist við í þessa
umræðu þegar Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson, doktorsnemi í
skipulagshagfræði og fyrrum sjón-
varpsfréttamaður, kvaddi sér
hljóðs í Silfri Egils með athygl-
isverð sjónarmið til varnar húsa-
friðun.
Láttu rífa gömlu húskofana
Árið sem ég hóf störf sem sveit-
arstjóri í Stykkishólmi kom til mín
maður sem hafði einlægan áhuga
á að efla atvinnulífið í bænum og
skapa þar nýja bæjarmynd með
„uppbyggingu“. Ráðleggingar
hans til hins unga sveitarstjóra
voru einfaldar: ,,Viljir þú láta til
þín taka sem sveitarstjóri láttu þá
rífa gömlu húskofana sem eru í
niðurníðslu vegna skorts á við-
haldi,“ sagði þessi
ágæti athafnasami
maður. Ég var mjög
hugsi vegna þessara
ráðlegginga. Mér var
í raun mjög brugðið.
Ég hafði fyrst komið
til Stykkishólms sem
unglingur og dáðist
þá að öllum gömlu
húsunum sem settu
svip á staðinn og voru
til marks um bygg-
ingarlist, handverk og
menningu liðins
blómatíma. Ekki fór á
milli mála að flest gömlu húsin
voru ekki lengur bæjarprýði í því
ástandi sem þau voru og sumum
hafði verið breytt mikið frá upp-
haflegri gerð. Ég ræddi þetta við
samstarfsmann minn, sem var
ekki síður áhugasamur um framtíð
staðarins. Við vorum sammála um
að mikill skaði hefði verið að því
að láta rífa gamla Apótekið sem
stóð á planinu upp af höfninni og
var mjög áberandi. Niðurrif
húsanna var ekki á dagskrá í huga
okkar. Mér var mjög létt þegar ég
fann síðan að verulegur áhugi var
fyrir því að vernda gömlu húsin í
bænum og halda þannig bæj-
armyndinni sem hafði þróast allt
frá því að þýskir og danskir kaup-
menn settust að og hófu verslun.
Gömlu húsin eru einstök
Árin liðu og mörg þessara húsa
í Stykkishólmi, sem mér þóttu
menningarverðmæti, urðu stöðugt
hrörlegri. Á þessum tíma var unn-
ið að skipulagi bæjarins og end-
urbótum á gatnakerfinu. Meðal
fyrstu aðgerða til þess að efla
húsafriðun var endurgerð Norska
hússins og að bærinn festi kaup á
svokölluðu Egilshúsi sem stendur
núna rauðmálað og fallegt í hjarta
bæjarins. Það var endurgert í
samstarfi við einstaklinga sem
lögðu fram vinnu sína við verkið. Í
tengslum við breytingar á skipu-
lagi miðbæjarins var ákveðið af
bæjarstjórninni að láta vinna svo-
kallaða húsakönnun. Var henni
ætlaða að verða grundvöllur að
friðun húsa og varðveislu gamla
bæjarhlutans sem mest í óbreyttri
mynd. Á þessum tíma vann Hörð-
ur Ágústsson, listmálari og forn-
húsafræðingur, sem ráðgjafi við
endurgerð Norska hússins í
Stykkishólmi sem er elsta tvílyfta
timburhús landsins. Ég leitaði til
Harðar með það verkefni að vinna
húsakönnun fyrir Stykkishólm.
Hann tók það fúslega að sér og
var verkið unnið með stuðningi
húsafriðunarnefndar og þáverandi
þjóðminjavarðar Þórs Magn-
ússonar. Því verki lauk árið 1978
og varð greinargerð Harðar
grundvöllur skipulagsins sem
gerði ráð fyrir að varðveita nær
öll gömlu húsin í elsta bæjarhlut-
anum upp af höfninni frá Silf-
urgötu, Skólastíg, Aðalgötu, Hafn-
argötu og Austurgötu. Þegar
húsakönnun lá fyrir og eigendum
húsanna varð ljóst að húsið þeirra
var hluti af mikilvægum menning-
ararfi staðarins varð hugarfars-
breyting. Árangurinn má sjá í
dag. Gömlu húsin í Stykkishólmi
gera bæinn einstakan og í dag
vildu allir Lilju kveðið hafa.
Mikilvægar endurbætur
á Alþingisreit
Þetta rifja ég upp í tilefni þeirra
deilna sem orðið hafa um verndun
gamalla húsa við Laugaveginn og
ekki síður vegna þess að Alþingi
samþykkti nú fyrir jólin fjárveit-
ingar til endurgerðar tveggja
gamalla húsa sem standa á Al-
þingisreitnum í miðri höfuðborg-
inni okkar. Ég gat ekki hugsað
mér sem forseti Alþingis að
standa fyrir því að rífa Skjald-
breið í andstöðu við þá sem af ein-
lægni vinna að húsafriðunarmálum
í borginni hvað þá að láta byggja
stórt fjögurra eða fimm hæða
skrifstofuhús upp að Vonarstræti
12 sem er húsið sem þau Theo-
dóra og Skúli Thoroddsen byggðu
og stendur fast við hið stóra Odd-
fellowhús og hefði að margra mati
fallið illa inn í þá mynd sem hefði
orðið á Vonarstrætinu með því
skipulagi. Rétt er að geta þess að
borgaryfirvöld hafa samþykkt það
skipulag sem gerir ráð fyrir
Skjaldbreið endurbyggðri og að
Skúlahús verði flutt á horn
Kirkjustrætis og Tjarnargötu.
Mér finnst mikilvægt að fylgja
þeim ákvörðunum eftir sem sam-
þykktar hafa verið af borgaryf-
irvöldum og forsætisnefnd svo Al-
þingisreiturinn geti byggst upp til
framtíðar með virðingu fyrir for-
tíðinni. Húsin á Laugavegi og
skipulag þess svæðis sem deilt er
um þekki ég ekki og tek því ekki
afstöðu til þess hvort þau skuli
endurbyggja. Það gera til þess
bærir aðilar og þá helst borgaryf-
irvöld sem hljóta að leiða það mál
til lykta.
Friðun og endurbygging húsa
Sturla Böðvarsson skrifar um
friðun gamalla húsa »Ég gat ekki hugsaðmér sem forseti Al-
þingis að standa fyrir
því að rífa Skjaldbreið í
andstöðu við þá sem af
einlægni vinna að húsa-
friðunarmálum.
Sturla Böðvarsson
Höfundur er forseti Alþingis.
ÞESSA daga ber-
ast margar fregnir af
útlendingum sem
fremja glæpi á Ís-
landi, ofbeldisglæpi,
suma þyngri fórn-
arlömbunum en tár-
um tekur. Fregnir
herma að hlutfalls-
lega stærri hluti
fanga en sem nemur
búsettum séu hér í
fangelsunum þótt það
sé haft í þagnargildi.
Þöggun er aldrei til
góðs. Talað er um að þeir séu frá
Austur-Evrópu. Eitt get ég sagt
með sanni; ég hef verið meira í
Austur-Evrópu en flestir og unnið
með fólki þar. Þar er ekki verra
fólk en hér, svo mikið er víst. Í
þeim fjölmörgu borgum þar sem
ég hef verið getur maður gengið
um hvenær sem er sólarhringsins
og finnur ekki til óöryggis. – En
þar er misjafn sauður í mörgu fé,
líkt og hér. En glæpamönnum þar,
einkum þeim sem stunda ofbeldi á
götunum virðist ekki búið sama
,,starfsöryggi“ og hér tíðkast.
Glæpamenn, líkt og aðrir, sækja
í starfsöryggi. Öryggisþörfin er
grundvallarþörf mannsins. Þess
vegna sækja þeir í hin góðu
starfsskilyrði sem glæpamönnum
eru hér búin. (Og víst ekki bara
hér; Solsjenítsin undraðist ekkert
meir á Vesturlöndum en glæpa-
mannadekrið). Og ég get fullvissað
alla um að ótíndir götuglæpamenn
sem réðust að laganna vörðum við
skyldustörf í Lettlandi eða Lithá-
en yrðu ekki öfundsverðir. – Ég
get ekki farið út í það í löngu
máli, en mig langar að benda
mönnum á góða, en illa dæmda,
bók Þráins Bertelssonar nú um
jólin. Umburðarlyndi má sem sé
ekki misskiljast. Umburðarlyndi
felst sem sé ekki í að búa glæpa-
mönnum skilyrði til að koma illu
til leiðar. Það mættu hinir ágætu
menn, en oft svo undarlegu dóm-
arar Hæstaréttar Íslands svo
sannarlega hugleiða.
Og ekki síður trúboðar Evrópu-
samsamrunans. Þeir segja: ,,Ef
við erum ekki vega-
bréfalausir Schengen-
menn, þá fáum við
ekki Schengen-
upplýsingarnar“! Gott
fólk, breytum Schen-
gen; höldum upplýs-
ingunum, tökum vega-
bréfin aftur upp,
gerum glæpamönn-
unum skilyrðin erf-
iðari. Höldum því sem
gott er, en köstum
hinu fyrir róða. Berj-
umst fyrir þessu með
fjármunum okkar,
ekki aukinni þátttöku í einni spillt-
ustu stofnun heimsins.
Ég hvet til þess að utanrík-
isstefna Íslands á komandi árum
beinist fyrst gegn skipulögðum
glæpum. Loftslagsmálin standa
öðrum nær, miklu nær. Áhuga
annarra þjóða á baráttu gegn
glæpastarfsemi virðist skorta af
einhverjum sökum. Og ég skal
segja þetta að lokum við áhang-
endur tískumálefnisins (mansals)
sem hér hefur líklegast enga þýð-
ingu: Ef við komum böndum á eit-
urlyfjaframleiðendur og eitur-
lyfjasmyglara er úti um
meginorsök vændis á Vest-
urlöndum.
Glæpir og
útlendingar
Tökum vegabréfin aftur
upp, gerum glæpamönnunum
skilyrðin erfiðari, segir Einar
S. Hálfdánarson
» Solsjenítsin undr-aðist ekkert meir á
Vesturlöndum en
glæpamannadekrið.
Einar S. Hálfdánarson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður og
löggiltur endurskoðandi.
ÞEGAR þú varst nýkjörinn þing-
maður Vestfirðinga fyrir hartnær
tuttugu árum átti ég við þig fund.
Erindi mitt var að afla, eða öllu
heldur staðfesta stuðning þinn við
andóf mitt og um hundrað annarra
bænda gegn stjórna-
háttum í landbúnaði.
Taldi ég þig hauk í
horni þar sem and-
staða þín við sams-
konar áþján í sjávar-
útvegi hafði þá fleytt
þér inn á Alþingi.
Fundur okkar var
góður og kveðjuorð
þín minnisstæð, en
þau voru: „Þú átt mig
að í þessu máli.“ En,
enginn má við marg-
num og þrátt fyrir
öflug rök mætustu
fræðimanna fengust
lögmenn ekki til að
reyna að fá ósóm-
anum hnekkt. Eftir
um tíu ára andóf við
stjórnkerfi landbún-
aðarins gerðu ég og
félagar mínir hlé þar
á. Nú hafa þau tíðindi
gerst að mannrétt-
indanefnd Sameinuðu
þjóðanna hefur kom-
ist að þeirri nið-
urstöðu að íslenska
kvótakerfið í sjávarútvegi sem slíkt
sé mannréttindabrot. Það kemur
fáum á óvart, enda ljóst að með því
var sjávarauðlindinni stolið frá
þjóðinni og hún afhent útgerðum
landsins til fullrar eignar sem erfist
og hægt er að braska með fyrir
stórfé.
Sama var gert við landbúnaðinn,
nema hvað þar var ekki sjálfri auð-
lindinni skipt, heldur aðgengi
bænda að mörkuðum og fjármagni
í formi ríkisstyrkja. Í báðum til-
vikum völdu ráðherrar viðmið-
unarár fyrir skömmtunina og
hjökkuðu svo á þessu regluverki
þar til þeim virtist kvótarnir komn-
ir í réttar hendur. Þá var öllu læst
og ekki gefinn kostur á neinu að-
gengi nema með því að kaupa þýfið
af hinum nýju eigendum. Af þessu
leiddi að fjölmargir starfandi
bændur og sjómenn lentu að meira
eða minna leyti utan kerfis. Nið-
urstaðan í mörgum tilfellum: Ný-
byggð eyðibýli í sveitum og hljóð
sjávarþorp.
Ekki koma á óvart hrokafull við-
brögð forystu LÍÚ sem kallar
snuprur SÞ í garð ís-
lenskra stjórnvalda
lögfræðiálit sem ís-
lensk stjórnvöld séu
óbundin af og segir
hreint út að það skuli
hundsa af því að kvóta-
kerfið sé forsenda arð-
vænlegra veiða og
verndunar fiskistofna.
Lögfræðielíta SÞ hafi
ekkert vit þar á.
Samtök útgerð-
armanna og bænda
hvöttu stjórnvöld til að
ganga sem harðast
fram í þessum af-
brotum og eiga það
sammerkt að kæra sig
kollótt um hvort þau
sjálf eða stjórnvöld
brjóta mannréttindi á
félagsmönnum sínum,
En nú er runnin upp
mikil tíð því svo vel vill
til að þú, and-
spyrnumaður kvóta-
kerfanna, ert orðinn
ráðherra þeirra
beggja. Engin rök eða
hagsmunir geta réttlætt kvótakerfi
sem brýtur gegn mannréttindum.
Því er ljóst að nú skortir þig hvorki
vopn né vilja.
Nú þarf að ná saman einvala liði
góðra manna til að yfirfara stöðuna
og brjóta nýjar brautir með það
markmið að sameiginlegum auð-
lindum þjóðarinnar til sjós og lands
verði komið til hennar aftur. Þetta
er mikið og vandasamt verk ef vel
á að takast og við hæfi að ég kveðji
þig nú með orðum þínum forðum:
„Þú átt mig að í þessu máli.“ Vertu
sæll, Einar.
Þinn tími
er kominn
Opið bréf til Einars K.
Guðfinnssonar, landbúnaðar-
og sjávarútvegsráðherra,
frá Ámunda Loftssyni
Ámundi Loftsson
» Samtök út-gerðar-
manna og
bænda hvöttu
stjórnvöld til að
ganga sem
harðast fram í
þessum af-
brotum.
Höfundur er fyrrum sjómaður,
bóndi og formaður Rastar, samtaka
um eflingu byggðar á Íslandi.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞEIR eru víða, biðlistarnir í heil-
brigðiskerfinu. Félagsmálaráðherra
hefur boðað auknar fjárveitingar
til að stytta biðlistana á Grein-
ingar- og ráðgjafarstöð ríkisins.
Það mun vera full þörf á, en kostar
sitt fyrir ríkið (skattborgarana).
Einhverjar milljónir nefndar í því
samhengi.
Heilbrigðisráðherra kann miklu
árangursríkari, fljótvirkari og
„ódýrari“ leið til að stytta biðlista.
Eftir að flestir talmeinafræðingar
landsins sögðu sig frá samningi við
Tryggingastofnun ríkisins vegna
samstarfsörðugleika við stofnunina,
hefur ráðherra gefið út reglugerð
um styrk til handa þeim sem nú
verða sjálfir að greiða fyrir tal-
þjálfun fyrir sjálfa sig eða börn
sín. Eitt af því sem þessi reglugerð
hefur til síns „ágætis“ er það, að
ríkið hefur minnkað greiðslur
vegna talþjálfunar um u.þ.b. helm-
ing.
Nú er það staðreynd að lang-
flestir sem þurfa á talþjálfun að
halda eru börn og ungmenni. Ekki
veit ég hvort „þessi aðgerð er í
anda áherslu ríkisstjórnarinnar að
bæta þjónustuna við börn og ung-
menni“ eins og heilbrigðisráðherra
hefur orðað svo fallega í fjölmiðlum
undanfarið, en hitt veit ég að þar
sem fjölmargir hafa ekki lengur
efni á að nýta sér þjónustu tal-
meinafræðinga, þótt þeir eða börn
þeirra þurfi sárlega á henni að
halda, munu biðlistar í talþjálfun
styttast fljótt og örugglega.
ANNA JÓRUNN
STEFÁNSDÓTTIR,
Bjarkarheiði 19, Hveragerði
Að stytta biðlista
Frá Önnu Jórunni Stefánsdóttur