Morgunblaðið - 09.02.2008, Qupperneq 30

30 LAUGARDAGUR 9. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
AÐ sjálfsögðu geri ég það svar-
aði ég þegar Blátt áfram bað und-
irritaða að vera verndari forvarn-
arverkefnis þeirra.
Það eru liðnir fimm
mánuðir frá því að
þetta var ákveðið og
verð ég að segja að
það sem ég hef upp-
lifað þennan stutta
tíma með því að fylgj-
ast með starfseminni
hefur vakið mig til
umhugsunar og aðdá-
unar á þeim kjarki
sem er þar innan
dyra.
Blátt áfram hefur
það á stefnuskrá sinni
að vekja athygli á
málaflokknum kyn-
ferðisleg misnotkun á
börnum.
Blátt áfram er með
frábært forvarn-
arverkefni sem ég álít
að allir ættu að nýta
sér – sérstaklega allir
þeir sem eru með
börn í sinni umsjá:
forráðamenn, for-
eldrar, systkini, afar,
ömmur, prestar,
kennarar, fóstrur og
svo mætti lengi telja.
Það sem hryggir mig er hvað
kerfið er dofið og illa vakandi í
þessum málaflokki og ef satt skal
segja blöskrar mér hvað lítið er
gert til verndar börnunum okkar
og þar á ég við í dóms- og félags-
málakerfinu en þar sýnist mér að
skilningsleysi og vanmáttur ráði
ríkjum – væri það til heilla fyrir
alla þá sem eru þar innan dyra að
upplýsast um forvarnir sem geta
skipt sköpum.
Ég hef áttað mig á þeim órétti
sem forráðamenn og börn þeirra
mæta þegar vágestinn ber að garði
en með skilvirku samstarfi eigum
við möguleika á að bæta ráð okkar.
Þeir aðilar sem þurfa að mæta
þeim alvarlega verknaði að börnin
þeirra hafa verið misnotuð kynferð-
islega eða orðið fyrir ofbeldi af
ýmsu tagi koma alls staðar að úr
samfélaginu en þegar þessir angist-
arfullu forráðamenn fara að leita
sér og börnum sínum hjálpar þurfa
þeir að hefja píslargöngu í feni
kerfis sem er þeim óvinveitt og veit
ég um mörg mál sem eru með ein-
dæmum illa afgreidd af hálfu kerf-
isins af þeim sem eiga að heita
gæslumenn velferðar barna og velti
fyrir mér hvort þessir gæslumenn
séu starfi sínu vaxnir eða hafi ekki
úrræði til hjálpar og kjósi að horfa
framhjá þessu graf-
alvarlega máli í úr-
ræðaleysi sínu.
Þessi málaflokkur
ætti með réttu að fá
algjöran forgang vegna
þess að þarna er um
velferð barna okkar að
ræða sem varðar veg-
ferð þeirra um alla
framtíð.
Við þurfum öll að
vakna og vera þær
manneskjur og horfa á
þær staðreyndir að of-
beldi og kynferðisleg
misnotkun á börnum
er stunduð hér á Ís-
landi og ætti sú stað-
reynd að gera það að
markmiði okkar Ís-
lendinga og ásetningi
að uppræta þennan vá-
gest. Það er ekki með
neinu móti hægt að
líða það ástand sem
ríkir í þessum mála-
flokki lengur.
Þetta er samfélags-
vandamál og tími til
kominn að við hættum
að stinga höfðinu í sandinn og
hættum að láta sem ekkert sé –
það er virkni sem þarf að eiga sér
stað – og sameiginlega getum við
náð árangri í að uppræta þessa vá
með því að horfast í augu við vand-
ann og að þessi málaflokkur verði
tekinn alvarlega til endurskoðunar.
Forvarnarnámskeið hjá Blátt
áfram tekur þrjár klst. en einn dag
ef fólk vill læra að leiða námskeiðið
– þegar eru nokkrir búnir að nýta
sér það bæði hópar og ein-
staklingar en betur má ef duga
skal.
Ég hef áttað mig á því að þetta
námskeið vekur fólk til meðvit-
undar og vitneskju um hvernig
hægt er að koma í veg fyrir að
ógæfan eigi sér stað og ég leyfi
mér að skora á forráðamenn innan
dóms- og félagsmálakerfisins að
nýta sér þá fræðslu sem þetta
námskeið býður upp á
Forvarnarfræðsla
Blátt áfram
Gunnþórunn Jónsdóttir fjallar
um velferð barna
Gunnþórunn Jónsdóttir
» Blátt áfram
er með frá-
bært forvarn-
arverkefni sem
ég álít að allir
ættu að nýta sér
– sérstaklega
allir þeir sem
eru með börn í
sinni umsjá.
Höfundur er verndari forvarnarverk-
efnis Blátt áfram.
ÞAÐ hefur sýnt sig í
gegnum tíðina að þekk-
ing í skyndihjálp og rétt
viðbrögð strax geta
bjargað mannslífum og
komið í veg fyrir alvar-
legar afleiðingar slysa
eða veikinda. Eftir að
hafa komið að slysum
veit ég af eigin reynslu
hversu miklu máli skipt-
ir að hafa lært skyndi-
hjálp. Þó að fólk hafi
ekki verið alvarlega
slasað í þeim tilvikum
sem ég hef kynnst er það styrkur að
vita að hægt væri að gera gagn ef á
þyrfti að halda. Það má líka ekki
vanmeta mikilvægi þess að gæta að
þeim sem lent hefur í slysi þar til
sjúkraflutningamenn eru komnir á
staðinn.
Rauði krossinn hefur í áratugi
unnið að útreiðslu skyndihjálpar
með því að halda námskeið og bjóða
upp á vandað fræðsluefni í skyndi-
hjálp í samræmi við nýjustu kröfur.
Í tilefni af 112-deginum sem hald-
inn verður mánudaginn 11. febrúar
næstkomandi, á vegum viðbragðs-
aðila í björgun og almannavörnum
um allt land, mun Rauði krossinn
vekja sérstaka athygli á mikilvægi
skyndihjálpar.
Í samvinnu við N1,
sem er styrktaraðili
Rauða krossins í
skyndihjálp, mun fé-
lagið gefa öllum leik-
skólum, grunn-
skólum,
framhaldsskólum og
háskólum í landinu
skyndihjálparvegg-
spjaldið Getur þú
hjálpað, þegar á reyn-
ir? Margar deildir fé-
lagsins heimsækja
skólana í sinni heima-
byggð af þessu tilefni.
Á veggspjaldinu eru upplýsingar
um hvernig bregðast má við í neyð.
Framsetningin er bæði einföld og
skýr svo allir geta lært eitthvað af
því eða rifjað upp helstu aðferðir
skyndihjálpar. Dæmin sanna að
jafnvel börn geta bjargað manns-
lífum með því að þekkja til grunn-
þátta í skyndihjálp.
Veggspjaldið var fyrst gefið skól-
um árið 2005 en hefur nú verið upp-
fært samkvæmt nýjum alþjóðlegum
leiðbeiningum um skyndihjálp og
endurlífgun.
Á sjálfan 112-daginn verður
skyndihjálparmaður ársins 2007 út-
nefndur. Síðustu árin hafa einnig
fleiri aðilar, auk skyndihjálp-
armanns ársins, hlotið sérstaka við-
urkenningu fyrir björgunarafrek og
munu deildir Rauða krossins víða
um land afhenda viðurkenningarnar
ásamt því að kynna skyndihjálp á
fjölförnum stöðum.
Að lokum vil ég benda á að marg-
ar deildir Rauða krossins bjóða
reglulega upp á námskeið í skyndi-
hjálp. Ég vil hvetja þig til að hafa
samband við Rauðakrossdeildina á
þínu heimasvæði og skrá þig á næsta
skyndihjálparnámskeið.
Fyrirtæki eða stofnanir sem vilja
nálgast veggspjald í skyndihjálp,
hvort sem er á íslensku, ensku eða
pólsku, geta haft samband við Rauða
krossinn í síma 570400 eða sent póst
á afgreidsla@redcross.is.
Rauði krossinn gefur
skyndihjálparveggspjöld
Kristján Sturluson skrifar í til-
efni af 112-deginum, sem er
mánudaginn 11. febrúar
»Dæmin sanna að
jafnvel börn geta
bjargað mannslífum
með því að þekkja til
grunnþátta í skyndi-
hjálp.
Kristján Sturluson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Rauða kross Íslands.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞEGAR þrystihópur fer að berj-
ast fyrir málefni sem honum er
kært gleymist oft að sameiginlegt
gjaldþol allra landsmanna er ekki
ótakmarkað. Margir vilja koma
sínum málum í forgang og sjá þar
af leiðandi ekki langt fram fyrir
fætur sér. Algeng aðferð er að
mynda þrýstihóp og fá alþing-
ismenn til liðs við hópinn. Alþing-
ismenn eru háðir kjósendum sín-
um og þora ekki að styggja þá.
Safnað er undirskriftum sem not-
aðar eru til að styrkja málstaðinn
án tillits til þess hvort það er
skynsamlegt eða ekki. Hvað eiga
svona vinnubrögð að þýða annað
en það að frekjast áfram eins og
margir gera í umferðinni? Kann-
ast menn ekkert við þetta hjá FÍB
(Suðurlandsvegur)?
Tilætlunarsemi og frekjugangur
er eitt af stærstu vandamálum
okkar í dag. Sá sem er dugleg-
astur við að tala sínu máli, sama
hvort það er
rétt eða
rangt, fær oft
sínu fram-
gengt, því
miður. Til
hvers höfum
við menntað
fólk? Er það
e.t.v til að
taka skyn-
samlegar
ákvarðanir?
Eða hvað?
Undanfarið hefur það gerst að
fulltrúar sveitafélaga og ráðherrar
hafa gert sig seka um afglöp í
starfi. Hvers vegna? Er hraðinn
orðinn svo mikill í allri ákvarð-
anatöku að enginn má vera að því
að ígrunda hvað er skynsamlegt
að gera og hvað ekki?
Trúlega verður sannleikanum
hagrætt fyrir næstu kosningar.
JEAN JENSEN,
eldri borgari.
Brothætt lýðræði ?
Frá Jean Jensen
Jean
Jensen
UMRÆÐAN um stofnbrautir
höfuðborgarsvæðisins er mikilvæg,
en hefði þurft að hefjast fyrir
löngu, áður en í óefni var komið.
Umræða sem fer fram undir eins
skelfilegum kringumstæðum og eru
á stofnbrautum höfuðborgarsvæð-
isins leiðir oft til skammtímalausna
og reddinga.
Þegar skipulagsmál
eru annars vegar er
fátt mikilvægara en
heildarsýn og góður
undirbúningur. Skipu-
lagsmál eru hin raun-
verulegu umhverfismál
í borgarsamfélagi, þau
fjalla um fyrirkomulag-
ið í umhverfi okkar.
Borgarhagfræði er
ung fræðigrein sem
fjallar um hinn hag-
ræna þátt skipulags-
mála í borgum.
Hún fjallar um
hvernig borgarskipulag á að vera til
þess að það skapi sem mesta skil-
virkni, hagkvæmni og arðsemi í
borgarsamfélaginu.
Eitt af lögmálim borgarhagfræð-
innar segir:
„Eftir því sem borg er dreifðari,
því meira þurfa menn að aka, ein-
faldlega vegna þess að lengra er á
milli allra staða. Eftir því sem borg
er þéttari þurfa menn að sama
skapi að aka minna, auk þess skap-
ast forsendur fyrir almennings-
samgöngum sem ekki eru fyrir
hendi í dreifðri borg.“
Borgin okkar er dreifðasta höf-
uðborg í Evrópu með aðeins 16 íbúa
á hektara, sem telst varla nægur
þéttleiki til að hún geti kallast borg.
Enda gengur strætó aldrei upp,
sama hvað menn reyna, og umferð-
aröngþveitið er í samræmi við það,
og lögmálið hér að framan.
Íslendingar, sem búið hafa dreift
í stóru landi um aldir, eiga e.t.v.
erfiðara með að skilja þetta lögmál.
Það er áberandi í umræðunni um
þéttingu byggðar, að margir telja
að þétting byggðarinnar auki á um-
ferðarþungann en dragi ekki úr
honum eins og lögmálið segir til
um.
E.t.v. er þetta skýringin á þeirri
óheillaþróun í skipulagsmálum út-
hverfanna, að þau eru yfirleitt reist
hvert uppi á sínum heiðarkollinum
og svo gríðarmikið ónýtt landsvæði
á milli. Þetta er mjög áberandi þeg-
ar ekið er t.d. upp fyrir Elliðaárnar.
Eða er þetta arfur frá gamla
bændasamfélaginu, þar sem bærinn
stóð uppi á hól, og tún í kring?
Umferðaröngþveitið á höfuðborg-
arsvæðinu má laga mikið með bætt-
um stofnbrautum, mislægum gatna-
mótum o.s.frv., en
það verður ekki bætt
til frambúðar nema
með því að stöðva
stjórnlausa útþenslu
byggðarinnar, og
byggja borgina inn á
við næstu áratugina.
Það er til nóg pláss,
og ber fyrst að nefna
Vatnsmýrina.
Aðeins með kú-
vendingu í skipulags-
málum borgarinnar
strax, og þéttri,
glæsilegri miðborg-
arbyggð í Vatnsmýrinni, verður
komið í veg fyrir ört vaxandi og
óleysanlegt umferðaröngþveiti á
stofnbrautunum.
Í nokkrum blaðagreinum sem
birst hafa hér í blaðinu að und-
anförnu hefur verið sýnt fram á að
ákvarðanir í skipulagsmálum á höf-
uðborgarsvæðinu eru oft teknar
þvert á hagsmuni borgarsamfélags-
ins. Sýnt hefur verið fram á, að
vegna misvægis atkvæða, pólitískra
hefða, samstöðu landsbyggðarþing-
manna og undanlátssemi þeirra
sem kosnir eru til að gæta hags-
muna höfuðborgarsvæðisins eru
hagsmunir borgarinnar sniðgengn-
ir.
Nefnd hafa verið dæmi eins og
300 hektara eyða í miðju borg-
arlandinu undir flugvöll að kröfu
landsbyggðarmanna, allt of lágt
hlutfall vegafjár til stofnbrauta höf-
uðborgarinnar og umferðaröng-
þveitið sem það veldur, væntanleg
bygging flugstöðvar fyrir á þriðja
milljarð í Vatnsmýrinni á vegum
samgönguráðuneytisins, þó að
Reykvíkingar hafi þegar kosið flug-
völlinn burt, o.fl.
Að lokum skal tekið eitt sláandi
dæmi um það, hvað hagsmunir
landsbyggðarmanna og höfuðborg-
arbúa hafa misjafnt vægi í hugum
margra.
Lögmál borgarhagfræðinnar,
sem getið er hér að framan, segir
að dreifð borg þýði meiri akstur og
þétt borg þýði minni akstur.
Ef í Vatnsmýrinni risi þétt mið-
borgarbyggð, um 25.000 manna
byggð, með svona svipaðan þétt-
leika og er í miðborg Kaup-
mannahafnar, og landþörf borg-
arinnar minnkaði að sama skapi,
mundi akstursþörf borgarbúa
minnka um u.þ.b. 15 mínútur á dag
að meðaltali, samkvæmt lögmálinu
góða.
Með öðrum orðum, vegna veru
flugvallarins og þeirrar splundr-
unar sem hann veldur í borg-
arbyggðinni þurfa borgarbúar að
aka u.þ.b. 15 mínútum lengur á dag
en þeir ella þyrftu að aka.
Það vill svo til, að þetta er svipað
þeim viðbótarakstri sem legðist á
flugfarþega ef flugvöllurinn yrði
fluttur til Keflavíkur.
Með tvöföldun Reykjanesbraut-
arinnar verður aksturstíminn frá
Keflavíkurflugvelli að miðju höf-
uðborgarsvæðisins u.þ.b. 25 mín-
útur.
Aksturstíminn frá núverandi
flugvelli og að þessari miðju er um
10 mínútur. Mismunurinn er um 15
mínútur.
Það óhagræði sem alls ekki má
leggja á flugfarþega, sem eru um
1000 á dag, er allt í lagi að leggja á
200.000 höfuðborgarbúa á hverjum
einasta degi!
Það er furðulegt, að þegar hags-
munir landsbyggðarmanna og borg-
arbúa rekast á, verða hagsmunir
borgarbúa ótrúlega léttvægir, jafn-
vel í hugum kjörinna fulltrúa þeirra
sjálfra.
Borgarhagfræði
Einar Eiríksson skrifar um
borgarskipulag » Það óhagræði sem
alls ekki má leggja á
flugfarþega, sem eru
um 1000 á dag, er í lagi
að leggja á 200.000 höf-
uðborgarbúa á hverjum
einasta degi!
Einar Eiríksson
Höfundur er kaupmaður í Reykjavík
og í stjórn Samtaka um betri byggð.