Morgunblaðið - 10.03.2008, Blaðsíða 12

12 MÁNUDAGUR 10. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VERINU
Undanfarið hafa Hafrannsóknastofn-uninni borist fyrirspurnir um hvortnýtingarstefnu fyrir loðnuveiðarhafi verið breytt og einnig um
ástæður tíðra breytinga á stöðu mála varðandi
veiðar úr loðnustofninum á yfirstandandi
loðnuvertíð. Af þessu tilefni fjallar stofnunin
um þessi mál á heimasíðu sinni og segir svo
þar: „Þó svo að ýtrustu varúðar sé þörf við nýt-
ingu á loðnustofninum um þessar mundir, og
stöðvun loðnuveiða þann 20. febrúar sl. er
glöggt dæmi um, hefur stofnunin um áratuga
skeið fylgt tiltekinni aflareglu við ráðgjöf um
nýtingu stofnsins. Sú nýtingarregla gerir ráð
fyrir, að svo tryggja megi viðgang loðnustofns-
ins séu ávallt skilin eftir a.m.k. 400 þúsund tonn
af loðnu til hrygningar, en því sem umfram
mælist er úthlutað til veiðiskipa. Þar er einnig
tekið nokkurt tillit til þeirrar loðnu sem étin er
af helstu nytjastofnum í vistkerfinu. Ef ekki
tekst að mæla mergð ungloðnu árið á undan er
ekki lagt til að veiðar verði heimilaðar fyrr en
mæling á veiðistofni hefur tekist á vertíðinni.
Ástæða þess að kom til veiðistöðvunarinnar
20. febrúar sl. var sú, að útgefið upphafs-
aflamark sem reiknað var á grundvelli ung-
loðnumælingar í nóvember 2006 gerði ráð fyrir
að veiðistofninn á yfirstandandi vertíð yrði ná-
lægt 700 þúsund tonnum. Þrátt fyrir afar um-
fangsmiklar tilraunir til að staðfesta þetta mat
með mælingu í janúar og febrúar 2008 fundust
aðeins um 280 þúsund tonn, þ.e. 120 þúsund
tonnum undir lágmarksmagni sem ætlað er til
hrygningar samkvæmt nýtingarreglunni og
400 þúsund tonnum undir spá á grundvelli ung-
loðnumælingarinnar í nóvember 2006. Staðan
breyttist þann 27. febrúar sl. þegar mun meira
magn loðnu fannst og mælingar sýndu að sam-
anlagt magn loðnu á svæðinu var umfram það
sem gildandi aflaregla gerir ráð fyrir að skilið
sé eftir til hrygningar. Niðurstöður bentu til
þess að um 470 þúsund tonn væru á svæðinu
frá Ingólfshöfða vestur um að svæði sem liggur
norðaustur af Vestmannaeyjum. Þar með var
unnt að leggja til að veiðar yrðu heimilaðar á ný
og var mælt með að leyft yrði að veiða 70 þús-
und tonn umfram það sem þá hafði veiðst. Þeg-
ar hér var komið sögu var áfram farið yfir
veiðisvæðin austan Ingólfshöfða, enda vel
þekkt af gönguhegðun loðnu á hrygningartíma,
að auk aðalgöngu fylgja oft minni göngur í kjöl-
farið. Þann 3. mars var svo unnt að leggja til að
bætt yrði við aflamarkið 50 þúsund tonnum,
þar sem tekist hafði að staðsetja og mæla nýja
göngu út af Suðausturlandi, sem sannanlega
var ekki inni í fyrri mælingu. Þótt ekki séu
miklar líkur þegar þetta er ritað, að viðbót-
arganga skili sér næstu dagana af svæðinu út
af Austur- og Suðurlandi, má segja að enn sé
nokkur von um að svokölluð vestanganga komi
að landinu úr norðri og gangi til hrygningar á
Breiðafirði og Faxaflóa. Slíkt hefur gerst sum
árin og mun áfram verða fylgst náið með vest-
ursvæðinu, en það gæti gefið tilefni til aukn-
ingar aflaheimilda áður en vertíð lýkur. Það er
því rétt að ítreka að tillögur Hafrann-
sóknastofnunarinnar varðandi loðnuveiðarnar
undanfarið eru í fullu samræmi við aflareglu
eða nýtingarstefnu sem verið hefur við lýði um
aldarfjórðungs skeið og gefist hefur að öllu
jöfnu vel m.t.t. afraksturs loðnustofnsins. Þó
svo að nauðsynlegt sé að fylgjast með breyt-
ingum í lífríkinu og niðurstöður frekari rann-
sókna á orsakasamhengi í vistkerfinu gætu
kallað á breytta nýtingarstefnu liggja engar
niðurstöður fyrir í þeim efnum.“
Vonast eftir vestangöngu
»Má segja að enn sé nokkurvon um að svokölluð vest-
anganga komi að landinu úr
norðri og gangi til hrygningar
á Breiðafirði og Faxaflóa
BRYGGJUSPJALL
Hjörtur Gíslason
hjgi@mbl.is
Félagsmenn eru almenntsammála um nauðsynþess að gera kjarasamn-ing við áhafnir sínar. En
þeir samþykkja ekki hvað sem er. Í
þeim samningi sem gerður var við
sjómannasamtökin og var felldur af
öllum svæðisfélögum LS, var meðal
annars verið að færa yfir atriði úr
samningum sjómanna við LÍÚ, en í
sumum tilfellum gengur það einfald-
lega ekki upp,“ segir Arthur Boga-
son, formaður Landssambands smá-
bátaeigenda, í samtali við Verið.
„Ég er hvorki sár né ánægður
með þessa niðurstöðu. Við vorum að
gera frumtilraun með hluti sem eru
mjög flóknir og við töluðum um það
strax og við skrifuðum undir að at-
kvæðagreiðsla gæti farið alla vega.
Við vissum af atriðum sem voru inni
í kjarasamningnum sem var mjög
hæpið að yrðu samþykkt.
Vandlega staðið að kynningu
Okkar mat var hins vegar það að
ekkert annað væri að gera en að
taka þessa samninga til atkvæða-
greiðslu meðal félagsmanna til að
taka málið upp úr því hjólfari að
hjakka við samningaborð til að fara
yfir einhverjar kommur og orðalags-
breytingar. Við vildum koma þess-
um málum áfram og í það ferli að
menn tækju afstöðu.
Þetta gerðum við vandlega. Við
heimsóttum öll svæðisfélögin nema
tvö af fimmtán, en félagsmenn þar
fengu engu að síður góða kynningu.
Veðurfar kom í veg fyrir að við gæt-
um farið á þessa staði. Öll hin heim-
sóttum við og fórum rækilega í
gegnum samningana og menn voru
mjög vel undirbúnir. Fundirnir voru
bráðskemmtilegir og vel sóttir. Við
fengum mikið af ábendingum um
það sem betur mætti fara. Í þessari
fundarlotu lögðust mjög fljótt
ákveðnar meginlínur í athugasemd-
um manna við samninginn og þá að-
allega tvennt.
Erfið tryggingamál
Annars vegar féll mönnum miður
að sjá skiptinguna milli skipverja
sem var í samningnum. Þar fannst
þeim vegið að hefð sem hefur verið
að skapast milli skipstjóra og ann-
arra í áhöfn. Mörgum fannst hlutur
skipstjórans vanmetinn.
Hitt atriðið varðar ákveðna þætti í
tryggingamálum, sem eru mjög erf-
iðir fyrir smábátaútgerðina að búa
við. Ástæðan er ósköp einföld og það
er ekki eins og þetta eigi sér ekki
skýringar. Þetta atriði er tekið úr
kjarasamningum LÍÚ og sjómanna-
samtakanna. Þar hefur í upphafi,
hvað sem síðar hefur orðið, verið
miðað við miklu fjölmennari áhafnir
en á smábátunum. Sé tekið af þessu
einfalt dæmi eru tveir menn á bát og
annar veikist. Til að halda bátnum
gangandi þarf að ráða annan mann.
Sá sem er veikur og fer í land er á
sama hlut og sá sem kemur í hans
stað. Þetta þýðir 30% aukningu á
launalið umsvifalaust. Ef tekið er
mið af stærra skipi, til dæmis með 20
menn í áhöfn, er þessi eini farinn að
vigta um það bil tíu sinnum minna.
Auðvitað eru til áhafnir þarna alls
staðar á milli, en þetta er vanda-
málið í hnotskurn.
Leggja bátnum?
Það eina sem eigendur smábáta
hafa getað gert til þessa í svona til-
fellum er hreinlega að leggja bát-
unum meðan sá veiki nær sér. Hann
er þá á tryggingu á meðan. Það er
hins vegar ekkert spaug að þurfa að
leggja bát á hávertíð. Þegar ákvæðin
eru svona hafa menn ekki fundið
aðra leið til að bregðast við þessu.
Það er alveg skiljanlegt að okkur sé
bent á að þessi atriði hafi um langa
hríð verið í sjómannalögum sem
gilda um alla sjómenn, hvort sem
þeir eru á litlum eða stórum bátum.
Málið er það, eins og karlarnir bentu
á, að þeir komu hvergi nálægt gerð
sjómannalaganna. En með því að
samþykkja kjarasamninginn væru
þeir að segja að þeir gætu farið eftir
þessu ákvæði en það er bara ekki
svo. Ég tel að löggjafinn verði, ef
kjarasamningur á að komast á, að
búa til sérákvæði fyrir svona fá-
mennar áhafnir.“
Hlutur áhafnar í
kringum þriðjung
Hvernig ganga þessi mál fyrir sig
núna. Það eru engir kjarasamningar
í gildi. Hvernig eru til dæmis skipti
milli útgerðar og áhafnar nú í
stórum dráttum?
„Á þessu er nokkur munur eftir
því við hvern er talað, en ég hygg að
algengasta reglan sé sú að um það
bil þriðjungur fari í laun og launa-
tengd gjöld. Þetta er þó eitthvað
mismunandi í báðar áttir eftir út-
gerðum. Miðað við þær upplýsingar
sem nefndin hafði sem vann að
samningunum virtist það vera al-
gengasta reglan að hlutur áhafnar
væri í kringum þriðjung, eða hlutur
áhafnar og beitingamanna í landi
samtals.“
Landssamband smábátaeigenda
er þá samtök útgerðarmanna í raun?
„Vitaskuld, við erum eigendur
bátanna og útgerðarmenn þeirra –
það endurspeglast í nafni félagsins.
Það sem vert er að hafa í huga er að
til skamms tíma hefur smábátaút-
gerðin einkennzt af einmenn-
ingssjósókn. Þó að allur sé varinn
góður höfum við lengst af ekki séð
ástæðu til þess að menn gerðu kjara-
samninga við sjálfa sig. Útgerðir
stærri smábátanna með fjölmennari
áhafnir hafa breytt þessu mynstri.
Engu að síður er það enn þá algengt
að menn rói einir. Þetta á því í raun
aðeins við um hluta smábátaflotans.
Við höfum reynt að finna út úr því
hvað við værum að tala um marga
skipverja sem við værum að semja
fyrir. Þá erum við að tala um
stærstu smábátana sem eru komnir
með allt upp í fjóra menn í áhöfn,
það er að segja beitningarvélabát-
ana. Þar er um að ræða um eða inn-
an við hundrað manns. Svo er nokk-
ur fjöldi báta sem eru með tvo í
áhöfn, en þetta er enginn gríð-
arlegur fjöldi. Engu að síður hafa
menn talið rétt að koma á samningi
milli útgerðarmanna bátanna og
áhafna þeirra.“
Ekkert óskaplegt
ósætti innan LS
Nú hefur þú nefnt tvö meginatriði,
sem menn voru ekki sáttir við. Menn
hljóta líka að hafa verið ánægðir með
eitthvað í samningnum?
„Já, það var langt frá því að menn
væru ekkert nema óánægjan með
samningana. Sú tilraun að reyna að
stilla þessu upp sem einhverju
óskaplegu ósætti smábátaeigenda
við forystuna er einfaldlega rangt.
Slíkt endurspeglaðist hvergi á þess-
um fundum. Menn upp til hópa gera
sér grein fyrir því að samningar af
þessu tagi eru þrælsnúnir og lögðust
á eitt um það að benda á þau atriði
sem betur mættu fara.
Það var almenn skoðun á öllum
fundunum að kjarasamning yrði að
gera. Forystan starfar í fullu umboði
aðalfundar sem endurspeglar sam-
þykktir svæðisfélaganna 15 sem
samþykktu öll að LS fengi umboð til
þess að gera kjarasamning, við
myndum að sjálfsögðu aldrei gera
þetta öðru vísi. Meðan þessi atriði,
sérstaklega er varða trygginga-
málin, eru óleyst getur orðið einhver
bið á því að kjarasamningur komist
á.“
Nú hefur Hallgrímur Guðmunds-
son, smábátaeigandi á Akureyri,
stofnað nýtt félag, Framtíð, samtök
sjálfstæðra í sjávarútvegi. Það vill
aukið frjálsræði smábáta við veiðar.
Lítur þú svo á að það sé stofnað til
höfuðs LS?
„Alls ekki, enda tók formaður fé-
lagsins það fram í viðtali í Morg-
unblaðinu að svo væri ekki. Mönnum
er velkomið að stofna félög og ég hef
ekkert við það að athuga. Það sem
kom mér á óvart í aðdraganda þess-
arar félagsstofnunar voru yfirlýs-
ingar um gríðarlega óánægju innan
Landssambandsins. Á sama tíma
vorum við með fundaherferð vegna
kjarasamningsins. Mjög góð mæting
var á alla fundina og það voru það
fyrst og fremst karlarnir sem voru
að spyrja okkur hvað gengi á og hvar
þessa óánægju væri að finna því þeir
hefðu ekki orðið varir við hana.
Við tölum daglega tugi símtala við
félagsmenn og auðvitað heyrum við
reglulega í einhverjum sem eru ekk-
ert hressir með eitthvað eða gang
mála en að það þýði að þeir séu að
fara út úr félaginu er allt annað mál.
Það væri nú skárri trillukarlafélags-
skapurinn á Íslandi ef þeir fyndu
aldrei hvöt hjá sér til að hringja og
skammast í okkur. Þá væri nú Bleik
brugðið.
Ég hlakka til að sjá hvaða tillögur
þeir eru með. Þeir hafa boðað til-
lögur um fyrirkomulag fiskveiðanna
sem væntanlega miða að sátt og
jafnræði og þá í leiðinni svar við áliti
mannréttindanefndar Sameinuðu
þjóðanna um fiskveiðistjórnunar-
kerfið.
Mér hefur til langs tíma fundizt
vera meira framboð af gagnrýni en
hugmyndum til úrlausna og und-
anskil þar ekkert sjálfan mig. En nú
er kannski að verða breyting þar á.
Ég er búinn að velta því fyrir mér
fram og til baka hvernig mætti
skapa meiri sátt um fiskveiðistjórn-
unina. Ég hef mínar hugmyndir um
það en ég hef ekki séð marga ef þá
bara nokkra leggja fram alvöru-
hugmyndir um hvernig hægt er að
breyta fyrirkomulaginu án þess að
riðla öllu eða bylta sem ég efast um
að nokkur hagnist á.
Ég er þó sannfærður um að
stjórnvöld gerðu hrikaleg mistök
með því að loka kerfinu endanlega
sem gert var með því að eyðileggja
dagakerfið. Ég er þeirrar skoðunar
að það hefði verið kerfinu hollast að
vera með opinn glugga á því sem
stuðlaði að nýliðun í útgerðinni. Í
svona harðlokuðu kerfi er hætt við
því að súrefnisleysi kæfi það á end-
anum,“ segir Arthur Bogason.
Sérákvæði um tryggingamál þarf
vegna útgerðar smábáta
Arthúr Bogason, formaður LS, segir
tryggingamálin og hlutaskipti hafa
komið í veg fyrir gerð kjarasamnings
við sjómannasamtökin
Í HNOTSKURN
»Ef tveir menn eru á bát ogannar veikist þarf að ráða
annan mann til að halda bátn-
um gangandi. Sá sem er veik-
ur og fer í land er á jöfnum
hlut og sá sem kemur í hans
stað. Þetta þýðir sem sagt 30%
aukningu á launalið.
»Þó að alltaf sé varinn góð-ur höfum við lengst af ekki
séð ástæðu til þess að menn
væru að gera kjarasamninga
við sjálfa sig.
»Ég er þeirrar skoðunar aðþað hefði verið kerfinu
hollast að vera með opinn
glugga á því sem stuðlaði að
nýliðun í útgerðinni.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Trillur Arthúr Bogason, formaður LS, segir almennan vilja til að að gerðir
verði kjarasamningar fyrir smábátana.