Morgunblaðið - 27.03.2008, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 27. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
NEYTENDUR STANDI VAKTINA
Í þeim ólgusjó verðbreytinga,vaxtahækkana, gengissveiflnaog óróa á fjármálamörkuðum er
þýðingarmeira en ella að neytendur
standi vaktina og geri allt hvað þeir
geta til þess að efla eigið verðskyn og
verðaðhald.
Það skiptir miklu máli, við þær að-
stæður sem nú ríkja, að neytendur
hér á landi verði á varðbergi gagn-
vart verðbreytingum á vöru og þjón-
ustu og séu ekki endilega reiðubúnir
til þess að sætta sig við þær verð-
hækkanir sem seljendur á vöru og
þjónustu eru nú farnir að boða ljóst
og leynt.
Í Kastljósi sjónvarpsins í fyrra-
kvöld var m.a. greint frá því að kaup-
menn segðu 20% verðhækkun blasa
við ef krónan styrktist ekki á ný.
Fyrir þeirri tölu var borinn Finnur
Árnason, forstjóri Haga.
Pétur Blöndal alþingismaður var
gestur í Kastljósinu, til þess að ræða
verðhækkanir, vaxtahækkanir og
gengismál.
Pétur benti réttilega á að forstjóri
Haga hefði talað eins og allur kostn-
aður hér á landi væri útlendur kostn-
aður, sem væri fjarri lagi. Hann
hefði ekki tekið með í reikninginn
þann innlenda kostnað sem ekki ætti
að þurfa að taka neinum breytingum
þótt gengi krónunnar hefði lækkað.
Nefndi hann sem dæmi húsaleigu og
raforkukostnað. Engin ástæða væri
til þess að fjölmargir innlendir
kostnaðarliðir hækkuðu í verði þótt
gengi krónunnar hefði veikst. Vegna
þessa sagði þingmaðurinn að út-
reikningar Finns Árnasonar hafi ein-
faldlega verið rangir.
Þetta eru orð að sönnu og mik-
ilvægt er að opinberir aðilar, félaga-
samtök, fjölmiðlar og íslenskir neyt-
endur taki saman höndum á næstu
vikum og mánuðum og veiti þeim
sem selja vöru og þjónustu strangt
verðlagseftirlit og aðhald.
Þegar krónan stóð sem sterkust og
gengisvísitalan fór í hundrað stig,
fengust innfluttar vörur vissulega á
hagstæðu verði en ekki bar á því þá,
frekar en oftast áður, að um almenn-
ar verðlækkanir væri að ræða á inn-
fluttum vörum. Sú hefur jafnan
reynst raunin hér á landi, að selj-
endur vöru og þjónustu, þar sem um
erlend aðföng er að ræða, eru ótrú-
lega snöggir að hækka verð þegar
krónan veikist en að sama skapi sein-
ir til verðlækkana þegar krónan
styrkist. Á þessu þarf að verða
breyting.
„Vöruverð lækkaði ekki þegar
gengið styrktist og þess vegna geri
ég kröfu til markaðarins um hið
sama nú, þegar krónan hefur veikst,
að samkeppnin sjái til þess að vöru-
verð hækki ekki jafnmikið og geng-
ið,“ sagði Pétur Blöndal orðrétt.
Hér á landi hefur það iðulega verið
þannig að íslenskir neytendur láta
bjóða sér nánast hvað sem er í vöru-
verði. Nú er lag, þegar svo mikil um-
ræða er um verðlag og verðhækk-
anir, að neytendur leggi það á sig að
kynna sér vöruverð; að þeir kaupi
vöruna þar sem hún fæst ódýrust,
eða þeir einfaldlega sleppi því að
kaupa viðkomandi vöru, ef verðlagn-
ingin ofbýður verðskyni þeirra.
ÓLYMPÍULEIKARNIR OG KÍNA
Þegar ákveðið var að ólympíuleik-arnir skyldu haldnir í Kína á
þessu ári var það meðal annars rök-
stutt með því að þessi mikli viðburður
og öll sú athygli, sem hann myndi
beina að landinu, myndi stuðla að því
að opna landið og auka frelsi. Það er
hins vegar mikil mótsögn í því að
halda ólympíuleikana í landi þar sem
harðstjórar eru við völd. Ólympíu-
hugsjónin snýst um reisn mannsand-
ans. Hún snýst ekki um kúgun, rit-
skoðun og mannréttindabrot. Árið
1950 fóru Kínverjar inn í Tíbet og
báru því við að þeir væru að „frelsa“
landið. Tíbetar hafa aldrei litið Kín-
verja með velþóknun. Kínverjar hafa
látið sig það litlu varða og beitt valdi
sínu til að halda yfirráðum í Tíbet.
Atburðir undanfarinna vikna sýna
með hvaða hætti Kínverjar tryggja
„frelsi“ Tíbets.
Í augum kínverskra stjórnvalda
eru ólympíuleikarnir leið til að
tryggja stöðu þeirra í samfélagi þjóð-
anna. Kínverskir ráðamenn hafa yndi
af því að baða sig í sviðsljósinu með
ráðamönnum frá lýðræðisríkjum.
Þannig fá þeir stimpil viðurkenning-
ar, sem þeir geta veifað framan í kín-
verska borgara, þar á meðal andófs-
menn. Ólympíuleikarnir eru ansi
vænn skammtur af slíkri viðurkenn-
ingu, en það er barnaskapur að halda
að kínverskir ráðamenn hafi í hyggju
að láta leikana verða til þess að þeir
lini tökin. Þeir hafa engan áhuga á að
fara sömu leið og Míkhaíl Gorbatsjov
fór með Sovétríkin. Þeir vilja halda
völdum og hafa fundið leið til þess að
gera það. Þeir bjóða upp á aukna vel-
megun og lífsgæði, sem fyrri kynslóð-
ir hefðu ekki getað látið sig dreyma
um, en lýðræði og opið samfélag
fylgir ekki með í kaupunum. Af og til
lyftist þó gríman og stjórnvöld sýna
sitt rétta andlit. Að því hefur um-
heimurinn orðið vitni síðustu tvær
vikurnar, þótt lokað sé á fréttaflutn-
ing af atburðunum í Tíbet í Kína.
Nú hefur Nicholas Sarkozy, forseti
Frakklands, látið að því liggja að
hann kunni að sniðganga opunarhátíð
ólympíuleikanna vegna framgöngu
Kínverja í Tíbet. Vaclav Klaus, for-
seti Tékklands, sagði í gær að hann
færi ekki á leikana, þótt hann efaðist
um að fjarvera stjórnmálamanns frá
opnunarhátíð þeirra myndi skipta
miklu máli, allra síst frá landi sem
væri 130 sinnum fámennara en Kína.
Flestir þjóðarleiðtoga heims virð-
ast hins vegar ætla að láta sem ekk-
ert sé og mæta á leikana. En hversu
sjálfsagt er það? Það er full ástæða til
að fara yfir þátttöku Íslands í ólymp-
íuleikunum. Það er draumur hvers
íþróttamanns að keppa á ólympíu-
leikum og Kínverjar munu án efa
halda glæsilega hátíð, en í bakgrunn-
inum blasir við kúgunin og valdbeit-
ingin í Tíbet.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Nú er ástkær móðir mín gengin til sinnar hinstu
hvílu. Hún var sátt á dánarbeði sínum, áttatíu og
sex ára gömul, södd lífdaga.
Hún lifði tímana tvenna í bókstaflegum skiln-
ingi. Hún var af alþýðufólki komin, rakti ættir
sínar annars vegar að Hálsi í Kjós og hins vegar
til Eyrarbakka. Hún ólst upp í Hafnarfirði, var
elst þriggja systra. Faðir hennar var sjómaður á
togaranum Sviða, sem fórst á jólum 1941 með
manni og mús. Móður sína missti hún aðeins
fimm ára gömul og markaði sá missir hana ævi-
langt. Eftir móðurmissinn var henni komið í
fóstur hjá góðu fólki, en tekin frá því, þegar faðir
hennar giftist aftur. Einungis sjö ára gömul
hafði hún tvisvar verið svipt örygginu sem börn-
um er mikilvægara en allt annað. Um tánings-
aldur var hún fengin til að vera barnfóstra – vera
í vist eins og þá var kallað – hjá öndvegishjónum
í Hafnarfirði, þeim Sjöfn Sigurðardóttur og
Baldvini Einarssyni. Reyndist Sjöfn henni sem
besta móðir. Þar átti hún athvarf og mynduðust
tengsl, sem entust lífið á enda. Á ég sjálfur mjög
kærar minningar af heimili Sjafnar, Tungu við
Reykjavíkurveg, frá bernsku, og kallaði hana
aldrei annað en ömmu Sjöfn. Barn að aldri fór ég
oft úr Reykjavík til þeirra með Hafnarfjarð-
arstrætó, sem var mikið ferðalag í mínum aug-
um þá. Um áratug eftir að Sigurður Gísli móð-
urafi minn fórst, tæmdist móður minni arfur
eftir hann og varði hún peningunum til þess að
halda utan og fór hún til dvalar í París vetur-
langt rétt eftir 1950 og lagði stund á frönsk-
unám. Á árunum milli tvítugs og þrítugs vann
hún fyrir sér með almennum verslunarstörfum.
Vann meðal annars hjá Pennanum í Hafn-
arstræti og hjá Magnúsi Baldvinssyni úrsmið á
Laugaveginum. Hún bjó hjá systur sinni Sig-
rúnu í Langagerðinu fyrstu árin eftir að hún
eignaðist sitt fyrsta barn, en svo hófu þau Pálmi
Jónsson, faðir minn, búskap á Sólvallagötu 41, í
risinu hjá Andrési Björnssyni og Margréti Vil-
hjálmsdóttur.
Móðir mín var fagurkeri. Hún hafði yndi af
lestri bókmennta, bókaskápur foreldra minna
var ómetanleg uppspretta fyrir mig á uppvaxt-
arárunum. Þar mátti finna ýmsar perlur heims-
bókmenntanna, frá Íslendingasögunum til sagna
samtímans. Móðir mín hafði dálæti á málverki,
og þá sérstaklega samtímaverkum. Hún fylgdist
vel með í listaheiminum og eignaðist verk eftir
því sem efni og ástæður leyfðu. Er mér er minn-
isstætt þegar hún eignaðist litla skissu eftir
Gunnlaug Scheving, en það var töluverð ákvörð-
un á þeim tíma. Hún hafði næmt auga fyrir list
og vissi hvað henni fannst. Leiklist var henni
kær og var hún með fasta miða á sýningar Þjóð-
leikhússins um árabil. Faðir minn var Skagfirð-
ingur og af hestamönnum kominn. Hélt hann
hesta í Reykjavík um langt árabil. Átti móðir
mín hestinn Grána og var hann hennar reiðhest-
ur í á annan áratug. Þegar hann var felldur hætti
hún hestamennsku.
Hún var alþýðuflokksmaður alla tíð, ekki
ákafamanneskja í pólitík, en mikill jafn-
aðarmaður. Eins var móðir mín áhugasöm um
tónlist og hvatti börnin sín til tónlistarnáms. Ég
Jónína Sigríður Gísladótt
Eftir Sunnu Ósk Logadóttur
sunna@mbl.is
Árlega greinast um fimmtíubörn yngri en átján ára meðflogaveiki hér á landi.Fyrstu skrefin eftir slíka
greiningu geta verið börnunum og að-
standendum þeirra erfið og á stuttum
tíma þarf fólk að tileinka sér mikla
þekkingu á sjúkdómi sem það áður hef-
ur jafnvel haft litla sem enga vitneskju
um.
„Það getur verið mikið áfall að fá
staðfestingu á því að barnið manns sé
flogaveikt og upplýsingar og fræðsla
sem heilbrigðisstarfsfólk gefur í viðtöl-
um fyrst eftir slíka greiningu, geta far-
ið fyrir ofan garð og neðan,“ segir Þor-
lákur Hermannsson, formaður LAUF,
Landssamtaka áhugafólks um floga-
veiki. Samtökin höfðu fundið fyrir
þessum vanda og fyrir skömmu brugð-
ust þau við með útgáfu vandaðra bækl-
inga um börn og flogaveiki sem allir
foreldrar barna sem greind eru á
Barnaspítala Hringsins fá nú afhenta
ásamt öðru fræðsluefni. Efninu er
komið fyrir í poka sem barnið getur
svo notað sem sundpoka.
„Nú fá foreldrar þennan pakka af-
hentan strax og barnið þeirra fær
greiningu og geta stuðst við þetta efni
til að fræðast um sjúkdóminn,“ segir
Þorlákur og bendir á að fræðsluefnið
sé einnig ætlað börnunum sjálfum.
Hann segir að nokkuð hafi skort á að
foreldrar hafi fengið slíkar upplýsingar
Fordómar í samfé
Flogaveiki spyr h
kyni. Þá getur flog
varleg, sumir fá m
köst, jafnvel aðeins á
en aðrir glíma við sj
aldri.
Þorlákur og Mar
miður verði flogave
kasti og fordómum v
og dæmi um að foreldrar upplifað sig
eina á báti með barnið sitt og sjúkdóm-
inn. Hins vegar bendir Þorlákur á að
foreldrar geti alltaf leitað til LAUF um
stuðning og fræðslu.
„Hér getur fólk komist í samband
við aðra sem eru í sömu sporum og
geta miðlað af sinni reynslu,“ segir
Margrét Njálsdóttir, starfsmaður
LAUF. Skrifstofa LAUF er opin alla
virka daga frá kl. 9-15. Í samtökunum
eru um 500 félagar. Á heimasíðu
þeirra, www.lauf.is er einnig að finna
mikið fræðsluefni og þangað eru reglu-
lega settar inn fréttir, jafnt innlendar
sem erlendar, er snerta flogaveiki.
Öflugt fræðslustarf
LAUF hefur lengi staðið fyrir öfl-
ugri útgáfu á margs konar fræðsluefni
um flogaveiki, jafnt fyrir þá sem eru
flogaveikir sem og aðstandendur
þeirra. Þá hefur verið farið á vegum
LAUF með fræðslufyrirlestra á starfs-
mannafundi hjá sambýlum, í skóla fyr-
ir kennara og annað starfsfólk og einn-
ig á starfsmannafundi fólks sem vinnur
við sundlaugar. „Það er nauðsynlegt að
gera þetta reglulega, yfirleitt á hverju
ári, því það eru tíð mannaskipti hjá
þessum þjónustustofnunum,“ segir
Margrét.
LAUF vinnur nú einnig að tveimur
öðrum stórum verkefnum. Annað snýr
að útgáfu mynddisks um flogaveiki
sem dreift verður víða um land og hitt
að upplýsingamiðlun um öryggi floga-
veikra í sundlaugum og er það verkefni
unnið í samstarfi við ÍTR.
Fræða börn með
veiki og foreldra
Stútfullur Poki með
LAUFs sem afhentu
flogaveikra barna.
„ÞAÐ ER mjög mikilvægt að foreldrar fái
fræðslu um flogaveiki strax og barn þeirra
er greint flogaveikt,“ segir Pétur Lúðvigs-
son, barnalæknir á Barnaspítala Hrings-
ins. „Margir eru með ranghugmyndir um
flogaveiki, alls konar fordómar eru í gangi
sem mikilvægt er að eyða svo fólk geti
horft á sjúkdóminn réttum augum.“
Pétur bendir á að flogaveiki sé ekki einn
sjúkdómur heldur margir ólíkir sjúkdóm-
ar. „Það eina sem sameinar sjúkdómana
eru flogin en þau geta líka verið mjög mis-
munandi.“ Um þriðjungur þeirra sem
greinast með flogaveiki árlega eru börn,
eða um 50. Hjá miklum meirihluta þeirra
eða um 70%, er sjúkdómurinn góðkynja,
líkt og Pétur orðar það, og eldist af börn-
unum og hefur ekki umtalsverð áhrif á
þeirra hversdagslega líf. „Þessi börn lifa
eðlilegu lífi eins og hver annar þó alltaf
verði að taka tillit til sjúkdómsins og gæta
þess að taka lyfin,“ segir Pétur. Hjá um
30% barnanna er sjúkdómurinn alvarlegri
og hefur þá jafnvel mikil áhrif á þeirra líf.
Ranghugmyndir
upprættar
Sá fyrsti Þorl
vigssyni barna