Morgunblaðið - 12.07.2008, Blaðsíða 14

14 LAUGARDAGUR 12. JÚLÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Sigtrygg Sigtryggsson
sisi@mbl.is
MARKVISST hefur verið unnið að
því á undanförnum árum að bæta að-
búnað á heimilum aldraðra í takt við
kröfur nútímans. Á árum áður þótti
ekki tiltökumál að margir væru sam-
an í herbergi. Nú er stefnan sú að
hver heimilismaður verði einn í her-
bergi með þann besta aðbúnað sem
völ er á og sérsalerni.
Þessar breytingar hafa óhjá-
kvæmilega leitt til þess að rýmum
hefur fækkað á heimilunum og því
leita þau leiða til að fjölga rýmum
með nýbyggingum, enda þörfin brýn
eins og allir vita. Elliheimilið Grund
tók til starfa fyrir rúmlega 85 árum.
Þar eru við stjórnvölinn hjónin Guð-
rún Gísladóttir og Júlíus Rafnsson.
Morgunblaðið heimsótti þau hjón á
Grund við Hringbraut í Reykjavík til
að forvitnast um starfsemina og þau
áform sem uppi eru um framtíð-
aruppbyggingu.
Heimilismönnum hefur fækkað
jafnt og þétt í Reykjavík og nefnir
Júlíus sem dæmi, að þeir hafi verið
um 330 á Grund þegar hann tók þar
til starfa fyrir um 20 árum. Það
stefnir í enn frekari fækkun á rýmum
og þegar allar breytingar og end-
urbætur verða um garð gengnar er
áætlað að heimilismenn verði 125 til
130, sem er um 100 rýma fækkun frá
því sem nú er. Þegar til framtíðar er
litið verði á Grund hjúkrunarrými
um 100 og dvalarrými á bilinu 20-25.
Þau Guðrún og Júlíus segja að þetta
sé í samræmi við þá stefnu stjórn-
valda að fólk búi sem lengst á heim-
ilum sínum, hvort sem um er að ræða
eigin íbúðir eða leiguíbúðir í
tengslum við hjúkrunarheimili. Því
verði í framtíðinni meiri þörf fyrir
hjúkrunarrými en dvalarrými því
fólk komi veikara inn en áður.
Stjórnendur Grundar hafa lengi hug-
leitt útvíkkun á starfseminni til að
mæta þeirri fækkun sem orðið hefur
á Grund og mun verða í fram tíðinni.
Grund hefur heimild til að reka 237
rými og vill að sjálfögðu leita allra
leiða til að nýta þær. Ekki gefst
möguleiki á að stækka frekar hús-
næði Grundar við Hringbraut og því
verður að leita annað með nýbygg-
ingar. Grund hefur ritað Reykjavík-
urborg bréf með ósk um lóð undir ný-
byggingu en svar hefur ekki borist.
Vilja byggja í Urriðaholti
Nýlega kom fram í fréttum að
Grund og Oddfellow-reglan hefðu
undirritað samning um lóð undir
byggingu hjúkrunarheimilis á landi
sem reglan á í Urriðaholti í Garðabæ.
Júlíus hefur starfað innan reglunnar
og gegnt þar trúnaðarstörfum. Hann
kveðst hafa vitað um áhuga regl-
unnar á að reisa þarna hjúkr-
unarheimili og í framhaldinu hafi
verið gengið frá samningum. Grund
hefur sent ósk til félags- og trygg-
ingamálaráðuneytisins um að fá að
byggja í Urriðaholti. Vonast Guðrún
og Júlíus eftir að fá fund fljótlega
með Jóhönnu Sigurðardóttur ráð-
herra til að fara yfir þessi mál.
Hugmyndin er sú að heimilið verði
rekið samkvæmt nýjustu stefnum
sem nú eru uppi í öldrunarmálum.
Íbúðaeiningar verði smáar, um 10 til
12 manns í hverri. Áhersla verð-
urlögð á að þeir sem búi í þessum
einingum leggi sitt af mörkum til að
skapa heimilislegan blæ.
Heimili, ekki stofnun
Er þessi stefna í anda Gísla heitins
Sigurbjörnssonar, sem var forstjóri
Grundar í meira en 60 ár. Guðrún er
dóttir Gísla og rifjar Júlíus tengda-
sonur hans upp að Gísli hafi eitt sinn
sagt við sig. „Júlíus, mundu að Grund
er heimili en ekki stofnun.“
Þau Guðrún og Júlíus hafa trú á
því að á Urriðaholti verði hægt að
reisa framúrskarandi hjúkrunar-
heimili. Á svæðinu verði margvísleg
starfsemi og nálægt sé einhver
mesta náttúruperla höfuðborg-
arsvæðisins. Takist samningar milli
Grundar og ríkisins um heimilið fljót-
lega gætu framkvæmdir væntanlega
hafist undir lok ársins 2009 og heim-
ilið yrði tekið í notkun seinni hluta
árs 2011.
Grund hefur nú um nokkurt skeið
annast rekstur hjúkrunardeildar fyr-
ir aldraða í Landakoti. Var samið við
Grund í kjölfar útboðs, sem Land-
spítalinn auglýsti. Þarna dvelja 18
sjúklingar, sem bíða eftir að komast í
varanlega dvöl á hjúkrunarheimili.
Reksturinn hefur gengið vel og er
vilji til þess hjá stjórnendum Grund-
ar að taka að sér rekstur fleiri deilda
á Landakoti.
Ríkið greiðir enga húsaleigu
Grund er ekki með þjónustusamn-
ing við ríkið og reyndar er aðeins eitt
heimili með slíkan samning, Sóltún.
Þau Guðrún og Júlíus segja skjóta
skökku við að slíkir samningar skuli
ekki vera til staðar því öldrunarþjón-
ustan velti 20 milljörðum á ári.
Grund fær greidd daggjöld með
hverjum sjúklingi og bak við gjaldið
er ákveðið reiknilíkan. Þá nefna þau
Guðrún og Júlíus að ríkið greiði enga
húsaleigu á Grund, og það þurfi að
leiðrétta. Sóltún fái greidda húsa-
leigu, einnig sambýli og skólar, t.d.
fái Verslunarskólinn greidda húsa-
leigu svo dæmi sé tekið.
Vilja byggja fleiri heimili
 Vegna endurbóta á Grund við Hringbraut hefur heimilisfólkinu fækkað umtalsvert
 Stjórnendur Grundar hafa áhuga á að byggja heimili fyrir gamla fólkið á fleiri stöðum
Stjórnendur Hjónin Guðrún Gísladóttir og Júlíus Rafnsson eru fram-
kvæmdastjórar elliheimilisins Grundar.
Morgunblaðið/Valdís Thor
Urriðaholt Þannig mun Urriðaholtið í Garðabæ líta út. Hjúkrunarheimilið sem Grund vill reisa verður efst á holtinu.
Í HNOTSKURN
»Grund er sjálfseign-arstofnun sem rekur tvö
heimili fyrir aldraða, Grund í
Reykjavík og Ás í Hveragerði.
»Heimilismenn á Grund íReykjavík eru nú um 220,
þar af 187 í hjúkrun, og í Ási
eru 150 heimilismenn, þar af
26 á hjúkrunardeild.
»Forsvarsmenn Grundarstefna að því að reisa 7.500
fermetra byggingu í Urr-
iðaholti með allt að 100 hjúkr-
unarrýmum.
»Beiðni þessa efnis er kom-in á borð félags- og trygg-
ingamálaráðuneytisins.
HEIMILISLEGT andrúmsloft og umhverfi
er kjarninn í þeirri hugmyndafræði sem
Grund hefur hug á að byggja rekstur heim-
ila sinna á. Meðal annars er í þeim efnum
horft til hugmyndafræði sem nefnd er
Eden-valkosturinn en markmiðið þar er að
sporna gegn einmanaleika, hjálparleysi og
leiða. Guðbjörg R. Guðmundsdóttir, sam-
skiptafulltrúi á Grund, segir að nokkrir
starfsmenn sem sótt hafi ráðstefnu um
Eden-hugmyndafræðina nýlega hafi heillast
og í kjölfarið ætla forsvarsmenn heimilisins
að kynna sér nánar þessa starfsemi í sumar
og heimsækja Færeyjar en þar er nú starf-
rækt heimili í þessum anda sem getið hefur
sér mjög gott orð.
Félagsmálaráðherra Færeyja, Hans Pauli
Ström, hefur að sögn lýst því yfir að þetta
verði stefnan á öllum þeirra heimilum í
framtíðinni.
Heimili þar sem fólki líði vel
Guðbjörg segir að það sé athyglisvert að
hugmyndafræði Eden-stefnunnar sé ekki
ósvipuð því sem lagt var upp með í upphafi
þegar elliheimilið Grund var stofnað fyrir
rúmlega 85 árum. Inntak Eden-valkostsins
er að fólk býr ekki á stofnun, heldur á
heimili þar sem því líður vel. Þar er heim-
ilislegt um að litast, falleg blóm sem þarf að
hugsa um, gæludýr sem þurfa umhyggju og
börn velkomin. Hugsunin er alls ekki sú að
hver heimilismaður sé með kött inni hjá sér,
hund eða naggrís. Hvert heimili finni út
hvað því hentar eða hentar ekki hverju
sinni og vinni út frá því. Eins er með börn-
in. Barnabörnin geta komið og gist hjá
ömmu eða afa ef vilji er fyrir því og geta
hjá heimilisfólkinu, herbergin eru nægilega
stór og rúmgóð. Stundum er stofnað til
samstarfs við nærliggjandi skóla.
Virkjað í ýmis störf
Hjúkrunarheimilum er skipt niður í 8-12
manna einingar sem hver um sig telst þá
heimili. Hver einstaklingur hefur stórt her-
bergi útaf fyrir sig með baði og síðan er
rúmgott sameiginlegt rými. Að sögn Guð-
bjargar er áhersla lögð á að íbúarnir móti
andann á heimilinu sínu. Heimilisfólk er
virkjað í ýmis störf ef geta er fyrir hendi
og löngun en það getur líka verið útaf fyrir
sig ef það vill. Það bakar með starfsfólkinu,
gefur blómunum vatn og næringu og tekur
á móti börnunum. Starfsfólkið vinnur með
kærleika og vináttu að leiðarljósi og reynir
að finna hvar styrkleikar heimilisfólksins
liggja.
Það er trú mannsins sem kenndur er við
Eden-stefnuna, Bill Thomas, að allar mann-
verur geti blómstrað til hinsta dags, líka
þeir sem eru með heilabilun eða bundnir við
rúmið. Bill Thomas er bandarískur, mennt-
aður sem læknir frá Harvard-háskóla og
ætlaði sér aldrei að starfa á hjúkrunarheim-
ili. Hann var einn af þeim sem fannst góðri
menntun sóað á slíkum stað. En hlutir þró-
uðust á þann veg að einn daginn var hann
orðinn yfirlæknir öldrunarstofnunar. Hann
sinnti sínu starfi af alúð og einn daginn
þegar hann var á stofugangi urðu straum-
hvörf í þeim hugmyndum sem hann hafði
um öldrunarstofnanir. Hann settist niður
hjá roskinni konu sem var rúmföst og
spurði hana hvernig henni liði. Hún hikaði
andartak en horfði svo beint í augu hans og
sagði: Ég er einmana. Við því átti læknirinn
engin ráð og engin lyf.
Orð gömlu konunnar fylgdu
Orð gömlu konunnar fylgdu honum og
einn daginn ákvað hann að setjast niður á
setustofu öldrunarheimilisins og vera þar
nokkra daga. Reyna á sjálfum sér hvernig
það væri að vera á hjúkrunarheimili fyrir
aldraða. Hann komst að því að þrennt am-
aði að hjá fólkinu fyrir utan alla krank-
leika. Þetta voru einmanaleiki, leiði og
hjálparleysi. Þar með var boltanum kastað
og Bill Thomas ákvað að gera eitthvað.
Hann ákvað að stofna eigið heimili og aug-
lýsti eftir starfsfólki. Fyrsta Eden-heimilið,
Chase memorial Nursing home, varð að
veruleika. Nú eru heimilin orðin nokkur
hundruð talsins víðsvegar um heiminn.
sisi@mbl.is
Gegn einmanaleika, hjálparleysi og leiða
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Samskipti Guðbjörg R. Guðmundsdóttir starf-
ar sem samskiptafulltrúi á Grund.