Morgunblaðið - 12.07.2008, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 12. JÚLÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
BJARNI Benedikts-
son, þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins og for-
maður utanríkismála-
nefndar Alþingis, lét
hafa eftir sér í þessum
fjölmiðli að flokkurinn
ætti að vera leiðandi
afl í Evrópuumræð-
unni. Hér kveður við
nýjan tón. Eftir ákafa
„ekki-á-dagskrá-
stefnu“ í Evrópumálum virðist sem
þetta leiðandi afl í íslenskum stjórn-
málum sé að vakna af löngum dvala
og sé að setja málið á dagskrá.
Enda annað í raun illmögulegt í
ljósi breytinga á fjölmiðlun og fjöl-
miðlaumhverfi undanfarin ár. Í dag
er ekki hægt að segja að mál séu
„ekki á dagskrá“.
Sú staðreynd að Írar sögðu NEI
við Lissabonsáttmálanum í þjóð-
aratkvæði fyrir skömmu breytir
litlu fyrir umræðuna hér á landi.
Enda ríkir hér áfram mikill óstöð-
ugleiki í efnahagsmálum; gríðarleg
verðbólga, svimandi háir vextir og
krónan heldur áfram
að vera „jó-jó gjald-
miðill“. Hvorki fyr-
irtæki né einstaklingar
geta horft fram á veg-
inn, forsendur dagsins
í dag eru horfnar á
morgun. Stöðugleiki er
sem óskhyggja.
Undanfarið hefur
berlega komið í ljós að
innan Sjálfstæð-
isflokksins eru mjög
skiptar skoðanir um
tengsl Íslands og Evr-
ópu og þar með afstöð-
unnar til aðildar að ESB. Í þessu
samhengi má t.d. benda á skýra af-
stöðu Vilhjálms Egilssonar, fram-
kvæmdastjóra Samtaka atvinnulífs-
ins, og Helga Magnússonar,
formanns Samtaka iðnaðarins. Báð-
ir hafa kallað eftir aðildarumræðum
Íslands við ESB.
Varaformaður flokksins, Þorgerð-
ur Katrín Gunnarsdóttir, hefur
einnig sagt að þjóðaratkvæði um að-
ild að ESB sé raunhæfur kostur á
næsta kjörtímabili og að hún treysti
almenningi til þess að taka afstöðu í
málinu. Þetta er holl og lýðræðisleg
afstaða.
Það má líkja saman hræring-
unum innan Sjálfstæðisflokksins við
hræringar sem lengi hafa átt sér
stað innan sænska Jafnaðarmanna-
flokksins. Sem er álíka stór flokkur
í Svíþjóð og Sjálfstæðisflokkurinn
hér á landi. Innan sænska Jafn-
aðarmannaflokksins hafa verið
skiptar skoðanir um ESB, sem með-
al annars hefur leitt til þess að
menn hafi sagt sig úr flokknum.
Svíþjóð hefur verið aðildarríki
ESB síðan 1995, en í valdatíð Gör-
ans Perssons, forsætisráðherra
(1996-2006), voru sænskir kratar að
mörgu leyti tvístígandi gagnvart
ESB og nýttu sér ekki þau tækifæri
til áhrifa sem aðild fól í sér. Þrátt
fyrir að segjast vera með af fullri al-
vöru.
Þegar borgaraleg ríkisstjórn,
undir forystu hægrimannsins Fre-
driks Reinfelts, tók við völdum, eftir
sögulegan sigur haustið 2006, og
þar sem Moderaterna , syst-
urflokkur Sjálfstæðisflokksins, er
leiðandi flokkur, var hinsvegar
ákveðið snarlega að nú skyldi Sví-
þjóð inn í kjarna ESB. Það er að
segja, að hámarka kosti aðildar.
Það var Carl Bildt núverandi ut-
anríkisráðherra, fyrrum leiðtogi
flokksins (1986-1996) og forsætis-
ráðherra Svíþjóðar á árunum 1991-
1994, sem að stórum hluta stóð að
mótun þessarar afgerandi stefnu-
breytingar. Til að leggja áherslu á
breytta stefnu var sérstakur Evr-
ópumálaráðherra skipaður, Cecilia
Malmström, frá Þjóðarflokki. Hún
er fyrrum þingmaður Evrópuþings-
ins, sat þar á árunum 1999-2006.
Það er ljóst að leiðandi aðilar inn-
an sænska Hægriflokksins hafa þá
sannfæringu að Svíþjóð eigi að nota
aðild til þess að vera fullgildur aðili
og að ESB sé vettvangur til þess að
hafa áhrif og ná fram brýnum hags-
munamálum, bæði landsins og al-
þjóðasamfélagsins, í samvinnu við
önnur lönd innan ESB.
Hér á landi er hinsvegar staðan
sú að leiðandi aðilar á sama væng
stjórnmálanna, eru á bremsunni,
eða hafa verið til þessa, og maður
fær það á tilfinninguna að það verði
örlög málsins að það verði rætt
fram í rauðan dauðann, án þess að
nokkur vitræn niðurstaða fáist í
málið. Er það kannski stefnan á
meðan leiðandi aðilar innan sam-
félagsins kalla í raun eftir alvöru
stefnu í málinu? Og það skal tekið
hér skýrt fram að ESB-aðild er hér
ekki sett fram sem lausn á skamm-
tímavanda, heldur stefna til fram-
tíðar.
Norðmenn höfnuðu aðild að ESB
á sínum tíma. Gott og blessað,
þeirra val. Þeir fengu þó að kjósa!
Hér hafa heyrst þær raddir að við
Íslendingar höfum svo litla reynslu
af þjóðaratkvæði. Það eru að mínu
mati léttvæg rök. Þjóð sem telur að-
eins 313.000 manns getur auðveld-
lega skipulagt og framkvæmt þjóð-
aratkvæði. Enda gert við hverjar
kosningar!
Finnar gengu í ESB 1995 og tóku
„allan pakkann“, með evru (2002) og
öllu sem ESB tilheyrir. Danir, sem
hafa verið með síðan 1973 og Svíar,
eru þarna á milli, það sem vantar
hjá þeim er evran. Engu að síður
eru löndin virkir aðilar í samband-
inu, sérstaklega í ljósi síðustu
breytinga í Svíþjóð. Ísland er hins-
vegar með annan fótinn inni (EES)
og hinn úti. Er ekki kominn tími til
að höggva á þennan hnút og ákveða
hvar báðir fæturnir eiga að vera?
Hvar eiga fæturnir að vera?
Gunnar Hólmsteinn
Ársælsson fjallar
um aðild að ESB
Gunnar Hólmsteinn
Ársælsson
»Er ekki kominn tími
til að ákveða hvar Ís-
land á að staðsetja
gagnvart Evrópu og
ESB? Hver á staðan
eiginlega að vera.
Höfundur er stjórnmálafræðingur og
stjórnarmaður í Evrópusamtökunum.
ÁRNI Johnsen fer
mikinn, þessa dagana í
fjölmiðlum, í umfjöllun
sinni um íslenskt rétt-
arkerfi.
Ég ætla mér ekki að
fjalla hér um þær lög-
reglurannsóknir sem
Árni fjallar um í grein
sinni enda ekki í þeirri
stöðu að svara til um
einstaka aðgerðir lög-
reglu. Það sem ég vil
hér gera að umfjöll-
unarefni eru þau orð,
sem kjörinn þingmað-
ur Sjálfstæðisflokksins
hefur um einn starfs-
hóp opinberra starfs-
manna, rannsókn-
arlögreglumenn
sérstaklega og einnig
lögreglumenn almennt auk lögmanna
og dómara.
Í grein, sem birtist í Morg-
unblaðinu sunnudaginn
6. júlí sl. notar Árni lýs-
ingarorðin „ … brjál-
æðislegar ofsóknir rann-
sóknarlögreglu …“, „ …
þrjóska og skáldskap-
artilþrif opinberra rann-
sóknarlögreglu-
manna …“, „ … heljar
haustak og mannhatur
rannsóknarmanna …“
og „ … þeir sem stjórn-
uðu gangi málsins hjá
embætti Ríkislög-
reglustjóra eru settir í
skjól og rassinn á þeim
púðraður daglega með
barnatalkúmi samtrygg-
ingarinnar svo vel fari
um þá í stólum sínum.“
Í Kastljósi RÚV
þriðjudaginn 8. júlí sl.
bætir þingmaðurinn um
betur og talar um „sam-
tryggingu ríkislög-
reglustjóraembættisins,
ákveðins hóps lögfræð-
inga, sem lögreglan kall-
ar til og dómstólanna sjálfra“ í þeirri
viðleitni sinni að útskýra þau orð sem
hann hafði um þá „sem stjórnuðu
gangi málsins“ hjá Ríkislög-
reglustjóra.
Það er hreint alveg með ólíkindum
að, Árni Johnsen, þingmaður á hinu
háa Alþingi Íslendinga, skuli leyfa sér
að viðhafa slík lýsingarorð um starfs-
menn hins opinbera. Orð hans bera
vott um gríðarlega vanþekkingu á
störfum lögreglu almennt og rann-
sóknarlögreglu sérstaklega, þrátt
fyrir yfirlýsingar um að hann hafi
„ … kannski betri skilning á þessari
lensku réttarkerfisins en margur
annar.“ Það er óþolandi að þurfa að
sitja undir slíkum, órökstuddum, gíf-
uryrðum og dylgjum kjörins þing-
manns þessarar þjóðar þegar hann
tekur sig til, á opinberum vettvangi,
og skrifar og talar um störf lögreglu.
Gagnrýni er af hinu góða og á fylli-
lega rétt á sér og lögregla, sem og
aðrar stofnanir hins opinbera, er ekki
hafin yfir gagnrýni. Það færi hins
vegar betur á því að þeir sem slíkt
skrifa færi skýr rök fyrir máli sínu.
Ef rökin og sannanirnar, liggja ein-
hvers staðar, sem styðja viðlíka full-
yrðingar og fram koma í grein og
máli Árna Johnsen færi vel á því að
þingmaðurinn legði þau fram, máli
sínu til stuðnings í stað þess að al-
hæfa um heila stétt opinberra starfs-
manna, sem og lögmanna og dómara í
þessu landi. Ef rökin og sannanirnar
liggja ekki fyrir færi betur á því fyrir
viðkomandi að þegja.
Vegur dyggðarinnar er vandrat-
aður og mörgum manninum skrikar
þar fótur eins og dæmin sanna. Ég er
fullviss um það að ef einhver lög-
reglumaður eða dómari hefði fengið
tveggja ára dóm fyrir þjófnað og brot
í opinberu starfi, ætti sá hinn sami
ekki afturkvæmt í sína fyrri stöðu,
þrátt fyrir uppreist æru – ef hún þá
nokkurn tíma fengist. Ef slíkt tilvik
kæmi upp, held ég að sá maður yrði
álitinn galinn ef hann færi í fjölmiðla
með yfirlýsingar um hve lögregla og
dómstólar væru spilltir og vondir.
Það hlýtur einnig að teljast
ábyrgðarhluti af forráðamönnum
Kastljóssins að fá Árna Johnsen í
drottningarviðtal í sjónvarpið þar
sem meginviðfangsefnið eru umrædd
skrif Árna í Morgunblaðið. Í viðtalinu
í Kastljósi slær Árni úr og í, rétt eins
og í blaðagreininni, þegar hann er
spurður út í fullyrðingar sínar um
rannsóknarlögreglumenn og dómara
og þá sem komið hafa að rannsóknum
mála hjá Ríkislögreglustjóra. Þeir
Kastljósmenn sem tóku viðtalið hefðu
betur hætt við útsendingu þess þegar
þeim varð það ljóst að Árni hafði ekk-
ert nýtt fram að færa umfram til-
hæfulausar aðdróttanir að lögreglu
og dómskerfi, sem fram komu í grein
hans í Morgunblaðinu. Látum vera að
greinar eins og sú sem birtist í Morg-
unblaðinu eftir Árna hinn 6. júlí sl.,
sleppi í gegn en það er ábyrgðarhluti
að gefa reiðum og bitrum mönnum
lausan tauminn, á sjónvarpsskjánum,
fyrir framan alþjóð.
Í Kastljósþættinum hafði Árni á
orði að í haust hygðist hann koma
fram með þingsályktunartillögur um
breytingar á lögreglu- og dóms-
málum. Í ljósi fortíðar Árna, tel ég að
hann ætti síðastur þingmanna að
koma að þessum málaflokki. Ef þess-
um málum verður hreyft á Alþingi er
nauðsynlegt að þar komi að málum
menn með þekkingu og reynslu á
þessu sviði og í samráði við fagaðila.
Það færi betur á því að þingmað-
urinn, í þeirri viðleitni sinni að „spúla
dekkið“, gerði það þannig að hann
færi að eigin ráðum og léti þá sem
njóta eiga vafans, njóta hans. Það
færi betur á því að þingmaðurinn rifi
bjálkana úr eigin augum áður en
hann mundar sig við það að leita eftir
flísum í augum annarra. Það færi afar
vel á því að þingmaðurinn bæði lög-
reglumenn, lögfræðinga, yfirmenn
löggæslumála og dómara afsökunar á
órökstuddum gífuryrðum sínum.
Að telja sig sjá flís
Snorri Magnússon
fjallar um grein
Árna Johnsen og
viðtal við hann
í Kastljósi
Snorri Magnússon
» Það færi afar
vel á því að
þingmaðurinn
bæði hlutaðeig-
andi afsökunar
á órökstuddum
gífuryrðum sín-
um.
Höfundur er formaður
Landssambands Lögreglumanna.
AÐ undanförnu hef-
ur mikið verið fjallað
um frammistöðu dóm-
ara í knattspyrnu-
leikjum á Íslandi á yf-
irstandandi
keppnistímabili, eink-
um í Landsbankadeild
karla. Ýmsar skraut-
legar uppákomur hafa
litið dagsins ljós og
ekki allar til þess fallnar að auka veg-
semd íslenskrar knattspyrnu.
Mig langar til að leggja orð í belg,
enda tel ég málið mér skylt, hafandi
fylgst vel með í boltanum í hartnær
50 ár, sem leikmaður, þjálfari, for-
ystumaður í knattspyrnudeild og
stuðningsmaður.
Það hefur verið haft eftir dómurum
að umhverfi það sem þeir starfa í hafi
versnað með árunum og ef rétt er þá
ætti KSÍ að skoða orsakir þess og af-
leiðingar og koma síðan með tillögur
til úrbóta.
Hefur harðari fréttamennska í dag
slæm áhrif, þegar leikmenn og þjálf-
arar eru fengnir í viðtöl strax að leik
loknum, þegar mönnum getur verið
heitt í hamsi eftir tapleik eða eftir
ósanngjarna dóma, að þeirra mati?
Það er auðvelt að
sitja uppi í stúku eða
heima í stofu og segja að
leikmenn og þjálfarar
eigi að hafa hemil á sér
og sætta sig við alla úr-
skurði dómara, hversu
ósanngjarnir eða rangir
sem mönnum finnast
þeir vera.
Spennustig er oft hátt
meðan á leik stendur,
enda mikið í húfi. Úrslit
leikja geta skipt sköp-
um fyrir afkomu þjálf-
ara (og að einhverju leyti leikmanna)
svo það er eðlilegt að mönnum sé ekki
sama, en að sjálfsögðu eiga allir að
sýna hverjir öðrum kurteisi og
íþróttaanda, jafnt leikmenn og þjálf-
arar gagnvart dómara og öfugt.
Hefur framkoma stuðningsmanna
knattspyrnufélaga versnað og ef svo
er, hvers vegna?
Það er reyndar ekkert nýtt að ein-
staka svokallaðir „stuðningsmenn“
eru á stundum orðljótir fram úr hófi
og hafa nokkur félög orðið að grípa til
aðgerða til að stemma stigu við slíku.
Á leikvöllum landsins er blandaður
hópur áhorfenda, karlar og konur á
öllum aldri og sömuleiðis börn og
unglingar sem læra það sem fyrir
þeim er haft og apa oft eftir þeim sem
eldri eru.
Það að halda með einu félagi þarf
ekki að þýða skítkast í garð leik-
manna og fylgismanna annars félags.
Eru leikmenn og þjálfarar orðljót-
ari en áður meðan á leik stendur?
Ég efast um að svo sé. Það hefur
oft verið sagt að dómarar eigi að
dæma með augunum en ekki eyr-
unum.
Það getur ekki verið rétt að refsa
mönnum harðar fyrir misjafnlega
saklaus orð sem sögð eru í hita
augnabliksins heldur en gróf brot
sem geta slasað mótherja.
Í sjónvarpsleikjum frá Englandi,
er auðvelt að lesa af vörum manna
blótsyrði sem byrja á „f“ sem notuð
eru gagnvart andstæðingunum og á
stundum beint gegn dómaranum, án
þess að honum þyki nauðsynlegt að
svara með viðvörun eða áminningu/
gulu spjaldi. Ekki er ég að mæla
þessu bót, en það er ekkert samræmi
í því að í einu landi geti leikmenn sagt
„fuck off“ við eða í átt til dómarans án
refsingar, en í öðru megi menn ekki
nefna andskotann á nafn án þess að fá
að líta gult spjald.
Hvað þarf til að verða góður knatt-
spyrnudómari?
Mig grunar að það fyrsta sem þeim
aðilum sem stjórna dómaramálum
hjá KSÍ og íslenskum knattspyrnu-
félögum dettur í hug sé:
Yfirgripsmikil þekking á knatt-
spyrnulögunum.
Vissulega er slík þekking mikilvæg
og reyndar forsenda þess að fólk geti
náð dómaraprófi og í kjölfarið dæmt
knattspyrnuleiki, en ég tel tvö atriði
mikilvægari.
Þekking á knattspyrnunni sjálfri
eða eins og stundum er sagt, að
„þekkja leikinn í leiknum“. Dómarar
geta kunnað knattspyrnulögin upp á
10, en ef þeir þekkja ekki leikinn, þá
geta þeir ekki greint á milli viljandi
brota og óviljandi, sjá ekki mun á
broti eða leikaraskap og verða aldrei
góðir dómarar.
Dómarar sem eru sterkir karakt-
erar lenda ekki í vandræðum. Þeir
öðlast virðingu leikmanna og þjálfara
og þeir þurfa ekki að hafa stjórn á
leiknum með því að veifa spjöldum í
tíma og ótíma. Slíkt ber vott um óör-
yggi en ekki góða dómgæslu.
Ég hef oft heyrt að mistök dómara
séu bara partur af leiknum og menn
verði að sætta sig við þau. Ég er ekki
sammála. Mistök í dómgæslu eru
óæskilegur partur af leiknum og það
ætti að vera markmið KSÍ og dóm-
aranefndar að fækka þeim eins og
mögulegt er.
Um leið fækkar óæskilegum atvik-
um eins og þeim sem við höfum orðið
vitni að undanfarið.
Hvað er til ráða?
Mér hefur lengi fundist sem knatt-
spyrnudómarar á Íslandi væru eins
og sérríki í íslenska knattspyrnu-
heiminum … og vilji vera það. Ég veit
ekki hverjir meta frammistöðu dóm-
ara á vegum KSÍ, en það ætti að vera
dómstóll eða nefnd sem innihéldi ekki
bara knattspyrnudómara heldur
einnig þjálfara og leikmenn, aktíva
sem fyrrverandi. Þá kæmu örugglega
fram sjónarmið sem væru öllum dóm-
urum hollt að heyra.
Að lokum: Leikmenn hafa aðhald
frá þjálfara; ef þeir standa sig ekki
vel missa þeir sæti sitt í liðinu. Þjálf-
arar hafa aðhald frá stjórn knatt-
spyrnudeildar eða -félags; ef árang-
urinn er ekki viðunandi að mati
stjórnar, þá er þjálfarinn rekinn eða
samningur ekki endurnýjaður. En
það vantar betra aðhald með starfi
dómara. Þar á að byrja ef menn vilja
betri dómgæslu og meiri virðingu fyr-
ir starfi dómarans.
Með knattspyrnukveðju.
Um dómgæslu og dómaramál
Hörður Hilmarsson
skrifar um knatt-
spyrnudómara
Hörður Hilmarsson
»Dómarar sem eru
sterkir karakterar
öðlast virðingu leik-
manna og þjálfara og
þurfa ekki að stjórna
leiknum með því að
veifa spjöldum í tíma og
ótíma.
Höfundur er framkvæmdastjóri ÍT
ferða og fyrrum knattspyrnuþjálfari
og leikmaður.