Morgunblaðið - 09.09.2008, Page 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 9. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Nýr kaflihófst í lífi29 flótta-
manna við kom-
una til Íslands
seint í gærkvöldi. Flótta-
mennirnir eru palestínskir
og koma frá Írak. Þeir hafa í
tvö ár dvalið í flóttamanna-
búðum á landamærum Sýr-
lands og Íraks.
Ron Redmond, talsmaður
Flóttamannastofnunar Sam-
einuðu þjóðanna, sagði á
blaðamannafundi í Genf á
föstudag að skilyrði í búð-
unum, sem nefnast Al Wal-
eed, væru slæm. Meðal
flóttamannanna væru konur
og börn og margar
kvennanna hefðu misst menn
sína í Íraksstríðinu. Fyrr á
þessu ári kom fram í Morg-
unblaðinu að ástandið í þess-
um búðum væri svo slæmt að
hjálparstarfsmenn hefðust
þar ekki við að næturlagi.
Íslendingar hafa á und-
anförnum árum tekið reglu-
lega á móti flóttamönnum og
má þar nefna að nokkuð stór
hópur fólks kom hingað frá
Balkanskaga meðan á stríð-
inu þar stóð á tíunda ára-
tugnum.
Það er mikilvægt þegar
fólk, sem misst hefur allt sitt
og hrakist frá heimkynnum
sínum, hefur nýtt líf í nýju
landi fjarri fjölskyldu og vin-
um að vel sé tekið á móti því
og það finni að það sé ekki
bara að fá hæli heldur sé því
tekið opnum örmum.
Fyrstu kynnin
eru mikilvæg, en
framhaldið skipt-
ir ekki síður máli
í landi þar sem
fátt er kunnuglegt; viðkynn-
ing hjá nýjum nágrönnum,
móttökur á vinnustað, skóla-
ganga. Það má ekki gleyma
því, sem þetta fólk hefur
gengið í gegnum. Það kemur
hingað með farangur og þarf
að vinna úr mörgum áföllum.
Þegar fram í sækir þurfa
flóttamennirnir síðan að
finna að þeir geti ekki bara
búið í nýju landi heldur verið
þátttakendur. Eins þurfa
þeir að finna að börn þeirra
eigi sömu möguleika og önn-
ur börn í landinu. Það er sér-
stakt áhyggjuefni hvað hlut-
fall innflytjenda, sem hættir
skólagöngu eftir grunnskóla,
er hátt miðað við það, sem
gengur og gerist. Sú tölfræði
er vísbending um vanda í
innflytjendamálum á Íslandi
verði blaðinu ekki snúið við.
Flóttamannavandinn
vegna stríða, fátæktar og
hamfara er gríðarlegur í
heiminum og óvíða í heim-
inum ríkir jafn mikil velmeg-
un og öryggi og hér. Íslend-
ingar geta ekki leyst
flóttamannavanda heimsins,
en með því að bjóða flótta-
mönnum hæli á Íslandi og
taka þeim opnum örmum er
hægt að breyta vonleysi í
von og gefa hrjáðum ein-
staklingum tækifæri til að
hefja nýtt líf.
29 flóttamenn komu
í gær frá Írak}Opnum örmum
Árásir á lög-reglumenn
hafa mjög færzt í
vöxt undanfarin
misseri. Hvað
eftir annað er
lögreglan hindruð í að vinna
skyldustörf sín, oftast af
drukknum skríl en stundum
líka að því er virðist af harð-
svíruðum glæpamönnum.
Nú síðast var ráðizt á lög-
reglumenn er þeir komu til
að sussa á hávaðasama menn
í samkvæmi í Kópavogi. Lög-
reglan þurfti að beita kylfum
og piparúða til að hafa of-
beldismennina undir.
Það er ekki hægt að þola
slíkar árásir á lögreglumenn
við skyldustörf. Öryggi
þeirra verður að vera tryggt,
allra hluta vegna. Það skiptir
máli til að ofbeldismenn vaði
ekki uppi, til að hæfir menn
fáist í lögregluna, til að fjöl-
skyldur lögreglumanna þurfi
ekki að óttast um þá við
störf.
Geir Jón Þórisson yfirlög-
regluþjónn segir í Morgun-
blaðinu í gær að unnið sé að
því að bæta
búnað og öryggi
lögreglumanna.
Til stendur að
þeir fái skot- og
hnífheld vesti.
Spurningin um hvort lög-
reglan eigi að fá rafbyssur
verður æ áleitnari. Slíkt get-
ur bæði stuðlað að öryggi
lögreglumanna og vitleysing-
anna, sem þeir þurfa stund-
um að yfirbuga; erlendar
rannsóknir sýna að rafbyssur
valda síður slysum á óðum
mönnum en kylfur eða hefð-
bundin lögreglutök.
Geir Jón hittir hins vegar
naglann á höfuðið þegar
hann segir að lausnin á því
virðingarleysi, sem lögreglan
búi við, komi ekki með betri
tækjum heldur skýrum skila-
boðum frá dómskerfinu.
Björn Bjarnason dóms-
málaráðherra hefur beitt sér
fyrir lagabreytingu, sem
heimilar harðari refsingar yf-
ir þeim sem ráðast að lög-
reglunni. Dómstólarnir eiga
að nota þær heimildir og
taka hart á ofbeldismönnum.
Dómstólar eiga að
taka hart á ofbeldi
gegn lögreglumönnum}
Öryggi lögreglumanna
V
inur minn var í London þar sem
hann hlustaði á Brasilíumann
flytja erindi.
Hann talaði meðal annars um
bíla og sagði eitthvað á þessa
leið:
Bílar voru fundnir upp fyrir rúmlega
hundrað árum.
Fyrsti bíllinn var með fjögur hjól, kúp-
lingu, vélina frammí og hann komst 18 kíló-
metra á klukkustund.
Núna hundrað árum síðar erum við hér í
London þar sem bílar eru enn með fjögur
hjól, kúplingu, vélina frammí og meðalhrað-
inn er um það bil 17 kílómetrar á klukku-
stund.
Með þessum einfalda hætti afhjúpaði
Brasilíumaðurinn þá augljósu staðreynd að
framfarir eru í mörgum tilfellum sýnd en ekki reynd.
Hvað getum við lært af þessu?
Að við skulum ekki dásama framfarirnar sem verða
heldur velta fyrir okkur hagsmununum og valdatengsl-
unum sem koma í veg fyrir að meiri framfarir verði.
Við lifum á öld olíunnar, en ekki miklu lengur. Í nýlegri
heimildarmynd, sem Ríkissjónvarpið sýndi, kom fram að
olíubirgðir heimsins muni klárast innan fárra áratuga.
Smámsaman mun almenningur þurfa að draga verulega
úr ferðalögum sínum á milli landa og heimsálfa með flug-
vélum. Síðan með skipum knúnum olíu. Og bílum.
Á meðan olíuveldin eru jafn valdamikil og raun ber vitni
verður ekki fundinn upp annar orkugjafi til að
knýja þessar vélar.
Horfum við ekki fram á gríðarlegar breyt-
ingar?
Efnahagskerfi heimsins byggist ekki síst á
flutningum á vörum og fólki.
Gríðarleg flutningsgetan hefur skapað mikla
samþjöppun í framleiðslu. Matvælaframleiðsla
fer nú til að mynda meira og minna fram í geysi-
stórum verksmiðjum sem dæla frá sér vörum
lands- og heimshorna á milli. Að margra mati
stefnir þessi verksmiðjuframleiðsla á mat í al-
gjört þrot vegna sífellt minnkandi hollustu mat-
væla, æ meiri sýkingarhættu, auk þess sem kerf-
ið er fyrir löngu hætt að anna eftirspurn. Á sama
tíma hefur það drepið alla sjálfsbjargarviðleitni.
Enn er nóg af bílum í heiminum. Sennilega er
framboðið meira en eftirspurnin eins og á nánast
öllum manngerðum hlutum. Það er lærdómurinn af öld
hagfræðinnar.
Ástandið þarf kannski ekki að koma á óvart þegar haft
er í huga að vísindin sem nánast allar ákvarðanir okkar
byggjast á eru grundvölluð álíka mikið á sjónarhorni og
túlkun og biblíuskýringar.
Þegar þessi framtíð er höfð í huga blasir það ekki endi-
lega við hvernig Íslendingar eiga að haga sínum málum.
Erum við kannski komin að endimörkum samþjöppunar-
innar? Er heimurinn að liðast í sundur? Ættum við að
leggja áherslu á það sem við getum sjálf? Ekki ESB held-
ur til dæmis íslenskan landbúnað? throstur@mbl.is
Þröstur
Helgason
Pistill
Heimurinn eða við sjálf?
Lyfin talsvert dýrari
en áætlað hafði verið
FRÉTTASKÝRING
Eftir Elvu Björk Sverrisdóttur
elva@mbl.is
L
yfjakostnaður Landspít-
ala hefur á þessu ári
farið talsvert fram úr
áætlunum. Þar munar
mestu um svonefnd s-
merkt lyf, en það eru dýr lyf sem að
mestu eru notuð á sjúkrahúsum.
Áætlun fyrir kostnað við þessi lyf
fyrstu sex mánuði ársins gerði ráð
fyrir að rúmar 1160 milljónir króna
færu í þau. Kostnaðurinn varð í raun
rúmar 1340 milljónir króna, sem er
15,5% yfir áætlunum.
Anna Lilja Gunnarsdóttir, fram-
kvæmdastjóri fjárreiðna og upplýs-
inga hjá LSH, segir að hjá stofn-
uninni hafi verið farið yfir hvað
orsaki að lyfjakaup hafi reynst dýr-
ari en áætlað hafði verið. „Við höfum
verið að skoða hvað af þessari hækk-
un er vegna gengisáhrifa. Ljóst er
að gríðarlega stóran hluta má rekja
til lækkunar á gengi krónunnar,“
segir hún. Hún bendir á að stærstur
hluti innkaupa á lyfjum sé gerður
með gengisbundnum samningum og
því verði breytingar eftir því sem
gengið hækkar eða lækkar.
Önnur lyf lækkuðu að raunvirði
Þegar lyfjakostnaður á LSH fyrir
tímabilið janúar-júní 2008 er borinn
saman við sama tímabil í fyrra kem-
ur í ljóst að önnur lyf en s-merkt lyf
hafa hækkað um 2,5% á milli ára.
Alls var tæpum 558 milljónum króna
varið til kaupa á lyfjunum á fyrra
helmingi ársins. Anna Lilja bendir á
að þessi hækkun milli ára sé minni
en almennar verðlagshækkanir. Því
megi segja að lyfin hafi lækkað að
raunvirði milli ára.
Kostnaður við s-merktu lyfin á
tímabilinu var 1.357 milljónir króna,
að teknu tilliti til álags vegna lyf-
seðla. Það er 26,7% aukning frá
sama tíma í fyrra.
Á heildina litið var kostnaður
LSH vegna lyfja fyrstu sex mánuði
ársins rúmar 1.930 milljónir króna.
Á sama tíma í fyrra var kostnaður-
inn rúmar 1.630 millljónir. Anna
Lilja segir að um 200 milljónir af
þessum mun megi rekja til geng-
isbreytinga og nokkur hluti sé vegna
verðlagsbreytinga sem ekki mælist í
gengisþróuninni. Einhver hluti upp-
hæðarinnar tengist notkun s-
merktra lyfja á sjúkrahúsinu.
Notkun s-merktra lyfja á Land-
spítala hefur vaxið undanfarin ár, en
þá hafa komið fram mjög öflug lyf
sem eru afsprengi líftækniiðnaðar-
ins, segir Ólafur Baldursson, starf-
andi framkvæmdastjóri lækninga á
LSH. Hann segir fyrirséð að kostn-
aður vegna slíkra lyfja aukist á
næstu árum, enda fjölgi þeim. „Okk-
ur ber viss siðferðileg skylda til þess
að veita meðferð [með s-merktum
lyfjum] þegar búið er að sanna að
hún virkar,“ segir Ólafur.
Ólafur segir ljóst að nauðsynlegt
sé að vinna ítarlega áætlun um notk-
unina fyrir hvert ár.
Hann segir að á spítalanum hafi
tekið til starfa hópur lækna, lyfja-
fræðinga og stjórnenda sem fari yfir
s-merktu lyfin og geri áætlun um
notkun þeirra á næsta ári. Þegar af-
staða er tekin til þess hvaða lyf skuli
taka í notkun, sé m.a. litið til reynsl-
unnar á helstu sjúkrahúsum ná-
grannalandanna, svo sem Karol-
inska sjúkrahúsinu í Stokkhólmi og
Rigshospitalet í Kaupmannahöfn.
Mikil vinna sé fólgin í því að meta
hvaða lyf skuli taka í notkun.
Ólafur segir enn ekki liggja fyrir
áætlun um hversu miklu fé verði
varið til s-merktra lyfja á næsta ári.
„Það mikilvægasta í þessu er það
sem við erum að gera núna, að taka
á þessu faglega og vísindalega þegar
ákvarðanir eru teknar um hvaða s-
lyf eru tekin í notkun og hver ekki,“
segir hann.
!!. !! !!. !! !!. !!
/ /
7+8&1.)&-'$5
,)93$1$&7+8&
7+8&1.)&-'$5
%3!)&93$1$&7+8&:
0123.
04234
56
7
5&  023.
0!. !
 

3..13424

:93$17+3$'3)! )!'8#1$&#).& 5$1$,-,))1&'2%3$-93-,&!%3!)&7+3-&
Augnlyf, krabbameinslyf og MS-
lyfið Tysrabri eru dæmi um s-merkt
lyf sem tekin hafa verið í notkun
hér á landi.
S-merkt lyf eru lyf sem eru notuð
á eða í tengslum við sjúkrastofnun,
og eru greidd af viðkomandi stofn-
un. Þau eiga það sammerkt að vera
mjög dýr í þróun „og þau gagnast
að minnsta kosti að hluta til við
sjúkdómum sem áður voru lítt
læknanlegir. Þegar þessi staða
kemur upp er ljóst að margir sjúk-
lingar með ólæknandi sjúkdóma
geta haft gagn af þessum lyfjum,“
segir Ólafur Baldursson.
Fyrstu sex mánuði ársins var
dýrasti s-lyfja flokkurinn lyf sér-
hæfð lyf til ónæmisbælingar, en
kostnaður við þau var rúmar 400
milljónir króna. Næst stærsti flokk-
urinn var blönduð krabbameinslyf,
en alls fóru tæpar 239 millj. í þau.
Kostnaður af notkun s-merktra
lyfja við einstaka sjúklinga er mis-
jafn. Dýrustu lyfin kosta á bilinu 6-7
milljónir á hvern einstakling á ári.
LYFJA-
TEGUNDIR››