Skinfaxi - 01.12.1995, Side 7

UMFI
7

Hvab er sibfræbi náttúrunnar?
Siöferöi er fólgiö í boöum og bönnum, dygöum og
löstum og mati manna á því sem gefur lífinu gildi.
Þaö birtist í ákvöröunum manna og hegöun, sam-
skiptum þeirra og verkum á öllum sviöum mannlífsins:
Á heimilum, i stjórnmálum, í umferöinni, í störfum
manna og leikjum, í iökun vísinda og lista. Hvarvetna
í mannfélaginu er aö finna vissar reglur um rétt og
rangt, hvarvetna reynir á dygöir manna og lesti og
hvarvetna kemur fram mat manna á góöu og illu í
samskiptum þeirra og samlífi.
Um þetta allt fjallar siðfræðin. Hún er
fræðigrein sem rannsakar siðferðið,
leitast við að lýsa því og skýra það svo
að við getum bætt okkur sem siðferð-
isverur. Siðfræðin fjallar bæði um for-
sendur siðferðilegrar breytni manna
almennt og um sérstakar forsendur
siðlegrar breytni á hinum ýmsu svið-
um mannlífsins. Þannig má tala um
„siðfræði fjölskyldunnar", „siðfræði
starfsstétta", „siðfræði stjórnmála" og
þar fram eftir götunum.
Hvernig kemur náttúran hér við
sögu og í hvaða skilningi er hægt aö
tala um „siðfræði náttúrunnar"?
Hvaða máli skipta dýr og blóm, fjöll
og fossar fyrir siðferði manna? Snýst
ekki siðferðið eingöngu um mannleg
samskipti? Mér virðist náttúran hafa
þrenns konar siðferbilega þýbingu:
í fyrsta Iagi er náttúran móðir og
fóstra alls lífs á jörðunni, líka mann-
lífsins. Vib þurfum sífellt ab bregðast
við henni og læra að hlýba henni, ef
ekki á illa að fara. Slíkt gerist ekki
þrautalaust, því að uppeldisaðferðir
þessarar fóstru eru okkur oft bæði ill-
skiljanlegar og óútreiknanlegar.
Stundum ergir hún okkur og ógnar
svo við erum skelfingu lostin. Stund-
um heillar hún okkur og hrífur svo
við erum frá okkur nunlin. Oft friðar
hún okkur og róar svo við hvílumst
og endurheimtum kraft til að takast á
við verkefni lífsins. Þannig þroskumst
við og lærum smám saman ab lifa
sem siðferðisverur meb því lifa og
skipuleggja líf okkar í sambýli við
náttúruöflin
í öðru lagi er náttúran uppspretta
þeirra gæða sem menn þurfa til að
lifa. Þess vegna þurfa þeir stöðugt ab
huga að því hvernig þeir geti sem best
nýtt sér það sem náttúran gefur af sér.
Fari þeir illa með gjafir hennar spilla
þeir jafnframt eigin lífsskilyröum.
Hugtakið „sjálfbær þróun" merkir að
menn mega ekki ausa af auðlindum
náttúrunnar nema þeir taki mið af því
að þær geti endurnýjað sig og nýst
komandi kynslóöum ekki síður en
okkur sem nú lifum. Mönnum ber því
að hindra eftir föngum ab náttúran
spillist af mannavöldum.
í þribja lagi er náttúran að verki í
okkur sjálfum. Hún er lífsviljinn sem
leitast vib að tjá sig í athöfnum okkar
og verkum, finna sér nýja farvegi og
form til að birtast í heiminum. Öll
framkoma manna gagnvart náttúrunni
er því um leið framkoma gagnvart
þeim sjálfum. Hegbi menn sér rudda-
lega gagnvart dýrum eða blómum eru
þeir að forsmá lífið sjálft, lítilsvirða
þann mátt sem þeir eiga tilveru sína
að þakka. Virðingin fyrir lífinu í öllum
fjölbreytileika þess og fegurb er frum-
forsenda alls mannlegs siðferðis.
Um þetta fjallar sibfræði náttúrunn-
ar. Hún leitast viö ab skýra bob og
bönn, dygðir og lesti, verðmæti og
gildi sem eru i húfi í hegðun manna
gagnvart náttúrunni og fyrirbærum
hennar.
Framtíð lífs á jörðunni er komin
undir því að vib tileinkum okkur heil-
steypta, sibfræðilega hugsun og lærum
að rækja skyldur okkar sem þegnar í
ríki náttúrunnar.
Páll Skúlason
prófessor við Háskóla íslands
Námskeið Félagsmálaskóla UMFI á haustmisseri 1995
• Ab brjóta ísinn
• Betri ræöumaöur
• Betri fundir
• Foreldrastarf í félögum
• Stjórnun og rekstur félaga
• Stefnumótun og kynningarmál
• Gjaldkerinn
• Leiötoginn
• Skattskil ungmennafélaga
• Öflun og meöhöndlun upplýsinga
• Félagatal, Mótahald I, Mótahald
Upplýsingar í þjónustumiðstöð UMFÍ í síma 568-2929