Skinfaxi - 01.12.1995, Blaðsíða 39

endur (feröamennina) til umhugsun-
ar. Græn ferðamennska er aö fá á sig
skýrari mynd, markmiðið er að varð-
veita og viðhalda náttúrulegu um-
hverfi og tryggja að náttúran bíði ekki
skaða af umgengni ferðamanna.
Hversu gegnheil þessi orð eru síöan í
munni ferðaþjónustuaðila og ferða-
manna er síðan annað mál. Um slíkt
verður ekki dæmt hér.
Græn ferðamennska er þó enn
nokkuð fljótandi hugtak, svo og önn-
ur þau hugtök sem fram hafa komið á
síðari árum og tengjast hugmynda-
fræðinni. Nú síðustu ár hefur athyglin
beinst að fleiri þáttum en náttúrulegu
umhverfi; viðhald og verndun efna-
hagslegs, menningarlegs og félagslegs
umhverfis samfélaga er nú tekið með í
reikninginn.
Áhrif neytenda á þróun ferbaþjón-
ustu
Eins og fram hefur komið eru áhrif
neytenda (ferðamanna) á ferðaþjón-
ustuaöila gífurleg. Án kaupenda lifa
seljendur ekki af. Með aukinni
menntun, upplýsingum og auknum
ferðalögum hefur ferðamönnum orðið
ljóst hve neikvæð áhrif ferðaþjónustu
geta verið mikil. Eftirspurn eftir „um-
hverfisvænum" ferðalögum hefur því
aukist og þar með þróaðist sú hug-
mynd aö samhæfing umhverfisvernd-
ar og uppbygging ferðaþjónustu feli
mögulega í sér efnahagslegan ávinn-
ing. Þessi hugmynd er það sem kallaö
hefur veriö „sjálfbær" ferðaþjónusta.
Athyglinni er beint að nýsköpun og
uppbyggingu sem er samofin verndun
náttúruauðlinda og aðhlynningu um-
hverfis. Sjálfbær ferðaþjónusta er því
nokkuð víðara hugtak en umhverfis-
væn eða græn feröaþjónusta. Leitast
er við að vernda og viðhalda náttúru-
legu, félagslegu, menningarlegu og
efnahagslegu umhverfi og tryggja
framgang þess fyrir komandi kyn-
slóöir.
„Ábyrg" (responsible) ferðaþjónusta
er annað hugtak nátengt sjálflrærri
ferðaþjónustu. Hér er um það að ræða
að hver þátttakandi í ferðaþjónustu,
einstaklingar, fyrirtæki, stofnanir og
yfirvöld taki fiilla ábyrgð á því samfé-
lagi og náttúrulega umhverfi sem þeir
fást við. Með öðrum orðum tökum
við öll á okkur og öxlum „félagslega
ábyrgð" á velferð viðkomandi samfé-
lags. Fyrirtæki í ferðaþjónustu bera
ábyrgð á því að uppbygging á þeim
ferðamannastöðum sem þau senda
ferðamenn til skaði ekki samfélagið
heldur verði því til góðs. Ferðaþjón-
ustuaðilum ber aö mennta og upp-
fræða ferðamenn, þjálfa leiðsögu-
menn og starfsmenn fyrirtækja, jafna
álag á ferðamannastaöi og leitast við
að hagnaður af þjónustu við ferða-
menn sitji sem mest eftir heima í hér-
aði. Feröamaðurinn sjálfur sinnir ekki
síður mikilvægu hlutverki, honum ber
„óspilltri" náttúru og
hinu „óþekkta og æv-
intýralega". Ferða-
þjónustan hélt innreið
sína í þriðja heiminn,
Afríka og Ásía tóku nú
við þúsundum ferða-
þyrstra einstaklinga.
Og sagan endurtek-
ur sig
Það var ekki síst á hin-
um nýju áfangastöö-
um í þriðja heiminum
sem neikvæð áhrif
ferðaþjónustu komu
fram. Áðstaða fyrir
ferðamenn í við-
kvæmri náttúru var
víða óviðunandi, sem
aftur hafði áhrif á
gróður og dýralíf við-
komandi svæðis. í dag
eru áhrifin slík að
náttúrulegar og sögu-
legar minjar liggja
víða undir skemmdum
vegna áhrifa þeirra
þúsunda ferðamanna
sem koma og vilja
skoða og snerta. Er-
lendir fjárfestar hafa
flykkst að og fjár-
magnað byggingar hótela og annarrar
aðstöðu. Strandhéruð, ræktarlönd og
mörg fallegustu landsvæðin eru nýtt
undir byggingar og baðstrendur, sem
þá á sama tíma nýtast heimamönnum
lítið til ræktunar lífsnauðsynja.
Heimamenn sitja því eftir með sárt
ennið, besta ræktunarlandið er „horf-
ið", stjórriunarstörfin frátekin fyrir er-
lenda aðila og fá tækifæri til einhvers-
konar íhlutunar í uppbyggingunni.
Þar með eru einnig farnar tekjurnar
sem af feröamönnum hljótast. í mörg-
um þriðja heims löndum hafa heilu
ferðamannahverfin risið án þess að
innlendir aðilar komi þar nokkuð
nærri. Helstu tekjur innfæddra koma
því frá minjagripasölu á götum úti,
láglaunastörfum á hótelum og veit-
ingastöðum og oft á tíöum vændi.
Hér þarf því aftur að fara að „gera
viö". Sagan hefur endurtekið sig,
„nýju" áfangastaðirnir eru ekki lengur
„ósnortnir" né státa af „óspilltum"
náttúruauðlindum. Ferðaþjónustan
hefur sjálf grafið undan tilveru sinni.
Fljótandi hugtök
Með það í huga hve áhrif ferða-
mennsku geta verið neikvæð má
styðja þær hugmyndir gagnrýnenda
að samsetning ferða til „óþekktra og
fjarlægra" staða sé fyrst og fremst ný
söluvara. Umræður um neikvæö áhrif
ferðaþjónustu hafa þó vakið bæði
ferðaþjónustuaðila og ekki síst neyt-