Skinfaxi - 01.12.1995, Blaðsíða 18

umhvemo
Fyrirtæki og
Umhverfismál hafa á undanförnum árum í auknum
mœli fariö aö skipta máii í rekstri fyrirtœkja. Cjald-
taka vegna alls konar eftirlits skiptir auknu máli hjá
fyrirtœkjum og rœtt er um aö „eftirlitsiönaöurinn" sé
eina atvinnugreinin sem blómstri á íslandi. Þrátt fyrir
þessar kvartanir veröur þaö aö segjast aö gjöld tengd
umhverfismálum eru mjög lág hér á landi samanboriö
viö nágrannaríki okkar, sem viö gjarnan viljum bera
okkur saman viö.
Enn sem komið er greiða fyrirtæki
ekki sérstaklega fyrir hreinsun á frá-
rennsli. Mörg fyrirtæki losna jafnvel
við að greiða sérstakt gjald fyrir sorp-
förgun og spilliefnaeyðingu. í nánustu
framtíð getum við gert ráð fyrir að
gjöld tengd umhverfismálum og
rekstri fyrirtækja muni hækka. Það er
því tímabært fyrir fyrirtæki að byrja
sem fyrst að huga að því hvernig
hægt sé að hafa ávinning af því að
skoða rekstur fyrirtækjanna og um-
hverfismálin í samhengi.
Hér á eftir verða nefnd nokkur
dæmi um aðferðir sem reynst geta vel
til slíkrar skoðunar.
Hreinni framleibslutækni
Með hreinni framleiðslutækni er átt
við aðferðafræöi sem ættuð er frá
Bandaríkjunum (fyrstu leiðbeining-
arnar voru gefnar út 1984). Aðferðin
var sett fram til þess að reyna að
draga úr kostnaði fyrirtækja viö úr-
gangseyðingu en kostnaður var að
aukast verulega vegna aukins þrýst-
ings stjórnvalda.
Við beitingu þessarar aðferðafræði
er farið markvisst yfir framleiösluferli
fyrirtækja og myndunarstaðir úrgangs
kortlagðir. Síðan er leitað leiða til þess
að draga úr úrgangsmynduninni á
myndunarstað.
Á undanförnum árum hefur þessi
aðferðafræði verið notuð í Evrópu-
löndum og víða um heim með góðum
árangri í fyrirtækjum í margvíslegum
rekstri.
Hér á larfdi hófst verkefni áriö 1990
þar sem aðferðin var reynd í 5 fyrir-
tækjum. Þessi fyrirtæki eru í ólíkum
greinum atvinnulífsins en þau eru:
íslenskur skinnaiðnaður á Akureyri.
Plastos hf.
Sápugerðin Frigg hf.
Vífilfell hf.
Lýsi hf.
Segja má að verkefnið hafi gengið
vonum framar miðað við þann árang-
ur sem náðist í fyrirtækjunum. Grein-
ing á starfseminni leiddi til verkefna-
lista með um 10 upp í 25 verkefnum
hjá hverju fyrirtæki. í mörgum tilfell-
um var hægt að draga allverulega úr
kostnaði með því að minnka sóun.
Dæmi er um að dregið hafi verið úr
heildarmagni úrgangs um 70% og
kostnaður lækkaður um allt að 2 - 3
miljónir á ári.
í framhaldi af þessu verkefni er Iðn-
tæknistofnun að vinna með Rann-
sóknarstofnun fiskiðnaðarins í nor-
rænu verkefni þar sem verið er að
skoða samhengið á milli umhverfis-
mála og gæöamála. Okkar hlutur í
verkefninu er að vinna að umhverfis-
úttekt hjá matvæla- og fiskvinnslufyr-
irtækjum hér á landi. Þau fyrirtæki
sem tekið hafa hafa þátt í verkefninu
fram til þessa eru:
Mjólkursamsalan,
Kjötumboðið hf.,
Útgerðarfélag Akureyringa hf.,
Faxamjöl hf.,
H.B. á Akranesi,
Fiskiðjan hf., Vestmannaeyjum,
Síldarvinnslan hf. í Neskaupstaö,
Fiskimjölsverksmiðjan Krossanes á
Akureyri.
Verkefnið er misjafnlega langt á veg
komið í þessum fyrirtækjum, en þó er
ljóst að töluverðum árangri má ná á
mörgum sviðum við að draga úr
kostnaði hjá þeim.
Okkur sem staðið höfum aö þessum
verkefnum er það ljóst að hægt er að
ná fram verulegum úrbótum hvað
umhverfismál varðar hjá fyrirtækjun-
um með notkun þessarar aðferða-
fræði. Tekist hefur að ná fram bættri
hráefnanýtingu, sem leiðir til minni
myndunar á úrgangi, dregið hefur
verið úr orkunotkun, meðferð á föst-
um úrgangi hefur verið breytt, endur-
notkun og endurvinnsla aukin. Síðast
en ekki síst hefur verkefnið í flestum
tilfellum orðið til þess að auka um-
hverfisvitund innan fyrirtækjanna.
Nauðsynlegt er að stjórnendur fyrir-
tækjanna séu meðvitaðir um verkefni
sem unnin eru í tengslum við um-
hverfisúttektina til þess að þau gagnist
fyrirtækjunum.
Aðferðafræðin gengur ekki út á
neitt annað en að finna leiðir til þess
að draga úr sóun. Þannig næst fram
sparnaður í rekstri fyrirtækisins, en
einnig tryggir hún aö menn fái heild-
aryfirlit yfir það framleiðsluferli þar
sem úrgangur myndast og eins fá
menn heildarmynd af þeim áhrifum
sem rekstur viðkomandi fyrirtækis
hefur á umhverfið.
Hugmyndir hafa verið uppi um að
nota aðferðafræðina í víðara sam-
hengi en aöeins hjá fyrirtækjum. Jafn-
vel að beita henni á borgir og stærri
samfélög, en við slíkar aðstæður verð-
ur málið mun flóknara.
Nýir stjórnunarhættir og ný
tækifæri
Á sl. árum hafa gæðakerfi mjög rutt
sér til rúms á Islandi eins og í öðrum
Evrópulöndum. Alþjóðasamtök staöla-
ráða, ISO, hafa gefið út röð staðla sem
fjalla um gæðakerfi, ISO 9000 röðina.
Svo mjög hafa þessir staðlar oröið vin-
sælir að í viðskiptum í Evrópu að þaö
getur skipt öllu máli fyrir fyrirtæki að
það geti sannað að það sé með vottað
gæðakerfi. Þetta á einkum við fyrirtæki
hér á landi sem selja á erlendan mark-
að.
Nú hefur verið hafin vinna að sam-
bærilegum stöðlum fyrir umhverfismál.
Unnið er að gerð staðlaraðar, ISO
14000. Fyrstu staðlarnir munu verða